Deprem

Deprem, yerkabuğunda meydana gelen hareketlerin etkisi ile yerkabuğunun zayıf bölgelerinde sürtünmeden dolayı biriken enerjinin aniden açığa çıkması sonucu meydana gelen yer sarsıntısı olarak tanımlanabilir.

Meydana gelen depremlerin yerini, büyüklüğünü, şiddetini ve süresini belirleyebilmek için sismograf denilen kayıt cihazları kullanılmaktadır.

Deprem etkilerinin belirlenmesi için kullanılan sismograflardan oluşan ilk sismograf ağı Amerika Birleşik Devletleri tarafından dünyanın farklı bölgelerinde yapılan nükleer silah deneme faaliyetlerini gözlemleyebilmek için kurulmuştur.

Yerkabuğunun (Litosferin) bir bütün olduğu varsayılsa da dünyanın oluşumundan günümüze kadar geçen sürede, yerkabuğu farklı parçalar ve sınırlar boyunca sürekli olarak hareket etmektedir. Litosferi oluşturan, birbirine göre hareket halinde olan farklı büyüklükteki bu parçalar Levha olarak tanımlanmaktadır.

Depremler Konveksiyon Akımları ve Kıtaların Kayması teorileriyle açıklanmaktadır.

Yerkabuğu ve levhaların sürekli hareket halinde olması sonucu hareketin olduğu sınırlarda sürtünme etkisi ile biriken enerji, yerkabuğunun zayıf bölgelerinde belirli çizgisellikler boyunca gözle fark edilebilecek yer değiştirmelere neden olmaktadır. Gözle fark edilebilecek yer değiştirmenin meydana geldiği jeolojik yapılara “Fay” denir

Faylar tavan ve taban blok hareketine göre dört tiptir. Tavan bloğun fay düzlemi boyunca taban bloğa göre, aşağıya doğru hareket etmesi sonucu Normal Faylar, tavan bloğun fay düzlemi boyunca taban bloğa göre, yukarıya doğru hareket etmesi sonucu Ters Faylar, fay bloklarının fay doğrultusu boyunca hareket etmesi sonucu Doğrultu Atımlı Faylar, fay bloklarının hareketleri hem eğim atımın hem de doğrultu atımın bileşkesi şeklinde hareket etmesi ile de Oblik Faylar meydana gelir. 

Depremler sonucunda iki tür deprem dalgası oluşmaktadır. Bu dalgalar Cisim Dalgaları ve Yüzey Dalgalarıdır.

Depremin büyüklüğü, depremin şiddeti, depremlerin enerjisi, depremin odak noktası ve depremin dış merkezi. 

Depremler meydana geldikten sonra açığa çıkan enerjinin yayılması sonucunda canlı ve cansız varlıklar üzerindeki etkilerine Deprem Şiddeti denir.

Depremlerin meydana geldikleri anda açığa çıkardıkları enerjiye Depremlerin Enerjisi denir.

Meydana gelen deprem sonrasında enerjinin ilk olarak açığa çıktığı konuma Depremin Odak Noktası veya İç Merkezi denir.

Depremin odak noktasının dik izdüşümünün, yeryüzünü kestiği noktaya Depremin Dış Merkezi denir.

Yerkabuğunda meydana gelen depremlerin çalışma alanlarına etkilerinin belirlenmesi için yapılan çalışmaya Sismik Tehlike Analizi denir.

Sismik Tehlike Analizi çalışmaları yeni yerleşim alanlarının belirlenmesinde, önceden yapılmış yapıların bulunduğu alanları etkileyebilecek ivme değerlerinin hesaplanmasında oldukça önemli değerlendirmeler yapmaya imkan sunar.

Depremlerin etkilerinin (ivme değerlerini) mesafeye göre azalımını belirlemek için kullanılan matematiksel fonksiyonlara Azalım İlişkileri denir.

Yerleşim yerlerindeki mühendislik yapılarına hasar verebilecek en küçük deprem büyüklüğü 4.0 büyüklüğündeki depremlerdir.

Sismik Tehlike Analizi çalışmalarında kullanılacak deprem kataloğunda bulunan depremlerin büyüklükleri farklı büyüklük türleri olabilir. Fakat katalog seçimi yapılırken Moment Büyüklüğü (Mw) hesaplanmış kataloglar kullanılmalıdır veya dönüşüm formülleri kullanılarak deprem büyüklükleri Moment Büyüklüğüne (Mw) dönüştürülmelidir.

Deterministik Sismik Tehlike Analizi (DSTA), çalışma alanında geçmişte meydana gelen depremler doğrultusunda, oluşabilecek benzer depremlerin yerleşim yeri, baraj, enerji santralleri, hastaneler gibi önemli bölge ve yapıları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılır.

DSTA çalışmaları birkaç aşamadan meydana gelir. Bu aşamalar;

• Çalışma alanında meydana gelen depremler ve çalışma alanını etkileyecek boyutta deprem meydana getirme potansiyeline sahip deprem kaynakları belirlenir.

• Belirlenen her bir deprem kaynağının çalışma alanına en yakın mesafeleri belirlenir.

• Çalışmada kullanılacak deprem kataloğu sayesinde çalışma alanında meydana gelmiş depremler belirlenir.

• Meydana gelmiş ve gelebilecek deprem büyüklükleri uygun Azalım İlişkileri kullanılarak çalışma alanını etkileyecek ivme değerleri hesaplanır.