ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 1

Kaynak kullanımının azaltılması, geri dönüşüm ve geri kazanım

Kirlilik önleme

Doğal varlıkların korunması ve geliştirilmesi

Çevre koruma ve çevre sorunlarını giderme süreçlerinde halk katılımı

Yukarda verilenler çevre yönetiminin amacı ve temel ikeleri arasındadır. Doğanın yani ekosistemin sahip olduğu özyönetim düzeni nedeniyle, çevre
yönetiminin amacının ve konusunun, çevre ve doğal varlıkların yönetilmesi
olmadığı kabul edilmelidir.

Üniversiteler, özel kuruluşlar ve hukuksal düzenlemeler çevre yönetimi bileşenlerinden "Yapılar" içinde yer alır.

1978 yılında, ilk kez çevre politikalarının oluşturulması amacı ile Başbakanlık
Çevre Müsteşarlığı kurulmuştur. Doğru cevap 1970'lerde olacaktır.

Küresel ölçekte bağlayıcı kararların alındığı ve önemli adımların atıldığı konferans BM Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı olmuştur. Bu zirvenin ardından, süreç içinde küresel işbirliği çabaları artarak gelişmiştir.

2011 yılında yapılan düzenlemeler ile birlikte, bir bakıma kamu yönetiminde
örgütsel bir yenilenme olarak tarif edilen süreç doğal olarak çevre örgütlenmesini, çevre yasasını ve ilgili yönetmelikleri de etkilemiştir. Kamu yönetiminde yapılan bu yeni düzenleme ile “birleşik bakanlık modeline” geçilmiştir. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Başbakanlık Çevre Müsteşarlığı doğru cevaptır.

Çevresel Etki Değerlendirmesi
Kalite Yönetim Sistemleri
Sağlık Etki Değerlendirmesi
Atıkların Geri Kazanımı

E seçeneği doğru maddeleri içermektedir.

Bütünsellik

I. Kanunlar
II. Anayasa Hükümleri

IV. Yönetmelikler

Göstergelerin hesaplanmasında hava ve su kalitesi, iklim değişikliği, arazi koruma, biyolojik çeşitlilik, doğal varlık yönetimi, eko-etkenlik, çevre sağlığı, atık vb. konularda yetmişi aşkın değişkenden yararlanılmıştır. Bu göstergelerdeki değişmeler, “çevremizdeki” gidişin hiç de iyi olmadığını göstermektedir. Örneğin; 2002 yılında 142 ülke için hesaplanan göstergelerin ortalaması
100 üzerinden 49,7 iken, 2005’te ancak 49,9 olabilmiştir. Başka bir deyişle; 2002 ile 2005 arasında dört yıl içinde Dünyamızın “çevresi” yalnızca % 0,2 oranında iyileştirilebilmiştir. Ülkemizin “çevresi” ise iyileşmemiş, daha da kötüleşmiştir: Ülkemizin 2002 yılında 50,8 olarak hesaplanan “çevresel sürdürülebilirlik göstergesi”, 2005 yılında 46,6’ya düşmüştür. Bu nedenle, “çevresel sürdürülebilirlik göstergesi” sıralamasında 2002 yılında 142 ülke arasında 62. sırada olan ülkemiz, 2005 yılında 91. sıraya inmiştir.

1961 Anayasası’nın kabulü ve ardından 1962 yılı için bir “geçiş programı” sonrasında 1963 - 1967 yıllarını kapsayan “Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” ve 1968 - 1972 yıllarını kapsayan “İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı” hazırlanmıştır. İstikrarlı büyüme ve kalkınma sağlanması amacıyla, 15 yıllık bir dönemi göz önüne alan bu planlarda, çevre sorunlar›na ve çözümüne
yönelik politikalara rastlanmamaktadır.
1973 - 1977 dönemini kapsayan ve 15 yıllık dönemin üçüncü kısmını oluşturan “Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı”, siyasal ve ekonomik belirsizliklerin başladığı, ithal ikameci büyümenin yarattığı sorunların ortaya çıktığı bir dönemde gündeme gelmiştir. Planda, çevre sorunları açısından ayırt edici özellik, ayrı bir çevre bölümünün olmasıdır. Burada, ülkenin su, hava ve kıyılar gibi belli başlı sorunlarına dikkat çekilmekte ve bunların bir bütün olarak, planlama sistemi içinde incelenmesinin gereği vurgulanmaktadır.

Türkiye’nin güncel çevre politika belgelerine yansıyan yaklaşımların, halen Avrupa Birliği’nin gerisinde olduğu söylenebilir. Ülkemiz çevre politikalarının, “geleneksel (konvansiyonel) çevre politikası araçları” ile şekillendiği görülmektedir. Dünya genelinde, 1960 ve 1970’li yıllarda egemen olan bu anlayış, bir iktisadi faaliyet sonrasında ortaya çıkan kirletici salımlarının ve atıkların giderilmesi ve alıcı ortamlardan uzaklaştırılması anlamına gelmektedir. Kirleten Öder kavramı bu politikanın öne çıkan ilkesi olmuştur. Bu yaklaşım, onarımcı politika olarak tanımlanmaktadır. Boru Sonu (End of Pipe) Yaklaşımı olarak da bilinen bu çevre politikası, bugün yerini Kirlilik Önleme politikalarına, yani önleyici politikalara bırakmaya başlamıştır. Avrupa Birliği ortamında, 2000’li yılların “çevre eylem planları”nda gözlemlenen bu politika değişimi ile “ön tahminli” (önceden tahmin yürütülen) politikalara doğru bir geçiş süreci başlamıştır. Türkiye’deki çevre politika belgelerinde ve çevre yönetimi sisteminde kirlilik önleme ve temiz üretim yaklaşımının olmadığı görülmektedir.

Dünya genelinde, 1960 ve 1970’li yıllarda egemen olan bu anlayış, bir iktisadi faaliyet sonrasında ortaya çıkan kirletici salımlarının ve atıkların giderilmesi ve alıcı ortamlardan uzaklaştırılması anlamına gelmektedir. Kirleten öder kavramı bu politikanın öne çıkan ilkesi olmuştur. Boru Sonu (End of Pipe) Yaklaşımı olarak da bilinen bu çevre politikası, onarımcı politika olarak tanımlanmaktadır.

Türkiye’de çevre politikalarının oluşturulması ve çözüm önerilerine yönelik en önemli çalışma ve politika belgesi ise Ulusal Çevre Eylem Planı (UÇEP) olmuştur. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde, Dünya Bankası’nın desteği ile hazırlanan ve 1998 yılında Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından yayınlanan UÇEP Raporu, bugüne kadar çevre alanında hazırlanmış Türkiye’deki en kapsamlı politika dokümanıdır. Çevre ve kalkınma politikalarını uyumlu hale getirmek amacıyla, birçok alan ve sektör için önerilen somut eylemlerden oluşan UÇEP’in yasal bir bağlayıcılığı olmadığı
için, hukuksal yaptırımları da olmamıştır.

Bilim ve teknolojideki gelişmelerle, iletişim ve bilgi toplumunun yarattığı küreselleşme, beraberinde doğal varlıkların tükenmesi ve yok olması tehlikesini gündeme taşımaktadır. Bu arada, “önce gelişme, sonra çevre” yaklaşımının, son yıllarda ekonomik gelişmelerin ve küreselleşmenin yaşamı tehdit ettiğinin algılanması ile birlikte yerini, “gelişme ve çevre arasındaki denge” düşüncesine bıraktığı görülmektedir. Bu anlayış değişikliğine karşın, zengin ülkelerle yoksul ülkeler arasındaki eşitsizlikler sürekli büyümektedir. Buradan hareketle, gerek ulusal gerekse de uluslararası ortamlarda, “çevre politikası” her zamankinden çok daha büyük bir önem kazanmaktadır.