CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 12

Yerkürenin fiziksel ve dinamik özelliklerini araştıran jeoloji bilimi, kendi içinde genel jeoloji, mineraloji-petrografi, maden yatakları-jeokimya ve uygulamalı jeoloji olmak üzere dört alt bilim dalına ayrılabilir. Bu alt bilim dallarından Mineroloji-petrografi ise yerküreyi oluşturan kayaçların ve minerallerin, oluşum süreçleri, kristallenme koşulları, volkanizma, magmatik süreçler, vb. konuları inceleyen bilim dalı olarak tanımlanmaktadır.

Kayaç, bir veya birden çok mineralin doğal yollarla bir arada bulunduğu katı kütle olarak tanımlanmaktadır.

Haritaların kenarında sembollerin ve açıklamaların bulunduğu kısma lejant (simge) denmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Jeolojik Zaman Çizelgesi, jeolog ve diğer yer bilimciler tarafından yerkürenin oluşumundan itibaren günümüze kadar meydana gelen olaylar arasındaki ilişkiyi ve zamanlamayı tanımlamak için kullanılan bir kronolojik ölçüm sistemidir. Jeolojik haritalama ve raporlama aşamasında en çok kullanılan bu çizelgenin terminolojisi, tarih ve standart renk kodları Uluslararası Stratigrafi Komisyonu

(ICS) tarafından belirlenmiştir. Doğru yanıt B’dir.

Bir hidrolojik sistemin sınırını; drenaj (havza) alanı, alt drenaj alanı, serbest su yüzeyi ve sazlık-bataklık alan sınırı gibi sınırlar oluşturmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt D’dir.

Bir drenaj alanının veya havzanın akış yukarısı, memba, beslenme alanı veya yukarı havza olarak adlandırılırken, akış aşağısı ise mansap, boşalım bölgesi veya aşağı havza olarak adlandırılmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt E’dir.

Topladığı suları denizlere ileten akarsuların bulunduğu havzalara açık havza, topladığı suları denizlere iletemeyen akarsuların bulunduğu havzalara kapalı havza denir. Örneğin Seyhan Havzası, Kızılırmak

Havzası, Fırat Havzası ve Büyük Menderes Havzası gibi havzalar büyük ölçekte su toplama alanlarını ifade etmektedir. Bu tür havzalardaki nehirler aracılığı ile drene olan yüzey ve yeraltısuları denizlere ulaşmakta ve açık havzaya örnek teşkil etmektedir. Diğer taraftan Van Gölü, Tuz Gölü, Erçek Gölü,  gibi kapalı havzalarda yer alan nehirler ve akarsular aracılığı ile drene olan yüzey ve yeraltısuları Van Gölü’ne, Tuz Gölü’ne ve Erçek Gölü’ne ulaşmaktadır.

Bir akarsu havzasında meydana gelen yağış, yüzeysel akış, vb. hidrolojik süreçleri etkileyen parametreler, havza karakteristikleri olarak tanımlanmaktadır. Bu parametreler; jeolojik ve hidrojeolojik yapı, havzadaki bitki örtüsü, havza büyüklüğü, havzanın ortalama kotu, havzanın eğimi, havzanın alanı ve şekil parametreleri ile havza alanının, çıkış noktasına olan uzaklığa göre dağılımı şeklinde sıralanmaktadır. Havzadaki zoolojik yapı bu parametrelerden biri değildir. Bu nedenle doğru yanıt B’dir.

Magmatik etkinliğe bağlı oluşan yüzey ve derinlik kayaçlarının atmosferik süreçlere maruz kalması sonucu bozunması ve ayrışması ile oluşan kayaç parçalarına sediment denir. Doğru yanıt D’dır.

Derinlik kayaçlarına granit, gabro, vb. kayaçlar örnek oluştururken, yüzey kayaçlarına ise andezit, bazalt, tüf, vb. kayaçlar örnek gösterilebilir. Bu sedimenter kayaçlar kırıntılı (alüvyon, çakıltaşı, kumtaşı, vb.), kimyasal (traverten, kire.taşı, vb.) ve organik (kömür, tebeşir, kaya tuzu, vb.) olmak üzere üç şekilde oluşabilmektedir. Metamorfik kayaçlara ise gnays, mermer ve kuvarsit gibi kayaçlar örnek verilebilir. Çakıltaşı yüzey kayaca değil Kırıntılı sedimanter kayaca örnektir. Bunu yanında Bazalt yüzey kayaçlarına örnektir. Bu nedenle I, III, V ifadeleri doğru eşleştirilmiştir. Doğru yanıt A’dir.

Yerkürenin fiziksel ve dinamik özelliklerini araştıran jeoloji bilimi, kendi içinde genel jeoloji, mineraloji-petrografi, maden yatakları-jeokimya ve uygulamalı jeoloji olmak üzere dört alt bilim dalına ayrılabilir.

Genel jeoloji bilim dalı, iç ve dış kuvvetlerin etkisinde yerkürenin genel yapısında
meydana gelen değişimleri, değişimlere neden olan tektonik unsurları (fay, deprem, vb.), jeolojik zaman boyunca yerkürenin maruz kaldığı süreçleri, bu süreçlerde yaşaya gelmiş canlılara ait kalıntıları (fosiller) vb. konuları inceleyen bilim dalıdır. Doğru cevap A'dır.

Bozunan ve ayrışan kayaç parçalarına sediment (sediman) denmektedir. Doğru cevap D'DİR.

Kırşehir Masifi metamorfik kayaçlara, Toros dağları, Zonguldak ve Hafik-Sivas sediman kayaçlara örnek olup Erciyes Dağı ise magmatik kayaçlara örnektir. Doğru cevap E'dir.

Genel anlamda hidroloji yer kürede (yeraltında, yeryüzünde ve atmosferde) suyun çevrimini, dağılımını, fiziksel ve kimyasal özelliklerini, çevreyle ve canlılarla karşılıklı ilişkilerini inceleyen temel ve uygulamalı bir bilim dalıdır.

Buharlaşan su kütlesi, atmosfere yükselmekte ve atmosferin ilk katmanı olan troposferde küçük parçacıklar (aerosol) etrafında yoğunlaşarak bulutları oluşturmaktadır. Diğer seçeneklerdeki bilgiler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Tuz Gölü, Van Gölü, Erçek Gölü ve Aras ile Kura havzaları Kapalı havzalara örnektir. Seyhan havzası ise açık havzalarımızdandır. Doğru cevap D'dir.

Jeolojik haritalama, haritası yapılan ilgili bölgenin jeolojik yapısını ve geçmişini en kısa ve öz şekilde sunar. Jeoloji haritaları, jeoloji konusunda tecrübe sahibi jeolog veya jeoloji mühendisleri tarafından saha (arazi) çalışmaları kapsamında yapılan gözlemlere, ölçümlere ve örneklemelere dayalı olarak oluşturulmaktadır. Saha çalışmasını yürüten yer bilimciler pusula, çekiç, lup, GPS, şerit metre, fotoğraf makinesi ve saha defteri gibi araçlar kullanmaktadır. Arazi çalışması kapsamında jeolojik birimlerin birbirleri ile dokanak (sınır) ilişkisi (alt, üst, yan, vb.), tabakalanması, rengi, dokusu, mineral içeriği, doğrultusu, eğimi vb. özellikleri dikkate alınmaktadır. Jeoloji haritalarından ilgili bölge adı, bölgenin oluşum yaşı, oluşum şimgesi ve oluşum türü bilgilerine ulaşılabilirken nüfus yoğunluğuna ulaşılamaz. Doğru cevap A'dır.

Dağ ve/veya tepe gibi doğal yapılarla çevrelenmiş, tüm yüzey sularını ve yeryüzüne çıkan yeraltı sularını toplayarak daha düşük kotlara ileten, doğal sınırlardan oluşan ve hidrolojik sistemi kontrol eden yeryüzü (kara) parçasına havza veya drenaj sınırı denir. Doğru cevap C'dir.

Drenaj alanları ile ilgili verilenlerin hepsi doğrudur. Doğru cevap D'dir.