ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Örgütsel stres; çalışma hayatımızda belirlenmiş ya da belirlenmemiş rol ve görevleri yerine getirirken ortaya çıkan durumların
yarattığı stres faktörleri olarak tanımlanmaktadır. Ortaya çıkan bu faktörler, stresörler, bir taraftan çalışanları ve yöneticileri etkilerken, diğer taraftan da işin yürütülmesini etkilemektedir.

Örgütsel stres nedenlerini dört ana grupta ele alınır. Örgütsel politikalar; örgütün yapısal özellikleri; fiziksel koşullar; örgütsel süreçler.

Stresin Biyolojik ve Fizyolojik sonuçları
Kısa Dönem Etkileri – İlk Tepkiler
Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar
Kalp – Damar hastalıkları
Solunum sistemi hastalıkları
Sindirim sistemi hastalıkları
Eklem ve kas hastalıkları
Genital ve idrar yolları hastalıkları
Cilt hastalıkları
Sinir sistemi bozuklukları
Kanserler
Stresin Psikolojik Sonuçları
Depresyon
Kaygı
Uykusuzluk
Tükenme sendromu
Stresin Davranışsal Sonuçları
Stresin Sosyal Sonuçları

Stres sonucunda ortaya çıkan ilk belirtiler, kısa dönem etkileri, beyinden gelen emirler yoluyla stres hormonlarının salınması sonucunda ortaya çıkar. Vücudumuzdaki şeker ve yağlar, hızlı enerji sağlamak için, kana karışır. Kana karışan şekeri enerjiye dönüştürmek ve gerekli oksijeni sağlamak üzere solunum hızlanır. Gerekli organlara kan göndermek üzere kalp atışları hızlanır ve kan basıncı artar. Kaslar gerginleşir. Sindirim hızı yavaşlar. Terleme artarak, vücudun aşırı ısınması önlenir. Bunlar ve bunlara benzer mekanizmalar sonucunda başlıcaları aşağıda listelenmiş olan belirtiler ortaya çıkabilir. Çarpıntı Kalp atım sayısının artması Nefes darlığı Solunum sayısının artması Göğüste ağrı Tansiyon yükselmesi Baş dönmesi Baş ağrısı Boğazda takılma Boğaz ağrısı Sıcak basması Titreme

Stresin cilt üzerindeki etkilerinden bazıları
aşağıdaki şekilde listelenebilir.
Yağ dengesinin bozulması Akne oluşumu,
Seboreik dermatit Allerjik reaksiyonlar
Egzema Psöriasis
Aşırı terleme Zona
Rosacea Uçuk
Ürtiker Saçlarda kepeklenme
Cilt kanseri Saçların dökülmesi ( alopezi ) ya da beyazlaşması

Çalışma hayatında stresin en sık görülen psikolojik sonuçları arasında, depresyon,
kaygı, uykusuzluk ve tükenme sendromu sayılabilir..

Tükenmişlik sendromu yaşayan bir çalışan aceleci ve hiperaktif değil aksine kronik yorgunluk, yıpranma, hastalıklara yatkınlık, bel-baş ağrıları, bulantı, kas krampları, uyku bozuklukları gibi fiziksel sorunlar ve yakınmalar görülür.

Örgütlerde yabancılaşma kavramı, “genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve
ilişkilerden uzaklaşması hali” olarak tanımlamaktadır. Yabancılaşmaya yol açan örgütsel etmenler:
1. Yönetim tarzı.
2. Geçmiş olaylar ve deneyimler.
3. Örgüt büyüklüğü (-denetim alanı, -yetki devri, -uzman personel, -merkezleşme
veya merkezleşmeme).
4. Bilgi akışı.
5. Grup özellikleri (grupların toplumsal yapıları, gruplarda rol yapıları, grup normu,
grup içi dayanışma, gruplarda önderlik).
6. Modüler ilişkiler (örgüt bağı vb. nedenlerle kurulan yapmacık, geçici ve yüzeysel
ilişkiler).
7. Üretim biçimi (birim imalat, seri imalat, aralıksız imalat,siparişe dayalı imalat).
8. İşbölümü.
9. Çalışma koşulları (gürültü, yüksek çalışma temposu ve yorgunluk, can sıkıntısı
ve monotonluk, izole edilme, çalışma saatleri, sabit bir yerde çalışmak, katılım ve
insan ilişkileri).
10. İnanç ve tutumlar

Çalışanların yeteneklerini kullanamadıkları, kendilerini geliştiremedikleri, çalışanların kendi aralarında ve yöneticilerle olan iletişimin bozuk olduğu, ücretlerin düşük olduğu, olumsuz
ve güvenliksiz çalışma koşulları, kısaca örgütsel stres faktörlerin yüksek düzeyde olduğu
işletmelerde, personel devri, diğer bir ifade ile iş gören devir hızı, yüksek olacaktır.

Çalışılan ortamların rahat, isteklendirici, güvenlikli ve ergonomik olmaması, ücret düşüklüğü, iletişim problemlerinin
yaşanması gibi faktörler verimliliğin azalmasına neden olur

Özcan (2008) çalışmasında, iş hayatında strese neden olan faktörleri strese neden olma derecesine göre içten dışa doğru sıralandığında, bireysel stres kaynaklarının doğrudan çalışma hayatını etkilediğini vurgulamaktadır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Stresin her zaman kişiye zarar veren, kişinin kaçınması gereken bir durumu yansıtmadığını unutmamalıyız. Başarıya zemin hazırlayan etkenlerden kaynaklanan stres olumlu olarak nitelendirilirken, çalışanın güçlerini tüketen, sıkıntıya, mutsuzluğa neden olan olaylardan kaynaklanan stres olumsuz olarak tanımlanmaktadır. Örgütsel ve bireysel anlamda stresin belli bir düzeyinin korunması gerektiği ve stresin aynı zamanda bireyi ve örgütü harekete geçirme
açısından pozitif yönlerinin de olduğu bilinen bir gerçektir. Bu doğrultuda doğru cevap E seçeneğidir.

İnsanların emosyonel durumlarının beden sağlıklarını etkileyebilecekleri uzun süreden beri bilinen bir gerçektir. Günlük konuşmalar içinde sık duyduğumuz kalp hastalıkları, ülser, migren veya dinlenme ile geçmeyen yorgunluk stres kaynaklı olabilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, stres ile kanser arasında da bir ilişkinin olabileceği yönündedir. Yoğun ve uzun süreli stresin etkilerinin sonucunda ortaya çıkan bu hastalıkları ifade etmek için psikosomatik hastalıklar ifadesi kullanılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Uğur (2005) hostilite durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamaktadır:

Şüphecilik,
Küskünlük,
Sık öfke,
Diğerlerine güvenmeme hali

Bu açıklama doğrultusunda doğru cevap B seçeneğidir.

Mesleki tükenmişlik olarak da ifade edilen tükenmişlik, bireysel stres faktörlerine ilaveten örgüt içinde strese neden olan gerek işe ilişkin, gerekse örgütsel yönetim ve işleyişe ilişkin stres faktörlerinin uzun süren etkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çalışanların iş amaçlarından uzaklaşması, diğer çalışanlarla ilişkilerinin azalması, nihayet kendini işinden geri çekmesi ile sonuçlanan bir durumdur. Arı ve Bal’a (2008) göre tükenmişliğe neden olan stres kaynaklarını diğerlerinden ayıran temel unsur, bireyin çalışma ortamındaki etkileşimlerinin bir sonucu olmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Çalışma hayatında karşılaşılan stresin birey üzerinde oluşturduğu etkilerden biri de kişinin davranışlarında meydana gelen değişikliklerdir. Bunların başında konuşmada bozulma, konuşmada zorlanma ve kekemelik gelmektedir. Stres altında kalan kişiler sert ve sinirli bir ses tonu ile konuşurlar. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Şimşek ve arkadaşları (2006) örgütlerde yabancılaşma kavramını, “genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve ilişkilerden uzaklaşması hali” olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Aytaç, (2009) genç elemanların yaşlılara ve erkeklerin kadınlara göre işlerine daha bağımlı olduklarını, evli iş gücünün bekâr iş gücüne oranla daha fazla devamsızlık yaptığını, personelin öğrenim düzeyi yükseldikçe devamsızlığın azaldığını belirtmektedir. Düşük öğrenim düzeyindeki kişilerin, basit, rutin ve ağır işlerde çalıştırılır olmalarının, bıkkınlığa yol açarak, strese girmelerine neden olduğu ve iş ortamından uzaklaşma eğilimlerinin arttığı öne sürülmektedir. Bu doğrultuda doğru cevap D seçeneğidir.

Örgüt bağı vb. nedenlerle kurulan yapmacık, geçici ve yüzeysel ilişkiler modüler ilişkiler olarak adlandırılır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Uğur (2005) hostilite durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamaktadır:

Şüphecilik,
Küskünlük,
Sık öfke,
Diğerlerine güvenmeme hali.

Bu doğrultuda doğru cevap B seçeneğidir.