CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I

Yerkürenin fiziksel ve dinamik özelliklerini araştıran jeoloji bilimi, kendi içinde genel jeoloji, mineraloji-petrografi, maden yatakları-jeokimya ve uygulamalı jeoloji olmak üzere dört alt bilim dalına ayrılabilir.

Genel jeoloji bilim dalı, iç ve dış kuvvetlerin etkisinde yerkürenin genel yapısında
meydana gelen değişimleri, değişimlere neden olan tektonik unsurları (fay, deprem, vb.), jeolojik zaman boyunca yerkürenin maruz kaldığı süreçleri, bu süreçlerde yaşaya gelmiş canlılara ait kalıntıları (fosiller) vb. konuları inceleyen bilim dalıdır. Doğru cevap A'dır.

Bozunan ve ayrışan kayaç parçalarına sediment (sediman) denmektedir. Doğru cevap D'DİR.

Kırşehir Masifi metamorfik kayaçlara, Toros dağları, Zonguldak ve Hafik-Sivas sediman kayaçlara örnek olup Erciyes Dağı ise magmatik kayaçlara örnektir. Doğru cevap E'dir.

Genel anlamda hidroloji yer kürede (yeraltında, yeryüzünde ve atmosferde) suyun çevrimini, dağılımını, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, çevreyle ve canlılarla karşılıklı ilişkilerini inceleyen temel ve uygulamalı bir bilim dalıdır.

Buharlaşan su kütlesi, atmosfere yükselmekte ve atmosferin ilk katmanı olan troposferde küçük parçacıklar (aerosol) etrafında yoğunlaşarak bulutları oluşturmaktadır. Diğer seçeneklerdeki bilgiler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Tuz Gölü, Van Gölü, Erçek Gölü ve Aras ile Kura havzaları Kapalı havzalara örnektir. Seyhan havzası ise açık havzalarımızdandır. Doğru cevap D'dir.

Jeolojik haritalama, haritası yapılan ilgili bölgenin jeolojik yapısını ve geçmişini en kısa ve öz şekilde sunar. Jeoloji haritaları, jeoloji konusunda tecrübe sahibi jeolog veya jeoloji mühendisleri tarafından saha (arazi) çalışmaları kapsamında yapılan gözlemlere, ölçümlere ve örneklemelere dayalı olarak oluşturulmaktadır. Saha çalışmasını yürüten yer bilimciler pusula, çekiç, lup, GPS, şerit metre, fotoğraf makinesi ve saha defteri gibi araçlar kullanmaktadır. Arazi çalışması kapsamında jeolojik birimlerin birbirleri ile dokanak (sınır) ilişkisi (alt, üst, yan, vb.), tabakalanması, rengi, dokusu, mineral içeriği, doğrultusu, eğimi vb. özellikleri dikkate alınmaktadır. Jeoloji haritalarından ilgili bölge adı, bölgenin oluşum yaşı, oluşum şimgesi ve oluşum türü bilgilerine ulaşılabilirken nüfus yoğunluğuna ulaşılamaz. Doğru cevap A'dır.

Dağ ve/veya tepe gibi doğal yapılarla çevrelenmiş, tüm yüzey sularını ve yeryüzüne çıkan yeraltı sularını toplayarak daha düşük kotlara ileten, doğal sınırlardan oluşan ve hidrolojik sistemi kontrol eden yeryüzü (kara) parçasına havza veya drenaj sınırı denir. Doğru cevap C'dir.

Drenaj alanları ile ilgili verilenlerin hepsi doğrudur. Doğru cevap D'dir.

Kayaç, bir veya birden çok mineralin doğal yollarla bir arada bulunduğu katı kütle olarak tanımlanmaktadır.

Mineral: Genel olarak kayaçların yapı taşı olup belirli bir kristal sistemi ve kimyasal yapıya sahiptir.

Yeraltında kısmi ergime sonucu eriyik halde bulunan magmanın, yoğunluk farkından dolayı yeryüzünü yükselirken yeraltında veya yüzünde soğuyarak katılaşması sonucu meydana gelen kayaçlara magmatik kayaç denilmektedir.

Bir yapı malzemesinin mineral olabilmesi için, doğal olarak oluşması, inorganik olması, katı olması, belirli bir kristallenme sistemine sahip olması ve tanımlanabilen bir kimyasal bileşime sahip olması gerekmektedir.

Başkalaşım kayaçları olarak da bilinen metamorfik kayaçlar, yerin derinlerine doğru gömülen magmatik ve sedimanter kayaçların farklı sıcaklık ve basınç koşulları altında değişmeleri veya yeniden kristallenme süreçlerine maruz kalmaları ile oluşmaktadır

Sedimanter kayaçlar, çökelme ortamında depolanan sedimanların zaman içinde birikmesi ve sıkışması sonucunda oluşmaktadır. Bu kayaçlar kırıntılı (alüvyon, çakıltaşı, kumtaşı, vb.), kimyasal (traverten, kireçtaşı, vb.) ve organik (kömür, tebeşir, kaya tuzu, vb.) olmak üzere üç şekilde oluşabilmektedir.

Hidrolojik çevrimdeki toplam suyun (1.386×109 km3) % 96.6’sı okyanuslarda ve denizlerde yer alırken, % 3.4’ünü ise tatlı sular oluşturmaktadır (Şekil 1.8). Dünya üzerindeki tatlı suları miktarı; buzullar (% 69.3), yeraltısuyu (% 30.32), yüzey suyu (% 0.35) ve diğer sular (% 0.04) şeklinde sınıflandırılmıştır.

Bir hidrolojik sistemin sınırını; drenaj (havza) alanı, alt drenaj alanı, serbest su yüzeyi ve sazlık-bataklık alan sınırı gibi sınırlar oluşturmaktadır. Coğrafi bölge sınırı bu sınırlara dahil değildir.

Hidroloji, atmosfer üzerinde suların miktar ve kalite açısından dağılımını inceleyen değil yerküre üzerinde suların  miktar ve kalite açısından dağılımını inceleyen bir bilim dalıdır.

Hidroloji bilimi, sadece suyun yetersiz olduğu yerde değil suyun fazla olduğu yerlerde ise suyun kontrolünü ve kirlenme tehlikesi olan bölgelerde ise suyun kirlenmesini önlemek için çözümler üretmek yani eldeki suyun en uygun (optimum) kullanımını ve kontrolünü kapsamaktadır. Dolayısıyla ilgili ifade de geçen "sadece" kelimesi ifadeyi yanlış bir ifadeye dönüştürmüştür.

Hidrolojik çevrim, genel olarak okyanus, deniz, göl, akarsu vb. su kütlelerinde bulunan suyun güneş ısısından dolayı buharlaşması yani gaz haline geçmesi süreci ile başlatılmaktadır.

Hidrolojik çevrimde ki su ifadesi, suyun daima sıvı halde olduğu durumları değil genel olarak suyun, yerkürenin çeşitli katmanları (litosfer, hidrosfer ve atmosfer) arasında katı, sıvı ve gaz şeklinde farklı yollar izleyerek sürekli bir hareket halinde olmasını ifade etmektedir.

Dağ ve/veya tepe gibi doğal yapılarla çevrelenmiş, tüm yüzey sularını ve yeryüzüne çıkan yeraltısularını toplayarak daha düşük kotlara ileten, doğal sınırlardan oluşan ve hidrolojik sistemi kontrol eden yeryüzü (kara) parçasına “havza veya drenaj” sınırı denir.

Jeolojik ve hidrojeolojik yapı, havzadaki bitki örtüsü, havza büyüklüğü, havzanın ortalama kotu, havzanın eğimi, havzanın alanı ve şekil parametreleri ile havza alanının, çıkış noktasına olan uzaklığa göre dağılımı havzayı karakterize eden parametrelerdir.