ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 16

A,B,C,D  seçenekleri, 26 Ağustos-4 Eylül 2002 tarihleri arasında Johannesburg’da “Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi” konularına aitken E seçeneği,13–22 Haziran 2012 (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı konusuna aittir. Doğru cevap E seçeneğidir.

- Birinci Çevre Eylem Programı (1973-1976)
- İkinci Çevre Eylem Programı (1977-1981)
- Üçüncü Çevre Eylem Programı (1982-1986)
- Dördüncü Çevre Eylem Programı (1987-1992)
- Beşinci Çevre Eylem Programı (1993-2000)
- Altıncı Çevre Eylem Programı (2001-2010) şeklinde olduğu için doğru cevap E seçeneğidir.

Çevre sorunlarına çözüm bulmak için uluslararası işbirliği ve dayanışmanın gerekli olduğu gerçeği ilk kez 5 Haziran 1972’de İsveç’in Başkenti Stockholm’de toplanan Birleşmiş Milletler “Çevre ve İnsan Konferansı”nda dile getirilmiştir.

1983 yılında ise Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, 1970’li yılların sonundan itibaren sıkça sözü edilen “sürdürülebilir kalkınma” kavramını resmi olarak ilk kez 1987 yılında yayınlanan ve Brundtland Raporu olarak da bilinen Ortak Geleceğimiz adlı raporda uluslararası düzlemde tartışmaya açmıştır.

Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nca hazırlanan Ortak Geleceğimiz isimli raporda, sürdürülebilir kalkınma kavramı en genel anlamıyla “karar vermede ekonomik ve ekolojik düşünceleri bütünleştirme ana teması ile bugünün gereksinimlerini ve beklentilerini geleceğin gereksinim ve beklentilerinden ödün vermeden karşılamanın yollarının aranması” olarak tanımlanmıştır.

Ticaret Kuramı ulusal çevre politikalarının uluslararası alandaki ekonomik sonuçlarından hareketle oluşturulan uluslararası politik yaklaşımları ve tercihleri tanımlar.

Çevre ile ilgili ilk girişimlerin Birleşmiş Milletler’e bağlı uzmanlık kuruluşlarınca yürütülmesi doğaldır. Birleşmiş Milletler, 1972 Stockholm Konferansı’ndan önce de bazı uzmanlık kuruluşları kanalıyla çevre sorunları ile doğrudan ya da dolaylı ilgilenmeye başlamıştır. BM’ye bağlı bu uzmanlık kuruluşları:

- UNESCO (BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü)

- FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü)

- WHO (BM Dünya Sağlık Örgütü)

Birleşmiş Milletler (BM) Çevre ve Kalkınma Konferansı (Brezilya, Rio de Janeiro - 1992) İlk konferansın ilkelerini izlemek ve yirmi yıllık birikimi değerlendirmek üzere toplanmıştır. Çok geniş katılıma sahne olan konferans, Dünya Zirvesi - Earth Summit- olarak da anılmaktadır.

Uygulama Planı yoksullukla mücadele, sürdürülebilir olmayan tüketim ve üretim kalıplarının değiştirilmesi, ekonomik ve sosyal kalkınmanın doğal kaynak temelinin korunması ve yönetilmesi ve sağlık konularını kapsamaktadır.

“çevre kaygıları” Avrupa Birliği düzleminde üye ülkelerin gündemine gelmiş, ilk kez 1972’de AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) Paris Bildirgesi’nde; “...ekonomik kalkınmanın selameti açısından, çevre sorunlarının çözümünde ortak politika ve eylem programından” söz edilmiştir.

“İstediğimiz Gelecek” başlıklı resmi belge, (A/ CONF.216/L.1) bir anlamda uluslararası alanda çevresel konulardaki dayanışma ve uzlaşma belgesi olarak kabul edilebilecek olan doküman: (i) Ortak Vizyonumuz; (ii) Siyasal Yükümlülüklerin Yenilenmesi; (iii) Yeşil Ekonomi; (iv) Sürdürülebilir Kalkınma için Kurumsal Çerçeve; (v) Eylem ve İzleme Çerçevesi; (vi) Yürütme Araçları gibi ana bölümler içeren ve ülkelere ciddi görevler tanımlayan bir belge olmuştur.

İlk kez, 1972 yılında Birleşmiş Milletler Stockholm Çevre Konferansı’nda, Konferans Genel Sekreteri Maurice Strong’un kullandığı “çevreyi dışlamayan kalkınma” ile yerel kaynaklardan adaletli bir biçimde yararlanmayı öngören bir kalkınma stratejisi gündeme gelmiştir. Böylece, ekonomik sistemlerin çevre sorunlarına bakışlarına ilişkin görüşler tartışmaların odağına yerleşmiş ve “çevre - ekonomi” çelişkisi politik alanın önemli bir unsuru olmuştur. Üretim ilişkileri, tüketim toplumu ve bu alandan doğal varlıklara yansıyan olumsuzluklar, yoksulluk, açlık, barınma gibi temel sorunlar, gelir eşitsizliği gibi sosyal ve siyasal sorunlar çevre - ekonomi tartışmalarını şekillendirmiştir.

1983 yılında ise Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu, 1970’li yılların sonundan itibaren sıkça sözü edilen “sürdürülebilir kalkınma” kavramını resmi olarak ilk kez 1987 yılında yayınlanan ve Brundtland Raporu olarak da bilinen Ortak Geleceğimiz adlı raporda uluslararası düzlemde tartışmaya açmıştır.

Söz konusu rapor, ilk bakışta içerdiği bütün iyi niyete karşın, gündeme taşıdığı sürdürülebilir kalkınma kavramı ve uygulamaya yönelik taşıdığı belirsizlikler nedeniyle, gelişmiş Kuzey ülkelerinde ve geri kalmış Güney ülkelerinde tamamıyla farklı sonuçlar doğurmuştur. Raporda özetle, çevre sorunları konusunda yaşananların küresel düzeydeki gelişmelerin bir sonucu olduğundan söz edilmekte, çevresel sorunların değişik ekonomik sistemleri de göz önüne alarak ve uluslararası işbirliği ile çözülebileceği vurgulanmaktadır. Ayrıca raporda, geleceğe yönelik çevre eylem planları üzerinde de durulmaktadır ki, bu yaklaşım 1990’lar ve 2000’li ilk on yıldaki birçok küresel çevre sorununda oluşturulmaya çalışılan uluslararası işbirliğinin temeli olarak görülebilir.

Özelikle sınır ötesi çevre sorunları, sınır aşan suların kirliliği ve uluslararası suların korunması gereği, küresel iklim değişikliği, ozon tabakasının incelmesi, enerji ve çevresel güvenlik ve çevre korumanın uluslararası rekabete etkileri ilk akla gelen uluslararası çevre politika konuları olarak görülebilir.

Sanayicilerin ve sermaye çevrelerinin oluşturduğu Roma Kulubü isimli uluslararası kuruluş, 1972 yılında “ Büyümenin Sınırları” adı altında bir rapor hazırlatarak, çevre sorunlarına değişik bir boyutta değinmiş ve kalkınma-çevre ikilemi üzerinde durarak, sanayi ve iş çevrelerine uyarılarda bulunmuştur. Çevre ve ekonomi arasındaki ilişkinin ilk kez masaya yatırıldığı bu belgede, bugün uluslararası politikada geniş kabul gören “sürdürülebilir kalkınma ve büyüme” kavramlarının temeli sayılabilecek görüşler ortaya atılmıştır. Sonrasında, Arjantin kökenli Bariloche Vakfı tarafından yayınlanan “Yoksulluğun Sınırları” isimli çalışmada ise, Roma Kulübü’nün raporuna çok ciddi eleştiriler getirilirken, sınırlanması gerekenin büyüme değil, ülkelerin ölçüsüz ve eşitsiz tüketim alışkanlıkları olduğu savı ileri sürülmüştür.

Birleşmiş Milletler, 1972 Stockholm Konferansı’ndan önce de bazı uzmanlık kuruluşları kanalıyla çevre sorunları ile doğrudan ya da dolaylı ilgilenmeye başlamıştır. BM’ye bağlı bu uzmanlık kuruluşları: - UNESCO (BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) - FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü) - WHO (BM Dünya Sağlık Örgütü) 1972 Stockholm Konferansı sonrasında ise doğrudan çevre işleri ile ilgili ve uluslararası çevre yönetiminden sorumlu kurum olarak, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) kurulmuştur. 1972 sonrası oluşturulan kurumlar ise aşağıdadır: - UNEP (BM Çevre Programı) - UNDP (BM Kalkınma Programı) • Bölgesel Örgütlenmeler - Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) - Avrupa Birliği (AB) - Avrupa Konseyi- Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütü (APEC)

Stockholm Konferansı’nda dile getirilen, çevreye yönelik kaygıların 30 yıllık bilançosunu çıkarmak, olanak ve kısıtları tartışmak, çevre ve kalkınma ilişkilerini irdelemek üzere toplanmıştır. 5-16 Haziran 1972 tarihlerinde Stockholm’de gerçekleştirilen “Birleşmiş Milletler Çevre ve İnsan Konferansı”nda (Stockholm Konferansı), sosyo-ekonomik yapıları ve gelişme düzeyleri farklı olan birçok ülke, “çevre” konusunda ilk kez bir araya gelmiştir. Çevre alanındaki bu ilk uluslararası konferans; uluslararası politikaları oluşturmak ve doğal varlıkları dünya çapında korumak ve gelecek kuşaklar için sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla çok taraflı görüşmelerin başlamasına öncülük etmiştir.

Birleşmiş Milletler (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (BMSKK, Rio+20) 13–22 Haziran 2012 tarihlerinde Brezilya Hükümeti’nin ev sahipliğinde Rio de Janeiro kentinde toplanmıştır. Söz konusu konferansın dört ana aksı ise şu şekilde belirlenmiştir: • Taahhütlerin gözden geçirilmesi, • Ortaya çıkan yeni sorunlar, • Yoksullukla mücadele ve sürdürülebilir kalkınma bağlamında “Yeşil Ekonomi”, • Sürdürülebilir kalkınma için kurumsal çerçeve.

T.C. Anayasası’nın 90. Maddesi’ne göre “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz. (Ek cümle: 7.05.2004- 5170/7). Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası anlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası anlaşma hükümleri esas alınır.