CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I

Doğal veya insan kaynaklı bir tehlikenin, afet olarak tanımlanabilmesi için insan yaşamını ve yaşam alanlarını olumsuz etkilemesi gerekir.

1:10,000 ölçekli bir haritada gösterilebilecek en küçük mesafe yaklaşık 5 metre’dir.

Ülke topraklarımızın %66’sı 1’inci ve 2’inci derece deprem bölgesinde bulunmaktadır. Nüfusu bir milyonun üzerindeki 11 büyük kentimiz de dahil olmak üzere, ülke nüfusunun %70’inin ve büyük sanayi tesislerinin %75’inin kurulmuş olduğu bu bölgelerde, büyük bir deprem olma olasılığı yüksektir.

Biyolojik Afetler;

-Salgın Hastalık

• Viral Bulaşıcı Hastalık

• Bakteriyel Bulaşıcı Hastalık

• Parazitik Bulaşıcı Hastalık

• Mantar Bulaşıcı Hastalık

• Prion Bulaşıcı Hastalıkları

-Böcek istilası

-Hayvan Salgınları

Jeolojik Afetler;

-Deprem

-Volkan patlaması

-Kütle Hareketi (Kuru)

• Kaya düşmesi

• Heyalan

• Çığ

• Tasman, çökme

Endüstriyel Kazalar;

- Kimyasal dökülme, saçılma/ Gaz kaçağı

-Yıkılma, çökme, devrilme düşme

-Patlama

- Radyasyon /diğerleri

Ülkemizde meydana gelen afetlerde %45 yüzde oranıyla heyelan en fazla karşılaşılan afet olarak görülmektedir. %18 yüzde oranıyla deprem ve %14 yüzde oranıyla su baskınları meydana gelme sayıları bakımından dikkat çekicidir.

Etkilenen Toplam Afetzede Sayısı;

Deprem 55%

Heyelan 21%

Su Baskını 8%

Kaya Düşmesi 7%

Çoklu Afetler 4%

Diğer Afetler 3%

Çığ 2%

1900-2003 yılları arasında, Türkiye’de önemli ölçüde can ve mal kayıplarına yol açan 50’nin üzerinde deprem olmuş ve bu depremler nedeniyle 83,908 kişi hayatını kaybetmiş, 171,283 kişi yaralanmış ve 493,000’in üzerinde konut yıkılmış veya kullanılamaz hale gelmiştir.

17 Ağustos 1999 tarihinde Kocaeli ili merkezli meydana gelen ve çevre illeri de etkileyen 7.4 büyüklüğündeki depremin maliyeti yaklaşık olarak 35 milyar TL’dır. 11 Mart 2011 tarihinde Japonya’da meydana gelen deprem ve sonrasında yaşanan tsunami felaketinden dolayı karşılaşılan zararın maliyeti ise yaklaşık olarak 450 milyar TL olarak açıklanmıştır. Karşılaşılan afetler karşısında telafisi mümkün olmayan can kayıpları ve bu rakamlar afet yönetimi çalışmalarının önemini ve gerekliliğini ortaya koyan gerçeklerdir.

Doğal veya insan kaynaklı bir tehlikenin, afet olarak tanımlanabilmesi için insan yaşamını ve yaşam alanlarını olumsuz etkilemesi gerekir.

Bir tehlikenin, sosyal yaşantımızı ve yaşam alanlarımızı etkilemesi durumunda karşılaşılabilecek zararlar, kayıplar ve diğer olumsuz etkilerin tamamı risk olarak tanımlanır. “Risk = Tehlike x Tehlike altında oluşabilecek hasar x Zarar Görebilirlik (Hassasiyet)”.

Mikrobölgeleme haritaları için 1:5000 ölçekli topoğrafik haritalara ihtiyaç duyulmakla birlikte özel koşullarda bu ölçek 1:1000 ölçeğine kadar büyüyebilmektedir.

Klimatolojik afetler, doğa kaynaklı afetler başlığı altında incelenir. Klimatolojik afetler üç başlıktan oluşur.

Aşırı Sıcaklık

Kuraklık

Söndürülmesi Güç Yangın

Teknolojik afetler; endüstriyel kazalar, çeşitli kazalar, ulaşım kazaları olarak üç gruba ayrılır. 

Endüstriyel kazalar: Kimyasal dökülme, saçılma/ Gaz kaçağı -Yıkılma, çökme, devrilme düşme -Patlama - Radyasyon /diğerleri

Çeşitli kazalar: Yıkılma, çökme, devrilme, düşme - Patlama / Yangın - Diğerleri

Ulaşım kazaları: Hava yolu - Kara yolu - Demir yolu - Deniz yolu

Sosyal yaşantımızı olumsuz etkileyen afetlere karşı hazırlıklı olma çalışmaları kapsamında “Afet Yönetimi” çalışmaları yürütülür. Afet Yönetimi, her türlü tehlikeye karşı hazırlıklı olma, zarar azaltma, müdahale etme ve iyileştirme amacıyla ilgili kaynakları koordine eden analiz, planlama, karar verme ve değerlendirme süreçlerinin tümünü kapsamaktadır.

Afet yönetimi, zarar azaltma (mitigation), hazırlık(preparation), müdahale (response) ve iyileştirme (recovery) evrelerinden oluşur. Bu dört ana evrenin önleme, tahmin ve erken uyarı, etki analizi, rehabilitasyon ve yeniden yapılanma ara evreleri vardır.

Zarar azaltma, modern afet yönetimi anlayışının en önemli evresidir. Çünkü olası bir afet durumunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarının azaltılması veya tamamen önlenmesine yönelik faaliyetleri kapsar.

Ulusal Afet Veri Tabanı’na hangi kurumun ne tür bilgileri sağlayacağı, hangi hizmetleri ne şekilde vereceği, kurum ve kuruluşlar arasındaki bilgi paylaşımının nasıl sağlanacağı gibi konularda yetki ve bilgi karmaşası yaşanabilmektedir. Ülkemizde bu konulardaki düzenleme çalışmaları Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yetki ve koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte sürdürülmektedir.

Afet Öncesi aşamasında; CBS teknikleri ile planlama ve afet senaryoları hazırlanabilmektedir. Jeolojik, topografik, meteorolojik, sismolojik ve benzeri veriler kullanılarak afet tehlike (risk) haritaları hazırlanmasında CBS etkin bir şekilde kullanılmaktadır.