ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 9

”Kalabalıklaşan kentlerde yan yana bitişik evler birbirinin arka duvarı ortak olacak biçimde veya büyük bir fabrika binasına ya da diğer binalara doğrudan dayanacak biçimde yapılıyordu. Genellikle her katta bir oda olacak biçimde iki katlı olarak yapılıyor ve bir konut çok sayıda kişiyi barındırıyordu. Evlerin iki ya da üç duvarı diğer konutlarla paylaşıldığından havalandırma ve aydınlatma hemen hemen hiç yok gibiydi…” Sanayileşme ve kent adı verilen yeni yerleşim alanlarında yoğunlaşan nüfus, beraberinde ortaya çıkan sağlık ve çevre sorunları, doğal olarak bu alana yönelik ilgiyi, teknik ve sosyolojik araştırmaları gündeme getirmiştir.

1968 gençlik hareketlerinin sistemi sorgulayan mesajları arasında nükleer denemeler, nükleer enerji ve atık sorunu önemli bir yer tutmaktadır. Anılan dönemde, çevre sorunu bilimsel kaygıların yanında sosyo-politik alanda ve sokakta da önemli bir odak noktası olmaya başlamıştır. Örneğin, 22 Nisan 1970’te ABD’de 2 milyon kişinin katıldığı “Dünya Günü” gösterileri insanların geleceğe sahip çıkmaları yönünde önemli bir toplumsal çıkış olmuştur. Çevrenin tüzel, teknolojik ve politik alanlarda sorgulanmasına tanıklık eden ve 1972 Stockholm Birleşmiş Milletler “Çevre ve İnsan” Konferansı’ndan 1992 Rio Janerio “Çevre ve Kalkınma” Konferansı’na ve ardından 2002 yılında Güney Afrika’da Johannesburg’da düzenlenen Birleşmiş Milletler “Sürdürülebilir Kalkınma” Konferansı’na kadar geçen süreç, paradigma değişimini göstermesi çevre sorunlarının bu değişim ile birlikte çeşitlenmesi ve derinleşmesi açısından özgün ve trajik bir deneyim olarak insanlık tarihindeki yerini almıştır.

E seçeneği hariç diğer şıklarda verilenler ekolojik kriz olarak kabul edilebilir. Ancak sanayileşmenin kendisi değil plansız olanı sorundur.

Cansız varlıklar kendiliğinden virüs barındırmaz.

Bütün bunlara karşın, örneğin, “küresel ısınmaya bağlı küresel iklim değişikliği” olgusunun tek başına ele alınarak çözülebilecek bir sorun olarak görülmesi yaklaşımı devam etmektedir. Benzer bir başka örnek Kyoto Protokolü tartışmalarında yaşanmaktadır: Kyoto Protokolü ile yürütülmeye çalışılan süreçte, hayatın vazgeçilmez ögesi olan soluduğumuz hava ve onu içinde barındıran atmosfer, alınır-satılır bir mala dönüştürülmeye çalışılmaktadır.

A,B,D ve E şıklarında “Çevre” kavramı tanımlanmış, ancak C şıkkında “Ekoloji” kavramı tanımlanmıştır.

Genel bir tanımla çevre, insan faaliyetleri ve canlı varlıklar üzerinde hemen ya da uzunca bir süre içinde dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır. Bu açıdan bakılırsa çevrenin kapsamadığı hiçbir alan ve süreç kalmamaktadır. Kavramı belirgin kılmak için bu tanımı açıklamak gerekirse, şu temel ögelerin altı çizilebilir:
İnsanla birlikte tüm canlı varlıklar, cansız varlıklar, canlı varlıkların eylemlerini etkileyen ya da etkileyebilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik, toplumsal nitelikteki tüm etkenler.

Çevrenin canlı (biyotik) unsurları, insanlar, hayvanlar, bitki örtüsü ve mikroorganizmalar olarak tanımlanabilecek canlı varlıklardan ve bunların yaşam süreçlerinden oluşur. Canlı türlerinin nitelik ve nicelikleri, tüm bu canlıların birbirleri ve fiziksel çevre ile ilişkileri, çevrenin cansız (abiyotik) unsurlarının durumu (iklim, hava, su), yaşam döngüsü olarak adlandırılan ortamı, bir başka deyişle çevreyi ya da doğal yaşam ortamını yani ekosistemi oluşturmaktadır.

18. yüzyılın sonunda başlayan sanayi devrimi, insanoğlunun doğayla olan ilişkilerinde köklü bir değişimi de beraberinde getirmiştir. Sanayileşme, kentleşme süreçlerinin yarattığı yoğunlaşmış/artan çevre kirliliği sorunlarıyla tanımlanabilecek bu ilişki, 20. yüzyıla gelindiğinde artık küresel ölçekte bir çevresel ya da ekolojik krize dönüşmüştür. Diğer şıklarda verilen olaylar insan doğa ilişkilerini köklü biçimde etkilememiştir.

Doğadaki alıcı ortamların kirlilik özümseme kapasitelerinin aşılmaya başlanması, doğal ortamdaki dengelerin geri dönüşü zor, neredeyse imkansız bir şekilde değişiyor olması, çevre kirliliği kaynaklı büyük ölçekli sağlık sorunlarının gündeme gelmesi ve doğal varlıkların hızla tüketilmesi gibi süreçler sonucu ortaya çıkan ekolojik kriz, bu sorunun çözümüne yönelik arayışları ve farklı yönelimleri gündeme getirmiştir. Atıksu arıtımının hızla yaygınlaşması ise ekolojik açıdan yararlıdır.

Paragrafta nüfus artışının doğal doğal varlıkların kullanımını, tüketilmesini ve yok edilmesini de beraberinde getirdiği belirtilmiştir.

Nüfus artışının, var olan ekonomik sistemlerin ve üretim ilişkilerinin yarattığı en çarpıcı sorunlar üç ana başlıkta toplanabilir:
Açlık
Barınma
Yoksulluk

2007 yılında Dünya tarihinde ilk kez kentlerde yaşayan nüfus kırsal alanlarda yaşayan nüfusu geçmiştir. Diğer olaylar 2007 yılından önce yaşanmıştır.

“Sulama” faaliyeti, tarım faaliyetinin bir parçası durumundadır.

Diğer şıklarda ki faaliyetlerde hep fosil yakıtlar kullanırken Nükleer santrallerde fosil yakıt kullanılmaz.

Ders kitabının beşinci sayfasında yer alan bu görselin metnine göre, Ekosistemde yaşam, enerji akışı ve besin döngüleriyle sürer. Bu bilginin ışığında değerlendirildiğinde en uygun seçeneğin B olduğu görülür.

Çok farklı dinamiklere sahip olan bu devrimler arasında ortak nokta bulmak oldukça zordur. C seçeneği dışındaki seçenekler bu devrimlerin ortak özellikleri olmaktan uzaktır. Tarım devrimi ve Sanayi devrimi tarihsel olarak önemli birer eşiktir.

Sanayileşme ve kent adı verilen yeni yerleşim alanlarında yoğunlaşan nüfus, beraberinde ortaya çıkan sağlık ve çevre sorunları, doğal olarak bu alana yönelik ilgiyi, teknik ve sosyolojik araştırmaları gündeme getirmiştir. Bu yöndeki bilinçlenme “Büyük Sanitasyon Uyanışı” olarak bilinmekte olup 1850’li yıllarda başlamıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ignaz Philip Semmelweis, Obsert Chadwick, Louis Pasteur ve John Snow gibi bilim insanlarının gayretleri ve sahadaki uygulamaları ile kolera ya da veba gibi salgın hastalıkların önüne geçilmiştir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sürdürülebilir Kalkınma, eğitim ve sağlık hizmetleri, beslenme, barınma olanaklar, kültürel, toplumsal gelişmişlik ve insan hakları gibi göstergelerde de kalkınmayı içerir. Dolayısıyla sadece ekonomik değil aynı zamanda toplumsal ve siyasi boyutları olan bir kavramdır.