ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 5

Toprak kullanımı doğrudan çölleşmeye sebep olmamaktadır. Toprağın bilinçsiz ve aşırı kullanımı, aşırı otlama, kontrolsüz sulama, ormanların tahrip edilmesi gibi etmenler çölleşmeye sebep olmaktadır.

Türkiye’nin doğal kaynaklarıyla ilgili sorun yaşadığı alanlar arasında ormanlar, toprak ve arazi kullanımı, madenler, biyolojik çeşitlilik, hava kirliliği, su kirliliği, gürültü kirliliği ve katı atık bulunmaktadır. Nükleer kirlilik günümüzde bunlardan biri değildir.

Türkiye’de orman aleyhine yapılan yasal düzenlemeler, orman azalmasının yüzde 56’lık payla en büyük nedenidir. Bunu sırasıyla orman yangınları, açık maden işletmeciliği, hava kirliliği ve hatalı orman işletme teknikleri, otlatma ve tarla açma, ve yerleşim alanlarının yasal olmayan bir şekilde orman alanları içine kayması izlemektedir.

Ülkemizde Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Kıta İçi Yüzeysel Suların Sınıflandırılması ile; akarsular “Yüksek Kaliteli Su”, “Az Kirlenmiş Su”, “Kirli Su”, “Çok Kirlenmiş Su” şeklinde 4 ana sınıfa ayrılmıştır.Düşük kaliteli su bu sınıflandırmaya ait değildir.

Geçmişten günümüze küresel çevre sorunları; küresel ısınma ve iklim değişikliği, atıklar ve doğal kaynakların korunması, ozon tabakasının incelmesi, asit yağmurları, ormansızlaşma ve radyasyon olarak sıralanabilir.

Işınların %72’lik bir kısmı atmosferdeki karbondioksit (CO2) tarafından tutulurken, %18’i metan (CH4), %9’u da azot oksitler (NOx) tarafından tutulmaktadır.

Son yıllarda, çeşitli insan etkinlikleriyle atmosfere çok miktarda ve artan oranda sera gazları salınmakta, bu da yeryüzü sıcaklığında belirgin artışlara neden olmaktadır. Ayrıca güneş lekeleri ve güneşte yaşanan patlamalar, dünyanın yörüngesindeki değişimler ve El Nino gibi doğal süreçlerin de küresel ısınma üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Çeşitli etkenler ise küresel soğumayı tetiklemektedir. Örneğin, yanardağ patlamaları sonucunda ortaya çıkan yoğun kül bulutlarının atmosfere yayılması, soğutucu bir etki göstermektedir. Yine aynı şekilde atmosferdeki sülfat aerosolleri de soğutucu bir etkiye sahiptir.

Küresel ısınma bazı bölgelerde olumlu etki de göstermektedir. Alaska’da yılın on iki ayı boyunca donmuş durumdaki arazilerde yeni bitki oluşumları ve tundraların görülmeye başladığı belirlenmiştir. Bu arazilerdeki yeşil alan oranı son 50 yılda iki kat artmıştır. Kuzeyde yeşil alanlar ortaya çıkar ve artarken, tropik bölgelerde çölleşme gerçekleşmektedir.

A şıkkı Montreal-Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Protokol’ün, B şıkkı Viyana-T.C Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü Arasındaki Fon Anlaşması ve Birleşimiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolü’nün konularıdır. C şıkkı Montreal-Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Protokol’ün ve Viyana-Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Sözleşme’nin ve D şıkkı Viyana-T.C Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü Arasındaki Fon Anlaşması’nın konularıdır. N2 gazına ilişkin herhangi bir husus bulunmamaktadır.

Diğer şıklarda verilen önlemler asit yağmurlarının azaltılmasına ve önlenmesine yönelik iken, dayanıklı bitki türlerinin seçimi asit yağmurları ile karşılaşılması halinde zararı en aza indirmeye yöneliktir.

Katı atık depolama alanlarında oluşan bozunma gazlarının etkin olarak yönetilmesi için açığa çıkan metan gazının daha az zararlı hale getirilmesi gerekmektedir. Bunu sağlamak için çıkan gazın doğrudan yerinde yakılması ya da başka bir yere nakledilerek değerlendirilmesi mümkündür. Metan gazı, sahip olduğu ısıl enerji nedeniyle enerji üretiminde kullanılmaktadır. Üretilen enerji, yine önemli bir çevresel sorun yaratan çöp sızıntı sularının arıtımında kullanılabilmektedir. Ayrıca metan gazından metanol gibi ekonomik değeri olan maddelerin üretimi de yapılabilmektedir. Bu süreçlerin gerçekleştirilebilmesi için düzenli depolama alanlarının oluşturulması gerekmektedir. Böylece etkin bir atık yönetim sistemi ve oluşan gazın yeniden kullanılması sağlanabilir. Diğer seçeneklerde verilenler depolama alanlarının çevresel etkilerini arttırır.

Ozon tabakasının incelmesinde en etkili süreç, atmosfere salınan klorlu florlu karbon gazlarıdır. Bu gazlar, spreylerde itici gaz olarak, soğutucularda soğutma ve yalıtım maddesi olarak, elektronik sanayiinde temizleme aracı olarak ve sert ve yumuşak köpük üretiminde kullanılmaktadır.

B ve E şıkları topraktan beslenen canlılar olan bitkilerin organik yapısını etkilerken C şıkkı alınan solukla insanda astım ve bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına neden olur. D şıkkı göl ve akarsularda yaşayan canlıların yaşamlarını etkilerken A şıkkı cansız nesnelerin zarar görme sebebidir.

A şıkkı ormanların üretim işlevleri ile, B ve C şıkları ormanların koruyucu işlevleri ile, D ve E şıkları ormanların toplumsal ve ekonomik işlevleri ile ilgilidir.

Bu tanım sınır ötesi çevre zararını açıklamaktadır. Ülkeler, oluşan kirliliği sınırları içinde tutamadıkları ve başka ülkelerden gelen kirleticilere sınırlarını kapatamadıkları için çevre sorunları küresel boyutlara taşınmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Çevre sorunlarına çözüm olan en etkin yaklaşım geri kazanımdır. Başta katı atıklar olmak üzere, atık sular ve hava kalitesi açısından geri kazanım giderek daha geçerli bir çözüm olarak ortaya çıkmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yukarıdaki tanım küresel ısınmayı açıklamaktadır. Son yıllarda çeşitli insan etkinlikleriyle atmosfere çok miktarda ve artan oranda sera gazları salınmakta, bu da yeryüzü sıcaklığında belirgin artışlara neden olmaktadır. Bunun yanı sıra, ısıl genleşme bir cismin uzunluk veya hacminin ısıya bağlı olarak değişmesi olayıdır. Asit yağmurları, gereğinden fazla asit oluşturan kimyasal maddelerin atmosfere salınmasıyla asidik koşulların baskın hale gelmesi ve doğal su çevrimi sonucu oluşan durumdur. Işın etkinliği, yani radyoaktiflik, kararsız atom çekirdeklerinin kendiliğinden parçalanıp ışınım yayarak başka atom çekirdeklerine dönüşmesi olayıdır. İklim değişikliği ise küresel ısınmanın bir sonucudur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Buzulların erimesi su sistemleri üzerine, kar yağışının azalması yağış rejimleri üzerine, atık giderimi insan faaliyetleri üzerine, fotosentezin artması bitkiler üzerine etkilere örnektir. Mercan resiflerinin ölmesi ise yaşam alanları üzerine etkiye örnektir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İklim değişikliğini önleyici politikalar temel olarak Kyoto Protokolü kapsamında belirtilen üç mekanizmaya dayanmaktadır. Kyoto Protokolü esneklik mekanizmaları olarak adlandırılan bu mekanizmalar; Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM), Ortak Yürütme (OY) Proje Temelli Mekanizmalar, Gaz Salım (Emisyon) Ticareti (ET)’dir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Okyanusların ısınması ozon tahribatı ile doğrudan bağlantılı değildir. Okyanuslardaki fitoplanktonların zarar görmesi ozon tabakası ile ilişkilidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.