ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 10

Karbon monoksit atmosferde bulunan en yaygın ve en zararlı hava kirleticilerin­den biridir ve atmosferde 2-4 ay kalabilmektedir. Havanın ortalama molekül ağır­lığına yakın molekül ağırlığına sahip olup, hem kaynaklandığı nokta etrafında iyi dağılmaması, hem de renksiz ve kokusuz olması nedeniyle varlığı fark edilemeyen bir kirleticidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dünyada kabul edilen ölçütlere göre kişi başına su varlığı 1000 m3’ten az olan ülkeler “Su Fakiri” olarak kabul edilmektedir. Yılda kişi başına kullanılabilir su miktarı 2000 m3’ten daha az olan ülkeler “Su Azlığı” olan ve yılda kişi başına kullanılabilir su miktarı 8000-10.000 m3’ten daha fazla olan ülkeler “Su Zengini” ülkeler şeklinde sınıflandırılmaktadır. Günümüzde Dünyanın toplam nüfusunun % 40’ını oluşturan 80 ülke su sıkıntısı çekmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Nitrat kırsal alanlarda en yaygın yer altı suyu kirleticisi olarak görülmektedir. Azot içeren gübrelerin kontrolsüz kullanımıyla yer altı sularında yaygın olarak nitrat kirliliği gözlenmektedir.

Göller, gerek akarsuların getirdiği ve gerekse doğrudan göle boşaltılan atık sulardan kaynaklanan çok miktarda azot, fosfor ve karbon bileşikleri içermektedir. Göllerdeki bu bileşikleri besin maddesi olarak kullanan yosunların (alglerin) hızla çoğalması sonucu ötrofikasyon olarak adlandırılan olay gerçekleşmektedir. Göllere sürekli olarak bu tür besin maddesi ve tortu taşınması sonucu ötrofikasyon hızlanır ve göl zamanla sığlaşarak yok olabilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Gürültü “desibel” ile ölçülür ve dB şeklinde kısaltılır. 85 dB kulağa zarar verecek derecede gürültü kabul edilirken, sıfır dB duyma sınırını oluşturur. Ağrı duyulan gürültü sınırı ise yaklaşık 140 dB’dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Evlerde kullanılan bazı gereçlerin elektromanyetik akı yoğunlukları, markalara göre değişmekle birlikte ortalama değerleri Kitabınızın 58. sayfasında bulunan Çizelge 3.1’de görülmektedir. Çizelge’den de görüldüğü gibi 30 cm yakınlaşana kadar tüm cihazların manyetik alan akı yoğunluğu halk sağlığı için önerilen 100 μT değerinden küçüktür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Küresel ısınma, buharlaşmayı ve havanın su buharı tutma kapasitesini arttırmaktadır. Hava sıcaklığındaki her 1°C’lik artışın %4’lük bir buharlaşma artışı oluşturacağı öngörülmektedir. Cevap A seçeneğidir.

Atmosferdeki karbon dioksit, metan gazı, azot oksitler ve su buharı gibi sera gazları, yansıyan bu ışınların bir kısmının atmosferde tutulmasına neden olmaktadır. Bu da atmosferin sıcak kalmasını sağlamaktadır. Işınların %72’lik bir kısmı atmosferdeki karbondioksit (CO2) tarafından tutulurken, %18’i metan (CH4), %9’u da azot oksitler (NOx) tarafından tutulmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Küresel ısınma bazı bölgelerde olumlu etki de göstermektedir. Alaska’da yılın on
iki ayı boyunca donmuş durumdaki arazilerde yeni bitki oluşumları ve tundraların görülmeye başladığı belirlenmiştir.

Temiz Kalkınma Mekanizmasında öncelikli olan proje konuları: Yenilenebilir enerjilerin kullanımı, Metan (CH4) gazı ve çimento sanayiinde ve kömür üretiminde gaz salınımının azaltımı, Enerji verimliliği, Fosil yakıtların geri dönüşümü, Klorlu florlu karbon gazı (CFC) ve azot oksit (N2O) azaltımı ve Ormanlaştırma olarak belirlenmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir

Hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan metan salımlarının azaltılması için çeşitli yem katkıları ile sindirim verimlerinin arttırılması, yaygın yerine yoğun hayvancılık üretim sistemine geçişin hızlandırılması, et ve süt verimi yüksek hayvancılık faaliyetlerinin geliştirilmesi; ayrıca hayvan gübrelerinin depolama ve kurutma sistemlerinin oluşturulması gibi önlemler önerilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Gaz Salım Ticareti ve Ortak Yürütme Mekanizması’ndan ancak gaz salım azaltım hedefi belirlemiş ve Kyoto protokolü EK-B (BMİDÇŞ EK-1-Türkiye hariç)’de yer alan ülkeler yararlanabilmektedir. Gaz salım ticaretinin temelini kirletme hakları yani gaz salım permileri oluşturmaktadır. Gaz salım ticareti ile işletmeler, birbirleri arasında gaz salım permisi ticareti yaparak gaz salımı azaltım maliyetlerini dengeleyebilecektir. Burada önemli olan ülkelerin, azaltmakla yükümlü olduğu gaz salımı miktarını, ülke içindeki sanayi gruplarına uygun şekilde dağıtmasıdır. Bu mekanizmaların ortaya çıkışı ile birlikte karbon piyasası kavramı oluşmuştur. Piyasa kurallarına göre çalışacak bir karbon piyasası ve ticarete konu olan karbon dioksitin bir fiyatının olması, gaz salımlarını azaltmada önemli bir bileşen haline gelmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Araçların egzoz salımları ile ilgili Euro egzoz salım (emisyon) standartları
bulunmaktadır. Ülkemizde 2008 yılında Euro-4, 2009 yılından sonra Euro-5 zorunlu olmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Işımadan korunmada üç temel ilke vardır:
• Zaman: Işımaya maruz kalma süresinin olabildiğince kısa tutulması gereklidir.
• Uzaklık: Işımanın düzeyi uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Bu nedenle
ışıma kaynağından ne kadar uzak kalınırsa, maruz kalınan doz bu uzaklığın karesi kadar azalacaktır.
• Zırhlama: Işınlar belirli maddelerden daha zor geçer. Işımaya maruz kalınma tehlikesi bulunan yerlerde bu tür koruyucu malzemeler kullanılarak
ışınlardan korunmak gereklidir.

Farklı özelliklerdeki bu atıkların yöntemine uygun toplanmaması, depolanmaması veya yok edilmemesi ile önemli çevresel etkiler ortaya çıkar. Vahşi depolama, katı atıkların rastgele dökülerek yer altı ve yüzey su kirliliği, toprak kirliliği, patlama ve yangın tehlikesi başta olmak üzere görüntü kirliliği, toz ve kötü koku yayılması gibi birçok çevresel soruna yol açan bir yöntemdir. Küresel anlamda biyokütleden kaynaklanan metan gazı, küresel ısınmada %20 -25 civarında bir etkiye sahiptir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Günümüzdeki teknolojik olanak ve uygulamalar gözönüne alındığında katı atıkların % 90’nın geri kazanımının mümkün olduğu belirlenmiştir. Fakat, uygulama disiplinine ve başarısına göre bu oran % 50 civarında olmaktadır.

Genel bir tanımla çevre, insan faaliyetleri ve canlı varlıklar üzerinde hemen ya da uzunca bir süre içinde dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır. Bu açıdan bakılırsa çevrenin kapsamadığı hiçbir alan ve süreç kalmamaktadır. Kavramı belirgin kılmak için bu tanımı açıklamak gerekirse, şu temel ögelerin altı çizilebilir.

Galileo ve Newton gibi doğa bilimcileri ile birlikte bu yana, bilimin hedefi doğaya egemen olmak üzerine şekillenmiştir. Doğada üstünlük kurmaya yönelen bu arayış, insan ve insanın yaşadığı doğal ortam arasında bulunan uyumu bozmuştur. 18. yüzyılın sonunda başlayan sanayi devrimi, insanoğlunun doğayla olan ilişkilerinde köklü bir değişimi de beraberinde getirmiştir. Sanayileşme-kentleşme süreçlerinin yarattığı yoğunlaşmış/artan çevre kirliliği sorunlarıyla tanımlanabilecek bu ilişki, 20. yüzyıla gelindiğinde artık küresel ölçekte bir çevresel ya da ekolojik krize dönüşmüştür.

A, B, C, ve E seçeneklerinde verilenler doğal yaşamı olumsuz etkileyen faktörler arasında yer alırken, çevresel atıkların varlığı bir sorun değildir. Çevresel atıklarla gerekli tedbirler alınmadan mücadele edilmesi ve bilinçsizlik, çevre açısından sorun oluşturmaktadır.

Uygarlık ve insanlık tarihinde iki kırılma ya da eşikten söz edebiliriz: Birincisi, toplayıcılık ve avcılıktan tarımsal üretime geçiş ve yerleşik toplum düzenin oluşmasıdır. Tarım Devrimi olarak tanımlanan bu dönemde ateşin kullanımı ve basit aletlerin yapımı ve kullanımı öne çıkmıştır. Bu sürecin sonunda ise, birçok bölgede doğal yeşilliğin yerini ekili alanlar almıştır.