CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I

1:10,000 ölçekli bir haritada gösterilecek en küçük mesafe yaklaşık 5 metredir.

Sel, hidrolojik afetlerden biridir.

Afet yönetimi, zarar azaltma (mitigation), hazırlık (preparation), müdahale (response) ve iyileştirme (recovery) evrelerinden oluşur. Bu dört ana evrenin önleme, tahmin ve erken uyarı, etki analizi,rehabilitasyon ve yeniden yapılanma evreleri vardır.

1/25000 ölçekli bir haritada, harita üzerindeki 1 birimlik (cm) uzunluk, sahada 25000 birim (cm)'e karşılık gelir.

Zarar azaltma, modern afet yöntemi anlayışının en önemli evresidir.

Ülkemizde ve dünyada yaşanılan afetler, türlerine göre farklılık göstermesine karşın ortak sonuç bu afetlerin neden olduğu can ve mal kayıplarıdır.

Afet olayı gerçekleşmeden afete dirençli kentler kurmak ve yönetmek kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu kapsamda, gerek doğa kaynaklı gerekse teknolojik afetlerin azaltılması mümkünse önlenmesi noktasında bilim ve ileri teknolojiden yararlanmaya yönelik çözümler hızla geliştirilmeye devam etmektedir.

Ayrıca Birleşmiş Milletler’in kabul ettiği ve en genel tanımıyla afet, insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplara neden olan, gündelik yaşamı durdurarak veya kesintiye uğratarak toplumları etkileyen ve yerel imkanlarla baş edilemeyen her türlü doğal, teknolojik veya insan kaynaklı tüm olaylar olarak tanımlanır

Bir olayın afet olarak nitelendirilebilmesi için insanları ve yaşam alanlarını olumsuz ölçüde etkileyebilecek kadar büyük olması gerekir. Afet, bir olaydan ziyade o olayın meydana getirdiği sonuçların bütünüdür. Afetlerin insan yaşantısına olan olumsuz etkilerinin başında can ve mal kayıpları
gelmektedir.

Deprem, sel, nükleer kaza gibi ani gelişen doğal ve insan kaynaklı tehlikelerin önlenmesi mümkün değildir. Ancak toplumsal koşulların iyileştirilmesiyle afetlere karşı hazırlıklı ve dirençli bir toplumun oluşturulması mümkündür.

Tehlike kavramının anlamına Türk Dil Kurumu’ndan baktığımızda şu tanımlamalarla karşılaşırız; 1. Büyük zarar veya yok olmaya yol  açabilecek durum, 2.Gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen sakıncalı durumdur. Afet konularında araştırmaları olan Gigliotti ve Jason (1991) tarafından tehlike; doğal veya insan eliyle oluşturulmuş çevrede, insanların hayatlarını, sosyal ve ekonomik faaliyetlerini, mal ve hizmetlerini önemli ölçüde etkileyebilecek en olumsuz ve nadir olaylar olarak tanımlanmaktadır. Tehlike’den bahsedilirken, o tehlikenin meydana gelme olasılığından da bahsetmek mümkündür.

Afet azaltma stratejilerinin geliştirilmesi için gerekli olan bilgilerin başında, karşılaşılabilecek tehlike ve risklerin belirlenmesi gelir. Bu risk belirleme çalışmaları ölçeklendirilirken, karşılaşılabilecek tehlikenin etki alanı göz önünde bulundurulur. Örneğin, küresel ısınma tüm Dünya’yı, nükleer patlama bir bölgeyi, deprem ise bir kenti etkileyebilecek büyüklükteki olaylardır

Tehlikenin oluşma olasılığı üzerinde hiçbir kontrolümüz veya müdahalemiz olması mümkün değildir ancak riskin oluşa bilirlik yüzdesine müdahale etme imkânımız vardır. Doğal bir tehlikenin, afete dönüşmesini istemiyorsak, karşılaşılabilecek risklerin önceden belirlenmesi ve bu risklerin azaltılması veya mümkünse önlenmesi için çalışmalar yürütülür

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) doğal veya insan kaynaklı afetler için tehlikeli bölgelerin haritalanması, veritabanı oluşturma, bütünleşik afet bilgi sisteminin oluşturulması, afet bilgi envanterinin hazırlanması, görülebilirlik, eğim, bakı, etki alanları belirleme, yüzey analizleri gibi birçok konuda kullanılan etkin bir araçtır. Ayrıca afet riski belirleme çalışmalarında altlık olarak kullanılabilecek bölgesel ve kentsel planlama çalışmalarında da coğrafi bilgi sistemi kullanılmaktadır.

Bilimsel yöntemler kullanılarak sahada yapılan mühendislik araştırmalarıyla, olası bir afet öncesinde afet anında karşılaşılabilecek risklerin belirlenmesi ve risk bölgeleri haritalarının oluşturulması mümkündür. Kentsel yaşam alanlarımızda özellikle yapılaşmanın yoğun olduğu bölgelerde veya yeni yerleşime açılacak alanlarda yerleşime uygunluk haritalarının hazırlanması istenir.

Noktasal elemanlar, zemin sınıfı ve parseller, yollar, yapılar vektör veri katmanında yer almaktadır.

Ülkemizde meydana gelen afetlerde %45 yüzde oranıyla en fazla karşılaşılan afet, heyelan olarak görülmektedir.

Mikrobölgeleme haritaları için 1/5000 ölçekli topoğrafik haritalara ihtiyaç duyulmaktadır.

EMDAT, 2009 verilerine göre; Türkiye'de meydana gelen afet türleri oluş sıklığına göre sırasıyla deprem, sel, orman yangını ve fırtına olarak belirtilmektedir.

Ülkemizde meydana gelen afetlerden etkilenen toplam afetzede sayısına göre yüzde olarak en fazla olan afet %55 oranı ile depremdir.