CBS'DE PROJE TASARIMI VE YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 11

Kayaç, bir veya birden çok mineralin doğal yollarla bir arada bulunduğu katı kütle olarak tanımlanmaktadır.

Mineral: Genel olarak kayaçların yapı taşı olup belirli bir kristal sistemi ve kimyasal yapıya sahiptir.

Yeraltında kısmi ergime sonucu eriyik halde bulunan magmanın, yoğunluk farkından dolayı yeryüzünü yükselirken yeraltında veya yüzünde soğuyarak katılaşması sonucu meydana gelen kayaçlara magmatik kayaç denilmektedir.

Bir yapı malzemesinin mineral olabilmesi için, doğal olarak oluşması, inorganik olması, katı olması, belirli bir kristallenme sistemine sahip olması ve tanımlanabilen bir kimyasal bileşime sahip olması gerekmektedir.

Başkalaşım kayaçları olarak da bilinen metamorfik kayaçlar, yerin derinlerine doğru gömülen magmatik ve sedimanter kayaçların farklı sıcaklık ve basınç koşulları altında değişmeleri veya yeniden kristallenme süreçlerine maruz kalmaları ile oluşmaktadır

Sedimanter kayaçlar, çökelme ortamında depolanan sedimanların zaman içinde birikmesi ve sıkışması sonucunda oluşmaktadır. Bu kayaçlar kırıntılı (alüvyon, çakıltaşı, kumtaşı, vb.), kimyasal (traverten, kireçtaşı, vb.) ve organik (kömür, tebeşir, kaya tuzu, vb.) olmak üzere üç şekilde oluşabilmektedir.

Hidrolojik çevrimdeki toplam suyun (1.386×109 km3) % 96.6’sı okyanuslarda ve denizlerde yer alırken, % 3.4’ünü ise tatlı sular oluşturmaktadır (Şekil 1.8). Dünya üzerindeki tatlı suları miktarı; buzullar (% 69.3), yeraltısuyu (% 30.32), yüzey suyu (% 0.35) ve diğer sular (% 0.04) şeklinde sınıflandırılmıştır.

Bir hidrolojik sistemin sınırını; drenaj (havza) alanı, alt drenaj alanı, serbest su yüzeyi ve sazlık-bataklık alan sınırı gibi sınırlar oluşturmaktadır. Coğrafi bölge sınırı bu sınırlara dahil değildir.

Hidroloji, atmosfer üzerinde suların miktar ve kalite açısından dağılımını inceleyen değil yerküre üzerinde suların  miktar ve kalite açısından dağılımını inceleyen bir bilim dalıdır.

Hidroloji bilimi, sadece suyun yetersiz olduğu yerde değil suyun fazla olduğu yerlerde ise suyun kontrolünü ve kirlenme tehlikesi olan bölgelerde ise suyun kirlenmesini önlemek için çözümler üretmek yani eldeki suyun en uygun (optimum) kullanımını ve kontrolünü kapsamaktadır. Dolayısıyla ilgili ifade de geçen "sadece" kelimesi ifadeyi yanlış bir ifadeye dönüştürmüştür.

Hidrolojik çevrim, genel olarak okyanus, deniz, göl, akarsu vb. su kütlelerinde bulunan suyun güneş ısısından dolayı buharlaşması yani gaz haline geçmesi süreci ile başlatılmaktadır.

Hidrolojik çevrimde ki su ifadesi, suyun daima sıvı halde olduğu durumları değil genel olarak suyun, yerkürenin çeşitli katmanları (litosfer, hidrosfer ve atmosfer) arasında katı, sıvı ve gaz şeklinde farklı yollar izleyerek sürekli bir hareket halinde olmasını ifade etmektedir.

Dağ ve/veya tepe gibi doğal yapılarla çevrelenmiş, tüm yüzey sularını ve yeryüzüne çıkan yeraltısularını toplayarak daha düşük kotlara ileten, doğal sınırlardan oluşan ve hidrolojik sistemi kontrol eden yeryüzü (kara) parçasına “havza veya drenaj” sınırı denir.

Jeolojik ve hidrojeolojik yapı, havzadaki bitki örtüsü, havza büyüklüğü, havzanın ortalama kotu, havzanın eğimi, havzanın alanı ve şekil parametreleri ile havza alanının, çıkış noktasına olan uzaklığa göre dağılımı havzayı karakterize eden parametrelerdir.

Genel anlamı ile üzerinde yaşadığımız yaklaşık, 4.5 milyar yıl yaşında (Dalrymple, 2001) olan yerkürenin (Dünya’nın), güneş sistemi içerindeki konumundan itibaren onu şekillendiren iç ve dış kuvvetlerin incelenmesi, yapısı, fiziksel ve kimyasal özellikleri ve yerküre üzerindeki canlıların var oluşu ve geçirdikleri süreçler gibi konuları içeren bilim dalı jeoloji olarak tanımlanmaktadır

Kayaç, bir veya birden çok mineralin doğal yollarla bir arada bulunduğu katı kütle olarak tanımlanmaktadır. Örneğin Dünya yüzeyinde yaygın olarak gözlenen ve birçok alanda (binalarda kaplama taşı, mutfak tezgahları, vb.)
kullanılan granit, magmatik kayaçlardan biri olup, kuvars, feldispat ve biyotit minerallerinden oluşmuştur.

Bir yapı malzemesinin mineral olabilmesi için, doğal olarak oluşması, inorganik olması, katı olması, belirli bir kristallenme sistemine sahip olması ve tanımlanabilen bir kimyasal bileşime sahip olması gerekmektedir.

Yüzey (Volkanik)

andezit, bazalt, vb.

Sedimanter (Tortul)
Kırıntılı-Kimyasal-Organik

Farklı amaçlar için üretilen harita örnekleri

Topografik harita
Fiziki harita
Jeoloji haritası
Drenaj ağı haritası
Sayısal harita
Jeofizik haritası
Mağara haritası
Jeomorfoloji haritası

Saha çalışmasını yürüten yerbilimcilerin kullandıkları araçlar; pusula, çekiç, lup, GPS, şerit metre, fotoğraf makinesi ve saha defteridir.

Hidroloji bilimi, suyun yetersiz olduğu yerde suyun kullanımını, suyun fazla olduğu yerlerde ise suyun kontrolünü ve kirlenme tehlikesi olan bölgelerde ise suyun kirlenmesini önlemek için çözümler üretmek yani eldeki suyun en uygun (optimum) kullanımını ve kontrolünü kapsamaktadır.

Hidrolojik çevrimdeki toplam suyun (1.386×109 km3 ) % 96.6’sı okyanuslarda ve denizlerde yer alırken, % 3.4’ünü ise tatlı sular oluşturmaktadır (Şekil 1.8). Dünya üzerindeki tatlı suları miktarı; buzullar (% 69.3), yeraltısuyu (% 30.32), yüzey suyu (% 0.35) ve diğer sular (% 0.04) şeklinde sınıflandırılmıştır (Madiment, 1993; Shiklomanov,
1993). Yüzey sularının % 87.0’si göllerde, % 11.0’i sazlık-bataklık alanlarda ve % 2’si ise akarsular ve nehirlerde yer almaktadır. Canlıların günlük hayatta her gün kullandığı su kaynağının önemli kısmını nehirler ve göller oluştururken kısmen de olsa yeraltısuyu oluşturmaktadır. Dünya üzerinde içme ve kullanım amaçlı kullanabildiğimiz su miktarı 2.548×106 km3 olup hidrolojik çevrimdeki toplam su miktarının % 0.18’ine karşılık gelmektedir.

Birbirine komşu iki havzanın drenaj alanlarını ayıran sınır, su ayrım çizgisi veya su bölüm hattı olarak tanımlanmaktadır