ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 3

Dünya ülkelerinde, çevre koruma örgütlenmesinde genelde iki seçenek ortaya çıkmaktadır. Kimi ülkelerde, sadece çevre sorunlarından sorumlu bir Çevre Bakanlığı bulunmaktadır. Bu ülkelerde çevre bakanlığı, bağımsız bir bakanlık veya sağlık, imar, konut, yerel yönetimler ve enerji bakanlıklarının biri ile birleştirilmiş yapılar olarak örgütlenmektedir. Örneğin, İngiltere’de Çevre Bakanlığı, Avusturya’da Sağlık ve Çevre Koruma Bakanlığı, Küba’da Bilim, Teknoloji ve Çevre Bakanlığı, İtalya’da Kültür ve Çevre Bakanlığı gibi kurumsal örgütlenmelere rastlanmaktadır. Öte yandan, bazı ülkelerde, çevre konuları bakanlık düzeyinde değil, merkezi ya da bölgesel kurumlar aracılığı ile yönetilmektedir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde Çevre Koruma Kurumu (EPA), Japonya’da Çevre Kurumu gibi kuruluşlar bu nitelikte çevre yönetim birimleridir. Doğru cevap C’dir.

Doğanın yani ekosistemin sahip olduğu özyönetim düzeni nedeniyle, çevre yönetiminin amacının ve konusunun, çevre ve doğal varlıkların yönetilmesi olmadığı kabul edilmelidir. Bu bağlamda çevre yönetimi; çevre, doğal ortamlar ve insan arasındaki ilişkilere ilişkin süreçleri yönetmeyi amaçlar. Çevre Yönetimi’nin, çevrebilim ilkeleri çerçevesinde, bir süreç yönetimi olduğu söylenebilir. Çevre yönetiminin amacı, doğal varlıkların ve doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi ile birlikte, bugünkü ve gelecek kuşaklar için yaşanabilir bir dünya ve ekosistem yaratılması temel yaklaşımına dayanır. Bu noktada çevre yönetimi, üretim ve tüketim süreçlerinin çevre dostu bir anlayışla yönetilmesini, kaynak kullanımında verimliliği ve etkinliği, çevre ile uyumlu üretim sürecinin öznesi olan ekolojik yaşam döngüsünü temel ilkeler olarak benimser. Görüldüğü üzere D seçeneği yanlış bir şekilde verilmiştir.

Çevre Yönetimi’nin, çevre politikalarına ve çevresel planlamaya temel oluşturan ilkeleri şu şekilde özetlenebilir: Doğal varlıkların korunması ve geliştirilmesi, kaynak kullanımının azaltılması, geri dönüşüm ve geri kazanım, kirlilik önleme, planlama ve karar alma süreçlerinde, çevresel etkilerin öncelikle göz önüne alınması, tüm üretim süreçlerinde, ekolojik yaşam döngüsünü dikkate alacak düzenlemelerin yapılması, Sağlık Etki Değerlendirmesi’nin (SED), doğa ve insan ilişkilerinde temel alınması, üretim süreçlerinin ve tüketim ortamlarının SED ilkeleri ile şekillenmesi, halk için çevre eğitimi, çevre koruma ve çevre sorunlarını giderme süreçlerinde halk katılımı. Görüldüğü üzere verilen maddelerin tamamı çevre yönetiminin ilkeleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E’dir.

Çevre koruma ve geliştirme politikaları kapsamında, Çevre Yönetimi’nin belli başlı bileşenleri olarak tanımlanabilecek unsurlar beş kümede özetlenebilir. Bu bağlamda, çevre yönetimi bileşenleri şu şekilde sıralanabilir: Yapılar, ölçekler, süreçler, araçlar ve işlevler. Türkiye’deki çevre yönetiminin bileşenleri arasında olgular adıyla bir başlık bulunmamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Nüfus, Topluluklar, Sınıflar, Eğitim-Öğretim, Sanat, Siyaset, Örgütlenme gibi öğeler Türkiye’deki çevre yönetiminin bileşenlerinden “yapılar” başlığı altında değerlendirilmektedirler. Bilgi tabanı ile planlama ise “araçlar” başlığının öğeleri arasında yer almaktadır. Bu sebeple doğru cevap B’dir.

Türkiye’de, Devlet Planlama Teşkilatı’nca (DPT) hazırlanan “Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı” ile birlikte, çevre sorunlarına yönelik politika belirleme yönünde ilk adımlar atılırken, çevre örgütlenmesi ve çevre tüzesinin oluşturulması yönünde de tartışmalar başlamıştır. Doğru cevap A’dır.

1978 yılında, ilk kez çevre politikalarının oluşturulması amacı ile Başbakanlık Çevre Müsteşarlığı kurulmuştur. 1984 yılında, kamu yönetiminde yapılan düzenlemeler sırasında Çevre Müsteşarlığı, Başbakanlığa bağlı Çevre Genel Müdürlüğü’ne dönüştürülmüştür. 1989 yılında ise yine Çevre Müsteşarlığı’na geçiş yaşanmış, çevre örgütü bir üst düzeye taşınmıştır. 1991’de; Çevre Bakanlığı kurulmuş, Yüksek Çevre Kurulu, Özel Çevre Koruma Kurumu, Çevre İl Müdürlüğü, Mahalli Çevre Kurulu gibi kurumlar Çevre Bakanlığı’na bağlı kuruluşlar/birimler olarak tanımlanmıştır. 2003 yılında, “Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma” çalışmaları kapsamında, “Birleşik Bakanlık” modeline geçilmiş ve “Çevre ve Orman Bakanlığı” kurulmuştur. Doğru cevap A’dır.

Çevre yönetimi ile ilgili kanunlar; Çevre Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Kabahatler Kanunu, Belediye Kanunu, Büyükşehir Belediyesi Kanunu, İmar Kanunu, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Orman Kanunu, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Organik Tarım Kanunu, Sular Hakkında Kanun, Kıyı Kanunu, Boğaziçi Kanunu, Maden Kanunu, Kara Avcılığı Kanunu, Hayvanları Koruma Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’dur. Görüldüğü üzere I ve II. maddelerde verilen kanunlar çevre yönetimi ile ilgili kanunlar arasında bulunmamaktadır. Doğru cevap B’dir.

Küresel çevre sorunları, ülkelerin tek başlarına karşı karşıya olduğu yerel çevre sorunlarından daha büyük ve daha ciddi tehlikelere yol açmaktadır. Bu sorunlarla ulus devlet düzeyinde başa çıkılamaması küresel düzeyde işbirliği içeren bir yönetimi gündeme getirmiştir. Bu konuda küresel ölçekte bağlayıcı kararların alındığı ve önemli adımların atıldığı konferans BM Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı olmuştur. Bu zirvenin ardından, süreç içinde küresel işbirliği çabaları artarak gelişmiştir. Doğru cevap D’dir.

“Çevre Politikası” ise bir ülkenin çevre konusundaki ve çevre sorunları alanındaki çözüm arayışlarına yönelik tercih ve hedeflerinin belirlenmesi olarak tanımlanır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Sosyal bilimler açısından bakıldığında, Çevre Koruma Politikaları’nın, nesnel ve
bilimsel olmasını sağlayan temel ilkeler şu şekilde özetlenebilir:
• Çevre politikalarının ekolojik sistemler ve nüfus dağılımı üzerinde yaratacağı etkiler dikkate alınmalıdır.
• Çevre üzerindeki olumsuz etkilerden bazıları tümüyle giderilebilecek niteliktedir,
bazıları ise ciddi ve kaçınılmaz sorunlar yaratabilir. Bunların birbirlerinden
ayrılarak, her birini gerçekleştirmenin kısa ve uzun dönemdeki maliyetleri
hesaplanmalıdır.
• Bir yatırım, yerleşim kararı vb. faaliyetlerin gelecek kuşaklar için etkileri dikkate
alınmalıdır.
• Etkilerin, geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açması durumunda, karar vericilere
durum aktarılmalıdır.
• Yatırım, yerleşim vb. kararların farklı toplumsal kesimlere getireceği yarar
ve zararlar göz önüne alınmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Tanı aşaması, çevre sorununun belirlenmesi, sorunun nedenleri ve bileşenleri ile çözüme taraf olabilecek kişi - kurumlar arasında bağlantı kurulması gibi
noktaları kapsar. Doğru cevap E' dir.

Onarımcı Politikalar üzerindeki zararlı sonuçlar ortaya çıktıktan sonra, verilebilecek zararlar verildikten ve çoğu kez de dönülemeyecek noktalara varıldıktan sonra bu etkilerin giderilmesini amaçlayan politikalardır. Doğru cevap D' dir.

Türkiye’de çevre alanında ulusal politikaların gelişmesinin 1970'li yıllarda başladığı görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963 - 1967 yıllarını kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.

1985 - 1989 dönemini kapsayan “Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı”nda kentleşme, sanayileşme ve tarımda modernleşmenin yarattığı çevre sorunlarının çözümünde temel ilkelerin ortaya konulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Kirleten Öder kavramı bu politikanın öne çıkan ilkesi olmuştur. Bu yaklaşım, onarımcı politika olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

1994 ekonomik krizinin etkileri ve Avrupa Birliği üyelik süreci ile birlikte “Gümrük
Birliği” anlaşmasının politik - ekonomik kararları belirlediği bir dönemde şekillenen beş yıllık kalkınma planı Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planıdır. Doğru cevap D'dir

Nuran TALU'ya göre Çevre Özel İhtisas Komisyonu 8. beş yıllık kalkınma planı hazırlık sürecinde kurulmuştur. Doğru cevap D'dir.

Kirleten Öder ilkesi çevre kirliliğine yol açan kişi ve kurumlardan bu kirliğin maliyetinin tahsil edilmesidir. Doğru cevap A'dır.