ÇEVRE BİLİMLERİ - Deneme Sınavı - 6

Animizm: Genellikle ilkel toplulukların inanç sistemlerini tanımlamakta kullanılan bu kavram, doğal varlıklara ruh izafe etmeyi ve onlara tapınmayı ifade etmektedir

İklim: Atmosferde meydana gelen olayların uzun süreli etkisi ya da uzun süreli
atmosferik koşullara denir.

İlkel topluluklar zaman kavramından yoksun olduklarından dolayı geleceğe ilişkin kaygı duymamışlardır. Böyle bir endişenin olmayışı, birikim yapma, sahip olma ve elde etme gibi hırslara engel olmuştur. Dolayısıyla ilkel topluluklarda doğa üzerinde tahakküm kurma fikri yoktur.

Copernicus’un (1473-1543) bilimsel devrime yaptığı en büyük katkısı, Batlamyus’un ve Kitâb-ı Mukaddes’in bin yıldan daha uzun bir süre kabul görmüş olan ‘dünya/insan/Tanrı-merkezli’ anlayışını hükümsüz bırakmak olmuştur. Onun ortaya attığı güneş-merkezli sistemle birlikte, dünya artık kâinatın merkezi değil, sadece galaksinin kenarında sıradan bir yıldızın etrafında dönen birkaç gezegenden biri hâline gelmiştir

Ozon tabakasındaki tahribat ve incelme neticesinde dünyada artan ultraviyole
ışınlar çevreyi ve yaşayan tüm canlıları aşırı derecede etkilemektedir. Bu etkileri şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Ürün miktarında azalma
• Yaz mevsimlerinde normal düzeyin üzerinde sıcaklık artışı
• Kış mevsimlerinde nem oranının artışı
• Denizlerdeki ekolojik dengede bozulma
• Tahrip gücü yüksek kasırgaların oluşumu
• Okyanuslardaki su seviyesinin yükselmesi
• Su baskınları ve kuraklık gibi afetlerin yaygınlaşması

Küresel ısınma ile mücadelede büyük çevre sorunlarına yol açacağına dikkat çeken uluslararası ciddi adımlar kronolojik olarak şu şekildedir:
• Birinci İklim Konferansı (1979)
• Toronto Konferansı (1988)
• Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli IPCC’nin kurulması (1988)
• BM’nin Aldığı Küresel İklimin Korunması Kararı (1988)
• Nordwijk Bakanlar Konferansı (1989)
• İkinci Dünya İklim Konferansı (1990)
• BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (1992)
• BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (1992)
• Taraflar Konferansları (1995)

Bilimsel devrimin yukarıda yer verilen isimlerinin temsil ettiği mekanik evren paradigmasının iki temel fonksiyonundan söz etmek mümkündür. Bunlardan ilki doğanın işleyiş bilgisini elde etmek, ikincisi ise bu bilgiyi teknik aracılığıyla uygulamaya koyarak doğa üzerinde hâkimiyet kurmaktır.

Rasyonalizasyon (Akılcılaşma): Toplumsal aktörlerin gayrişahsi ilişkiler bağlamında, çevrelerindeki dünyayı daha fazla denetim altına almak üzere bilgiye giderek daha fazla başvurmalarını ifade etmektedir.

Su bitkileri gelişimleri için sudan ve havadan karbon, azot ve fosfor gibi elementlere ihtiyaç duyar. Kirletilmiş sular bu maddelerce zengin olduğundan bu ortamlardaki su bitkileri anormal büyür ve sulardaki çözünmüş oksijeni tüketerek suda yaşayan hayvanların ölümüne neden olurlar. Bu olaya ötrofikasyon denilmektedir.

Romantikler sanayileşmenin çevreye verdiği zarardan rahatsız oluyorlar ve doğayla iç içe bir hayat tarzını yüceltirler.

Yer altı su kaynaklarından aşırı miktarda su çekimi de yer altı su kirliliğinin oluşmasındaki önemli diğer bir kirletici unsurdur. Yer altından aşırı miktarda çekilen tatlı su, tatlı su basıncının düşmesine dolayısıyla o bölgeye tuzlu suyun ulaşmasına neden olmaktadır.

Sürdürülebilirlik, mevcut iktisadi sistemin doğayı sınırsız bir kaynak ve atık deposu olarak kabul eden anlayışının sürdürülemez olduğunu, bu anlayışın devam etmesi hâlinde dünyanın bir yok oluşa doğru sürüklendiğini ifade etmektedir.

Çevresel adalet, sanayileşmenin, kalkınma yarışının ve ekolojik yıkımın yol açtığı küresel eşitsizliğin farkına varmayı ve bu sorunu sosyal ve küresel adalet prensipleri çerçevesinde ele alma zorunluluğunu dile getirmektedir

Hava Kirliliği Kaynaklı Kirlenme: Fosil kökenli yakıtların kullanımı sonucu oluşan
kirli gazlar, yağan yağmurlarla birlikte asit yağmuru olarak toprağa dökülmekte ayrıca havada askıda kalan partiküler maddeler de zamanla toprağa dökülerek birikip kirliliğe neden olabilmektedir.

Gelecek kuşaklar, henüz dünyaya gelmemiş olan nesillerin de doğal çevre üzerinde hak sahibi olduğunu, dolayısıyla çevreyle kurulan ilişkide bu nesillerin yaşam kaynaklarını hesaba katan ahlaki bir sorumluluk içinde davranılması gerektiğini dile getirmektedir

Toprağın yapısının bozulmasını ve çölleşme sürecini hızlandıran olay ve uygulamalar şunlardır:
• Küresel iklim değişiklikleri • Anız yakılması • Zararlı kimyasalların ve toksinlerin toprakta birikimi • Aşırı gübre kullanımı • Arazileri çoraklaştırma • Radyoaktif bulaşmalar • Ormansızlaşma • Yanlış işleme ve sürüm teknikleri • Toprakları sıkıştırma • Meraların yok edilmesi • Yüzeyde kabuk oluşumu • Amaç dışı arazi kullanımı

Erozyon, oluşum koşullarına ve aşındırma gücüne göre ikiye ayrılır. Oluşum koşullarına göre; doğal şartlar içerisinde ise doğal erozyon, yapay müdahale sonucu oluşmuşsa hızlandırılmış erozyondur. Aşındırma gücüne göre ise; yağışların yeryüzüne düşerken ya da yüzeyde akarken kazandıkları kinetik enerji ile toprağı koparıp taşımaları su erozyonu, rüzgârın belli bir hız ile eserken toprağı aşındırıp taşıması ve başka bir yerde biriktirmesi ise rüzgâr erozyonudur.

Katı Atık: Sahibinin artık istemediği ancak, ekonomik olarak değerini henüz yitirmemiş, toplumsal yararı gereğince toplanarak fen ve sanat kurallarına, bilimsel esaslara ve mühendislik prensiplerine göre bertaraf edilmesi gereken katı şeylerdir.

Animizm: Genellikle ilkel toplulukların inanç sistemlerini tanımlamakta kullanılan bu kavram, doğal varlıklara ruh izafe etmeyi ve onlara tapınmayı ifade etmektedir

16. yüzyıldan önce insan-çevre ilişkilerine hâkim olan organik dünya görüşünün bilimsel temelini Aristoteles ve Kilise atmıştır.