ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 4

En büyük etki ormanlar üzerinde görülmektedir. Asidik yağışlar, ağaçların yapraklarını etkileyerek büyüme ve gelişmeyi engellemektedir. Aynı zamanda, toprakta bulunan, ancak asit etkisiyle serbest hale gelip bitkilere zarar veren alüminyum gibi ağır metallerin miktarının artmasına da neden olmaktadır. Topraktaki fazla alüminyum, ağaç köklerinin gerekli besinleri almalarını engelleyerek besin eksikliği oluşturmakta, ağaçların büyümesini yavaşlatmakta ve hatta tamamen durdurmaktadır. Zamanla, yaprakların dökülmesi gibi daha gözle görülebilir zararlar ortaya çıkmaya başlamaktadır. Doğru cevap B deçeneğidir.

Geri dönüşümde atıklar ikincil hammadde olarak üretim sürecine sokulurken geri kazanımın belirgin özelliği fiziksel/Kimyasal/biyokimyasal işlemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesidir. Geri dönüşüme örnek kırık cam maddelerinin eritilerek hammadde haline getirilmesi iken geri kazanıma örnek organik kökenli atıklardan gübre üretilmesi verilebilir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Işımanın canlılar üzerindeki etkileri maruz kalan canlının vücut büyüklüğüne değil yaşına bağlıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Soruda verilen tanım küreselleşmeyi ifade etmektedir. Sınır ötesi çevre zararı, zararlı olarak tanımlanabilen salımların hava, su ve toprak gibi çevre araçları ile bir ülke sınırından diğerlerine taşınmasıdır. Küresel çevre sorunları, sanayi devrimi ve bununla birlikte kentleşme sürecinin de hızlanması nedeniyle küresel boyutta ortaya çıkan sorunlardır. Küresel ısınma, insanoğlu tarafından atmosfere salınan bazı gazların sera etkisi yaratması sonucunda dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasıdır. Doğal kaynakların koruması ise, devletlerin çevreyi koruma altına almak adına uyguladıkları politikadır.

Geçmişten günümüze küresel çevre sorunları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Küresel Isınma ve İklim Değişikliği
Atıklar ve Doğal Kaynakların Korunması
Ozon Tabakasının İncelmesi
Asit Yağmurları
Ormansızlaşma
Radyasyon (Işınım)

Çeşitli etkenler küresel soğumayı tetiklemektedir. Örneğin, yanardağ patlamaları sonucunda ortaya çıkan yoğun kül bulutlarının atmosfere yayılması, soğutucu bir etki göstermektedir. 1991 yılında Filipin’lerdeki Pinatubo yanardağının patlaması sonucu ortaya çıkan yoğun kül bulutlarının etkisi ile tüm dünyanın ortalama sıcaklığı 10C kadar düşmüştür.

Sözü edilen sözleşme Cenevre-Uzun Menzilli Sınırlar Ötesi Hava kirlenmesi sözleşmesidir. Viyana-Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Sözleşme’de ozon tabakasındaki değişikliğin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkilerine vurgu yapılmıştır. Montreal-Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Protokol’de ozon tabakasını tüketen maddelerin ortadan kaldırılması hedeflenmiş ve sözleşme ekinde yer alan klorlu florlu karbon gazı salımları uluslararası denetime açılmıştır. Viyana-T.C. Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü Arasındaki Fon Anlaşması’nda radyoaktifliğin yaratabileceği olası tehlikeler, fosil yakıtlardan enerji elde edilmesinde ortaya çıkan karbon dioksit, hava kirliliği, asit yağmurları, sera etkisi ve iklim değişikliği etkilerinden söz edilmektedir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolü’nde atmosferdeki sera gazı birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmak, böyle bir düzeye, ekosistemin iklim değişikliğine doğal bir şekilde uyum sağlamasına, gıda üretiminin zarar görmeyeceği ve ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamına izin verecek bir zaman içerisinde ulaşmak hedeflenmektedir.

Temiz Kalkınma Mekanizmasında öncelikli olan proje konuları; yenilenebilir enerjilerin kullanımı, Metan gazı ve çimento sanayiinde ve kömür üretiminde gaz salımının azaltılması, enerji verimliliği, fosil yakıtların geri dönüşümü, klorlu florlu karbon gazı ve azot dioksit azaltımı ve ormanlaştırma olarak belirlenmiştir.

Ulaşım kesiminde alınması gereken önlemler kısaca:
Fosil yakıtların tüketiminin azaltılması
Yakıtların daha verimli tüketilmesinin sağlanması
Yanma sırasında oluşan karbon dioksitin tutulması ve daha düşük salımı olan yakıtların kullanılması
Ulaşım planları ve trafikte düzenlemeler ile salımların düşürülmesi
Araçların olabildiğince tam kapasite kullanımının sağlanması ile enerji kaybının önlenmesi şeklinde belirtilebilir.
Bunların yanında bireysel motorlu taşıt kullanımı karbondioksit salımını daha da artıracaktır.

Atmosfere salınan karbon dioksit miktarının önemli bir kısmından sanayi kesimi sorumludur. Özellikle maden çıkarma veişleme tesisleri ve ısıl işlemin yoğun kullanıldığı tesislerden çok miktarda karbon dioksit salımı söz konusudur. Enerji gereksinmesinin her geçen yıl artış gösterdiği bu kesimde alınması gereken üç temel önlem vardır. Bunlar soruda verilen I, II ve III numaralı önlemlerdir.

İklim değişikliğini önleme amaçlı olarak çeşitli üretim ve hizmet dallarında bazı önleyici faaliyetler planlanmakta ve uygulamaya konmaktadır. Soruda verilen A şıkkı ‘tarım sektörü’, B şıkkı ‘hayvancılık sektörü’, C şıkkı ‘enerji-fosil yakıt sektörü’, D şıkkı ‘ulaştırma sektörü’ ve E şıkkı ‘sanayi sektörü’ özelinde alınan önlemlerdendir.

Soruda verilen tüm seçenekler katı atık yönetiminde alınması gereken önlemlerdendir. Ancak en etkili yöntem geri kazanımdır. Günümüzdeki teknolojik olanak ve uygulamalar gözönüne alındığında katı atıkların %90’ının geri kazanımının mümkün olduğu belirlenmiştir.

Işımadan korunmada üç temel ilke vardır. Bunlar zaman, uzaklık ve zırhlamadır. Zaman ilkesinde, ışımaya maruz kalma süresi olabildiğince kısa tutulur. Uzaklık ilkesinde, ışımanın düzeyinin uzaklığın karesi ile ters orantılı olduğu göz önünde bulundurulur. Zırhlama ilkesinde, ışınların belli maddelerden daha zor geçmesi nedeni ile ışımaya maruz kalınma tehlikesi bulunan yerlerde bu tür koruyucu malzemeler kullanılır.

Çevre kirliliğinin nedenleri, nüfus artışı, plansız kentleşme ve plansız sanayileşmedir. Erozyon (toprak aşınımı), bitki örtüsünün yok edilmesi sonucu koruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınmasıdır.

ppm: herhangi bir karışımda toplam madde miktarının milyonda 1 birimlik kısmıdır.

Smog, genelde kentlerin üzerinde sanayi kaynaklı kirleticilerden oluşan ve insanlarda bronş hastalıklarına neden olabilen sis + duman kümeleri olarak tanımlanmaktadır. Korozyon, metallerin bulundukları ortamla tepkimeye girip aşınmalarıdır. Derişim, belirli miktar çözeltide veya çözücüde çözünmüş olarak bulunan madde miktarıdır. Fosil yakıtlar, canlı organizmaların öldükten sonra kalıntılarının oksijensiz ortamda milyonlarca yılda çözülmesi ile oluşan hidrokarbon içerikli yakıtlardır. Aerosol, herhangi bir sıvı ya da katının gaz ortamı içinde dağılmasıyla oluşur.

Hava kirliliği bitkiler üzerine genel olarak üç şekilde olumsuz etki yapmaktadır. Yaprak dokularının tahrip olması, Yaprakların sararması veya başka renklere dönüşmesi, büyümenin yavaşlamasıdır. I ve II seçenekleri doğru ifadeleri içermektedir.

Suya oksijen iletiminin engellenmesi ve deterjanlarda bulunan fosfatlı bileşiklerin su kaynaklarında “ötrofikasyona” yol açmaktadır. Pestisit, tarımda verimliliği artırmak amacıyla zararlı böcek, mantar yabani ot gibi canlıları öldürmek veya kontrol altına almak için kullanılan kimyasal (pestisit, herbisit, insektisit, kalıcı organik bileşikler) maddelerdir.

Başlıca sera gazları; su buharı, karbondioksit, metan, klorlu florlu karbon bileşikleri, ozon ve azot oksitlerdir.

Ülkemizde Klorlu florlu karbon bileşiklerinin kullanımı 2006 yılı itibarıyla tamamen durdurulmuş ve 2008’den itibaren zorunlu kullanım alanları da dahil olmak üzere dışalımı tümüyle yasaklanmıştır.