ÇEVRE BİLİMLERİ

Ekosistemler, birbirlerinden oldukça farklı yaşam koşulları sunan yeryüzü şekilleri şeklinde veya yeraltında bulunabilir. Ekosistemler, canlı organizmalar ve cansız maddeleri kapsayan alt sistemlerden meydana gelir. Ekosistemlerin temel enerji kaynağı güneştir. Birçok ekosistemin devamlılığı güneş enerjisine ve etkileşime bağlıdır. Ekosistemin dinamik bir yapısı vardır. Ekosistemin dinamik yapısı; doğum, gelişme, ölüm ve ayrışma süreçlerinin tekrar tekrar gerçekleştiği döngüler silsilesi ile ifade edilebilir.  

Doğru cevap D şıkkıdır.

Ekoloji kavramı içerisinde genel anlamda şu üç ilişkiden söz etmek mümkündür:
• Organizmanın cansız çevreden etkilenmesi (Bitkilerin büyüyebilmek için ortamdan nitrat, fosfat gibi besleyici mineralleri almaları, endüstri atıklarından zehirlenmeler, kuraklıktan bitkilerin ölmeleri gibi)
• Organizmaların cansız çevreyi etkilemeleri (Baklagiller familyasındaki bitkilerin, üzerinde büyüdükleri toprağın içindeki azot miktarını artırarak toprağın kimyasal yapısını etkilemeleri gibi)
• Organizmaların diğer organizmaları etkilemeleri (Beslenmeye ya da üremeye yönelik ilişkilerde olduğu gibi).

Doğru cevap C şıkkıdır.

Ekolojinin benimsediği ilkeleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Doğa Bir Bütündür.
• Doğanın ve Doğada Olan Her Şeyin Bir Sınırı Vardır.
• Doğada Özdenetim Vardır.
• Doğada Çeşitlilik Vardır.
• Doğada Var Olan Bir Şey Kaybolmaz.
• Doğa Kendisine Yapılana Tepki Gösterir.
• Doğa En Uygun Çözümü Bulur.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Bugün insanlığın çözüm noktasında çaresiz kaldığı çevre sorunları aşağıdaki nedenlerden dolayı bir sorun odağı hâline gelmiştir:
• Kirliliğe yol açanların neden oldukları çevredeki nitelik bozulmalarının maliyetini
ödememesi,
• Dünyamızdaki kirliliğin başka gezegenlere gönderilmesinin mümkün olmaması,
• Dünyadaki mevcut kıt kaynakların üzerindeki baskının hızla artması,
• Bazı türlerin yok olmaya başlaması.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Dale ve Kent (2013) çevre krizlerine neden olan beşerî olguları aşağıdaki maddeler bağlamında sıralamaktadır:
• Doğa üzerindeki insan tahakkümünü pekiştirme işlevini farklı ekosistemlerden çok miktarda doğal kaynak transferini kolaylaştırarak ya da ekolojik dengeye zarar verecek yöntemler kullanarak gerçekleştiren teknolojiler (termik santraller, dizel yakıt ile çalışan araçlar, pestisit gibi çeşitli zirai ilaçlar, tarımsal üretimde genetiği değiştirilmiş tohumların kullanılması vb.)
• Sanayi Devrimi sonrası kentsel göç olgusunun giderek artması ve dolayısıyla nüfusun belirli bölgelerde yoğunlaşması
• Sağlık imkânlarının gelişmesi, nüfus artışını destekleyen politikalar, ortalama yaşam süresinin uzaması, topyekûn savaşların yaşanmıyor olması gibi unsurlar bağlamında insan nüfusundaki hızlı artış
• Sürdürülebilir olmayan ekonomik büyüme hedefleri ve yaşam standartlarındaki iyileşmenin “tüketim imkânları” ile eş tutulduğu toplumların, enerji ve doğal kaynak tüketimindeki hızlı artış
• Serbest piyasa koşulları altında uluslararası ticari rekabetin gelişmesi ile birlikte insan, ürün, ham madde, enerji ve atık madde dolaşımlarının artmasının neden olduğu ekolojik sorunlar (petrol tankeri sızıntıları gibi).
• Doğaya karşı faydacı yaklaşım (Modern paradigmanın “insan merkezci” ya da “antroposentrik” çevre etiği).
• Doğanın korunması için gereken uzun dönemli kararlardan öte kısa dönemli ve karlılığı arttırmaya yönelik rasyonel karar alma kalıpları.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Mülkiyet hakkının toplumsal bir hak olduğunu ifade etmekle birlikte tüm insanlığın birlikte kullandığı ortak değerlerden yararlanabilmek için herkesin kendine ait olan malları başkalarına zarar vermeyecek bir biçimde kullanmak zorunda olduğuna vurgu yapan düşünür John Locke'dur.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Sınır tanımamazlık, Bütünsellik, Çok yönlülük, Evrensellik ve Uzun vadelilik çevre sorunlarının özelliklerindendir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Kentleşmeyi olumlu kılan yanları şunlardır:
• Daha fazla yaşam olanağı sağlaması,
• Enerji etkinliğini yükseltmesi,
• Etkili katı atık yönetimi sunması,
• Sosyal olanakların fazla olması,
• İş imkânlarının varlığı

Doğru cevap B şıkkıdır.

Sanayileşmenin neden olduğu çevre sorunlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Yeraltı sularında oluşan kirlilik
• Yerüstü sularında oluşan kirlilik
• Sulak alanlarda oluşan kirlilik
• Toprak kirliliği
• Hava kirliliği
• Denizlerdeki kirlilik
• Endüstriyel katı atıklar
• Su kirliliği neticesinde sulu tarım yapılamaması
• Su ürünlerinde yaşanan kayıplar
• Su ekosistemlerinin avcılık, yüzme ve rekreasyon amaçlı kullanılamaması sonucu yaşanan sosyal kayıplar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Turizmin neden olduğu hızlı ve kitlesel değişim, çevresel kaliteyi olumsuz etkilerken bu faaliyetlerin çevre ve doğal kaynaklar üzerindeki etkileri özetle şunlardır:
• Mevcut arazi kullanımının değişmesi,
• Bazı bölgelerdeki tarımsal nitelikli toprakların kaybı,
• Bitki örtüsü ve doğal çevrenin tahribi,
• Doğal çevreye uyumsuz yapılar,
• Kıyı şeridinin estetik yönden çirkinleştirilmesi ve işlevini yitirmesi,
• Sahil şeridinde yoğunlaşan turizm faaliyetlerinin neden olduğu düzensiz kentleşme,
• Mevcut altyapının kaldıramayacağı kanalizasyon ve atık sorunu,
• Bu atıkların denize boşaltılması sonucu ortaya çıkan kirlilik,
• Tarihî ve sit alanlarının tahribi,
• Yoğun nüfustan kaynaklanan gürültü kirliliği,
• Doğal manzaranın bayağılaşması.

Doğru cevap E şıkkıdır.

John Coates (2003)e göre tarihsel süreç bağlamında ortaya çıkan çevre krizleri “modern” paradigmanın savunduğu değer (Homo Economicus, ilerlemecilik, sanayileşme, tüketimcilik) ve varsayımlarının (Dualizm, hakimiyet, determinizm) bir sonucudur.

J. Donald Hughes (2000)’e göre Sanayi Devrimi sonrasında ortaya çıkan çevre sorunları, günümüz insanını, adeta bir “hayatta kalma krizi” içine sokmuştur. Bu nedenle hem kültürel hem de ekonomik anlamda köklü değişimlere gidilmelidir

Annales Okulunun ikinci dönem temsilcilerinden olan Braudel’in tarih nosyonunu yansıtan “sosyal zaman” metodolojisi kendi içinde hiyerarşik bir değer sıralamasına sahiptir. Bu hiyerarşiye göre en değerli tarih bilgisi, üçüncü sosyal zaman kapsamında gerçekleşmiş olan yapısal özelliklerin keşfedilmesi ile elde edilebilir. Braudel’e göre üçüncü sosyal zamanda ortaya çıkan yapısal özellikler (biyolojik, iklimsel, fiziksel, coğrafi) uygarlıkların; yaşayışlarını, inanışlarını, çatışmalarını, dillerini, nüfus özelliklerini, ticari ilişkilerini ve daha birçok ikinci sosyal zamanda (konjonktürel ya da ara dönem) yer alan yapısal özelliği belirler.

Çevre tarihi terimi sistematik olarak ilk kez Roderick Frazier Nash (1967)’in “Pasific Historical Review” dergisinde yayınlamış olduğu “Wilderness and the American Mind” (Vahşi Yaşam ve Amerikan Aklı) adlı makalesinde yer almıştır (Oosthoek, 2005).

Adam Smith: İyimser olan Smith, kaynakların bolluğunu veri alır ve kaynak kıtlığını kabul etmez. Ekonomileri birbirinden ayıran hususun; üretimin daha fazla nasıl arttırılacağı, insan isteklerinin nasıl karşılanacağı ve kaynakların nasıl paylaştırılacağı olduğunu ifade eder.

Thomas Hobbes (Leviathan): Karamsar bir görüşe sahip olmakla birlikte insanların talep ettiklerinden daha az mal bulmaları durumunda, talep ettikleri için savaşmak zorunda kalacaklarını iddia eder. Bu karamsar görüşün diğer temsilcileri ise Thomas Maltus, Garrett Hardin ve Paul Enrlich’dir.

Jean-Jacques Rousseau (Toplum Sözleşmesi-Contrat Social): İnsanların bencilliği bir yana bırakıp toplum yararı için doğru sayılan yönde davranması gerektiğini savunur. Bireylerin kendilerini bencilliklerine karşı koruyacak ve toplumsal uyumu getirecek bir sözleşmeye ihtiyaç vardır. Günümüzde ihtiyaç duyulan ise bir çeşit ekolojik sözleşmedir.

John Locke: Mülkiyet hakkının toplumsal bir hak olduğunu ifade etmekle birlikte tüm insanlığın birlikte kullandığı ortak değerlerden yararlanabilmek için herkesin kendine ait olan malları başkalarına zarar vermeyecek bir biçimde kullanmak zorunda olduğuna vurgu yapar.

Fritz Schumacher (Küçük Güzeldir-Small is Beautiful): Yeni bir tüketim alışkanlığı ve yaşam biçimi benimsenmelidir. Bu; merkeziyetçilikten uzak, küçük, kendine yetebilen ve insanda sorumluluk duygusu geliştirebilen bir yaşam biçimidir.