ÇEVRE BİLİMLERİ - Deneme Sınavı - 8

Çevre sorunlarının en önemli özelliklerinden biri kirliliğin taşınabilir olması dolayısıyla sınır tanımadan tüm dünyayı dolaşmasıdır. Çevresel değerler içerisindeki en önemli unsurlardan havanın ve suyun, mekân ve sınır tanımadan tüm dünyayı dolaşırken kirliliği de taşıdığı bilinmektedir.

Çevre sorunlarının özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür;

Çevre tarihi terimi sistematik olarak ilk kez Roderick Frazier Nash (1967)’in “Pasific Historical Review” dergisinde yayınlamış olduğu “Wilderness and the American Mind” (Vahşi Yaşam ve Amerikan Aklı) adlı makalesinde yer almıştır.

Ekosistemler, canlı (biotik) organizmalar ve cansız (abiotik) maddeleri kapsayan alt sistemlerden meydana gelir. Biotik alt sistemler; yeşil bitkiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar arasında gerçekleşen besin zincirini ifade ederken; abiotik alt sistemler ise jeolojik, hidrolojik, toprak vb. ile atmosferdeki iklim olaylarını meydana getiren maddeler ve mineralleri kapsamaktadır.

İnsanın, içinde yaşadığı çevreye müdahale etme kabiliyeti, onu zoolojik bir varlık olmaktan çıkararak beşerî bir varlık hâline getiren en önemli vasıflardan biridir. İnsan, hayatını sürdürebilmek için çevreye çeşitli biçimlerde müdahalede bulunmuş, ancak bu müdahale insanlık tarihinin çok büyük bir bölümünde çevresel bir krizle sonuçlanmamıştır

İlkel toplulukların tarih sahnesinden büyük ölçüde çekilmeleriyle ortaya çıkan siyasal toplumlar ise insanların daha yerleşik bir hayat tarzına geçmeleriyle karakterize edilir. Hayvancılığın ve tarımın gün geçtikçe daha yaygın birer geçim kaynağı hâline geldiği bu toplumlarda, kentsel ihtiyaçları karşılamak üzere birtakım zanaatlar ortaya çıkmış ve çeşitlenmiştir. Büyü ve totem gibi olgular sosyal hayatta etkisini sürdürmekle birlikte, bu toplumlarda doğal çevrenin belirleyiciliği kısmen azalmış, toplumun çevre üzerindeki baskısı ise artmıştır. Bununla birlikte, siyasal toplum döneminde de herhangi bir çevresel krizin varlığından söz etmek mümkün değildir.

16. yüzyıldan önce insan-çevre ilişkilerine hâkim olan organik dünya görüşünün bilimsel temelini Aristoteles ve Kilise atmıştır. 13. yüzyılda skolastik düşünceye büyük katkılar yapmış olan Aquinas, Aristoteles’in varlığı oluş olarak değerlendiren ve doğaya önem atfeden düşüncesini Hristiyan ilâhiyatı ve ahlâkıyla birleştirmiştir. Doğal çevrenin ilahi bir sanat eseri olduğunu ifade eden Aquinas, doğada hiçbir şeyin amaçsız olmadığını söylemektedir. Ona göre canlı ve cansız bütün varlıkların, önce kendi tabiatlarını gerçekleştirmek, son kertede de Tanrı’ya benzemek gibi bir gayeleri vardı. Dolayısıyla Orta Çağ bilimi, akılla birlikte imana dayanıyor olması bakımından çağdaş bilimden tamamen ayrılıyordu. Bu bilimin amacı doğadaki varlıkları denetlemekten ziyade, onların mana ve değerini anlamaya çalışmaktı. Şu hâlde geleneksel anlayışta insan, muntazam bir biçimde yaratılan hiyerarşik bir dünyada, doğa ile Tanrı arasında bir vasıta konumundaydı.

Organik dünya görüşünün terk edilerek mekanik bir dünya görüşünün ortaya çıkmasında en büyük pay Rönesans Dönemi’nin sonunda başlayan bilimsel devrime aittir. Modern bilimin temelini teşkil eden bilimsel devrimin Nicolaus
Copernicus’un 1543 yılında yayımlanan (Göksel Kürelerin Devinimleri Üzerine) başlıklı eseriyle başladığı ve Isaac Newton’un 1687 yılında yayımlanan Doğal Felsefenin Matematiksel İlkeleri adlı eseriyle nihayetlendiği kabul edilmektedir. Dünya artık kâinatın merkezi değil, sadece galaksinin kenarında sıradan bir yıldızın etrafında dönen birkaç gezegenden biri hâline gelmiştir

Animizm: Genellikle ilkel toplulukların inanç sistemlerini tanımlamakta kullanılan
bu kavram, doğal varlıklara ruh izafe etmeyi ve onlara tapınmayı ifade etmektedir. Rönesans ise,  bir yönüyle insan aklının Tanrısal olana meydan okuyuşunun bir
yansımasıdır.

Brundtland Raporu

İlkel toplulukların modern toplumun ayırt edici vasıflarından biri olan zaman kavramına sahip olmamaları onlarda gelecek endişesinin ortaya çıkmasına engel olmuş ve doğal çevre üzerinde tahakküm kurma arzusu bu topluluklarda söz konusu olmamıştır.

İnsan-çevre ilişkileri modern döneme kadar "organik dünya görüşünce" belirlenmiştir. Bu sembolik bir düzen ve insanı besleyip büyüten görüşün hakim olduğu dönemde doğal çevre; insan eylemlerine duyarlı bir organizma, insana Tanrı'nın varlığını bildiren, şefkatli anne ve kutsal olarak anlaşılmıştır. Doğa cansız bir nesne olarak anlaşılmamıştır.

Özel mülkiyet ve sosyal sınıflar güçlendirilmeli

İktisadi eko-feminizm

Mekanik dünya görüşü 16. yüzyılda başlamıştır.

Aristoteles

Descartes bitki ve hayvanları da basit makineler olarak düşünmüştür. Ona göre, rasyonel bir ruha sahip olmakla birlikte, insanı da bir hayvan-makineden ayırt etmek mümkün değildi.

Aydınlanma sürecinde akıl nesnel bilginin üreticisi, insan da bu bilgi aracılığıyla doğayı sınırsızca dönüştürme yetkisine sahip ontolojik bir kategori olarak ortaya çıkmıştır.

İnsan ile çevre arasında uyumlu bir birliktelik yaratan Neolitik Devrim, aynı zamanda insanlığa tarımsal becerileri, hayvancılığı, dokumacılığı, çömlekçiliği ve tekerleği kazandıran teknolojik bir devrimdir de.

Yunancadaki oikos (ev) kavramndan türetilen ekoloji kavramı ilk defa 1866 yılında Almam zoolog, Haeckel tarafından kullanılmıştır. Haeckel bu kavramla 'organizma ile çevresi arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim' i kastetmiştir.