ÇEVRE BİLİMLERİ

Küresel Yönetişim Komisyonunun “Kü- resel Komşuluk” adıyla yayımlanan rapo- runda yönetişim kavramı, ‘bireylerin ve kurumların kamusal ve özel olanın kendi ortak meselelerini yönetme yollarının top- lamıdır’ şeklinde tarif edilmiştir.

‘Sivil toplum’ terimi, hükûmetten bağımsız ola- rak çalışan özerk grup ve dernekler alanını ifade etmektedir.

Küresel Isınma: Karbondioksit gibi sera gazlarının hapsettiği sıcaklıktan kaynak- landığına inanılan dünyanın ısısındaki artıştır.

Afrika kıtasının faunasının korunmasıdır. Bu faunanın bozulmasına yol açan en önemli nedenler ise fildişi ticareti ve Afrika’nın sömürgecilerinin spor olarak gerçekleştirdiği yabani hayvanların avcılığıdır.

1972 yılında Stockholm’de Birleşmiş Milletler (BM) İn- sani Çevre Konferansı adı altında gerçekleşmesine neden olmuştur. Bu Konferans ayrıca BM Çevre Programı (United Nations Environment Program- me - UNEP)’nın da ortaya çıkmasını sağlamıştır (Vogler, 2011). Stockholm’un temel odak noktalarından bir tanesi de küresel düzeyde mevcut çevre koşullarını değerlendirmek ve olası tehlike ve riskleri önceden haber veren değişimleri gözlemlemek olmuştur. Bunun üzere Yeryüzü İzleme ağı hayata geçirilmiştir. 

Bu ağ ile çevreyi, doğayı ve insan sağlığını tehdit eden ve iklim değişikliklerine neden olan kirleticilerin etkisini görmek için atmosferin durumu gözlemlenmektedir.

Çevre ile ilgili tartışmaların “küresel” kelimesi ile birlikte söylem hâline gelmesi ise 1990’lı yıllar- da gerçekleşmiştir.

1980 yılında, Uluslararası Doğa Koruma Birliği, BMÇP ve Doğal Hayatı Koruma Fonu’nun birlikte ulus- lararası kamuoyuna sundukları ve ‘sürdürülebilir kalkınma’ kavramının tanımlanmasına da katkısı olan ayrıca küresel çevre korumasında altı çizilmesi gereken de bir belge olan “Dünya Koruma Stratejisini” yayımlamıştır. Stratejinin sonraki hâli olan Dünya için Bakım, 1992 Dünya Zirvesi öncesinde yayımlanmıştır. Strateji’nin son hâli de uluslarara- sı çevre politikasının temelini oluşturan, biyolojik çeşitlilik, iklim değişikliği ve çölleşme üzerine Rio Sözleşmelerinin oluşturulmasına önderlik etmiştir (https://www.iucn.org, 2021).

Birinci Dünya Savaşı sonrasında küresel barış ve istikrarın sağlanması için 1920 yılında kurulan ve daha sonra yerini BM’ye bırakan Milletler Cemiyeti (MC) döneminde de çevre sorunları uluslararası gündemde yer almış ve hükûmetlerarası çabalar bu dönemde de gözlenmiştir.

1992’de Rio de Janerio’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’dır. Yaklaşık 30.000 sivil temsilcinin ve 170 devlet temsilcisinin katıldığı bu Konferans küresel çevre yönetişiminin önemli örnekle- rinden birini oluşturmuştur.

Çevre ve Kalkınma Konferansı’nın sonuçlarından bir diğeri ve aynı zamanda bu dönemdeki ikinci önemli ge- lişme ise küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin önüne geçebilmeyi sağyalabilecek Birleşmiş Mil- letler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin im- zalanmasıdır. Sözleşme 21 Mart 1994’e yürürlüğe girmiştir. Sözleşme içerisinde yer alan ve ülkelerin atmosfere saldıkları karbon miktarının azaltılmasını hedefleyen Kyoto Protokolü ise bu dönemdeki üçüncü önemli gelişmedir.

Doğal yaşam ve çevrenin korunmasına ilişkin ilk uluslararası konferans 24 Nisan – 19 Mayıs 1900 tarihleri arasında Londra’da düzenlenmiştir.

1913 yılında Bern’de çevrenin korunmasına yönelik ilk uluslararası örgütün kurulmasına da vesile olan “Uluslararası Doğayı Koruma Konferansı” gerçek­leştirilmiştir.

Londra’da yaşanan, “öldüren sis” olarak da literatü­re geçen ve tarihteki en önemli hava kirliliği olarak kabul edilen olay 1952 yılında gerçekleşmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) nde 1954’te Marşal Adalarında gerçekleştirdiği nükleer silah denemesi ise bu ülkenin günümüze kadar neden olduğu en büyük radyolojik çevre kir­liliği olurken aynı zamanda patlamadan kaynakla­nan nükleer serpinti 11.000 km karelik bir alana yayılmıştır.

1975 yılında BM ve uluslara­rası hükûmet dışı örgütler arasındaki ilişkileri ge­liştirmek amacıyla BM Hükûmet Dışı Kuruluşlar İrtibat Servisi (Non-Governmental Laison Service- NLGS) kurulmuştur.

Biyoçeşitlilik Sözleşmesi’nin ve Biyogüvenlik (Cartegena) Protokolü’nün içeriğini Greenpeace, Yeryüzünün Dostları, Third World Network ve IUCN belirlemiştir.

BM tarafından İnsan Hakları Ev­rensel Beyannamesi’nin ortaya konulmasından sonra 1948’de 41 uluslararası sivil toplum kuruluşuna da­nışma statüsü verilmiştir.

“Ortak Ge­leceğimiz” başlıklı Brundtland Komisyonu Raporu 1987 yılında gündeme gelmiştir.

2016 yılında “2030 Gündeminin Çevre Boyutunun Ortaya Konulması” çalışması Nairobi'de gerçekleştirilmiştir.

D seçeneğindeki "Hükümetlerarası kültürel etkileşim" Rod Rhodes'in 1996'daki sınıflandırmasına göre söz konusu kavramın yaygın kullanımlarından biri değildir.