ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Stres ile ilgili tanımların ortak özellikleri aşağıda sıralanmıştır;

4. Stres, kontrol edilebilir bir tepki değildir. Yani stres nedeniyle meydana gelen fizyolojik değişiklikler kişinin kendi iradesiyle başlatılıp yine kendi iradesiyle durdurulamaz.

Doğru yanıt C’dir.

Stresörler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;

Doğru yanıt C’dir.

Stresörler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;

Doğru yanıt E’dir.

Stresörlere yanıt konusunda değişiklikler aşağıda maddeler halinde verilmiştir;

Doğru yanıt D’dir.

Strese yanıtı etkileyen faktörler içsel, dışsal ve psişik (ruhsal yapı ile ilgili) faktörler olarak bilinirler;

Doğru yanıt B’dir.

Psişik faktörler: Organizmanın ruhsal yapısı ile ilgilidir.

Doğru yanıt C’dir.

Strese yanıtı etkileyen faktörler içsel, dışsal ve psişik (ruhsal yapı ile ilgili) faktörler olarak bilinirler;

Adrenalinin genel etkileri;

Doğru yanıt A’dır.

Stres kavramını canlı organizma için ilk olarak Canon kullanmıştır.

Günümüzdeki anlamıyla stres kavramını tıp ve psikoloji literatüründe ilk olarak Selye
kullanmıştır.

Fiziksel stresörler: Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

Psikolojik stresörler: Psikolojik stresörler ruhsal örselenmelere neden olan etmen­lerdir. Aşağıda örnekleri sunulmuştur.

Selye’den sonra birçok farklı disiplinde yapılan çalışmalar sonrasında farklı sınıflandırmalar
yapılmıştır. Günümüzde stres daha çok aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır;
1. Anlık stres
2. Akut (ani, kısa bir zaman dilimi içinde gerşekleşen) kontrol edilebilen stres
3. Akut kontrol edilemeyen stres
4. Kronik (süreğen, zaman içerisinde gelişen) kontrol edilemeyen stres

Stresörlere yanıt konusunda değişiklikler aşağıda maddeler halinde verilmiştir;
1. Her stresör etmen genel adaptasyon yanıtına neden olur.
2. Her stresör etmenin genel adaptasyon yanıtı dışında organizmada kendine özgü
tepkilere neden olur.
3. Her stresör etmen genel adaptasyon sendromu yanıtına neden olmakla birlikte,
aynı stresör her kişide benzer tepkiler oluşturmaz.
4. Her stresör etmen aynı kişide farklı zamanlarda farklı tepkilere neden olabilir.

Stres etmenine karşı verilen fizyolojik tepkiler aşağıdaki gibidir:

Kalp atım hızında artma

Kan şekerinde yükselme

Kan basıncında yükselme

Nefes borusunda genişleme

Göz bebeklerinde genişleme

Beden ısısında artma

Zihinsel işlevlerde hızlanma

Kotizolün genel etkileri;
1. Özellikle karaciğerde depolanmış olarak bulunan şekerin (glikojen) yıkılması. Yıkılan
bu şekerin kana karışarak kan şekerinin yükselmesi.
2. Organizmanın karaciğer dışındaki organ ve dokularda temel yapı taşı olan proteinin
yıkımını artması.
3. Organizmada depolanmış halde bulunan yağların yıkılımının artması.
4. Organizmanın savunma sisteminde rol alan hücrelerin ve çeşitli maddelerin işlevlerinin ve miktarlarının azalması.
5. Kan damarlarının duyarlılığını arttırarak kan basıncının artması.
6. Sindirim sisteminde salgıların artması ve böylece mide asitliğinin artması.
7. Zihinsel aktivitenin artması.

Stres yanıtını açıklayan kuramlar; biyolojik kuramlar, psikolojik kuramlar, sosyal kuramlar, sistem yaklaşımları ve diğer kuramlar olarak sıralanabilir. Aşağıda bu başlıklar altında hangi kurmaların bulunduğu sıralanmaktadır.
1. Biyolojik kuramlar:
a. Genel adaptasyon sendromu
b. Genetik yapısal kuramlar
c. Kalıtım – çevre etkileşimi modeli
2. Psikolojik kuramlar:
a. Psikodinamik kuram
b. Öğrenme modeli
c. Bilişsel model
3. Sosyal kuramlar:
a. Çatışma kuramı
4. Sistem yaklaşımları:
a. Bütüncül sağlık modeli
b. Psikosomatik kuram
c. Canlı sistemler yaklaşımı
5. Diğer:
a. Evrim kuramı
b. Yaşam değişimi kuramı
c. Çevresel stres kuramı

Adrenalinin genel etkileri;
1. Kalp kaslarının kasılma gücü ve hızında artma.
2. Kalp atım sayısında artma.
3. Soluk borusunda genişleme. Solunumun hızının ve derinliğinin artması.
4. Böbreğin boşaltım işlemi hızında azalma.
5. Kortizolde olduğu gibi özellikle karaciğerde depolanmış olarak bulunan şekerin
yıkılması. Yıkılan bu şekerin kana karışarak kan şekerinin yükselmesi.
6. Kortizolde olduğu gibi organizmada depolanmış halde bulunan yağların yıkılımının
artması.
7. Organizmanın ısısının artması.
8. Göz bebeklerinin tıpkı karanlık bir odaya girmiş gibi açılması.
9. Zihinsel aktivitenin artması.

Stres kavramını canlı organizma için ilk olarak Canon kullanmıştır. Canon stresin
canlı organizmanın içsel dengesinin dışsal güçlerce bozulması sonucunda oluştuğunu belirtmiş, ‘savaş ya da kaç tepkisi’ çerçevesinde değerlendirmiştir. Doğru Cevap D'dir.

Günümüzdeki anlamıyla stres kavramını tıp ve psikoloji literatüründe ilk olarak Selye kullanmıştır. 1950’lere kadar stres, organizmada fizyolojik ve fizyopatolojik değişiklikler yapan uyaran olarak kabul edilmekteydi. 1952’de Kanadalı fizyolog Selye, stresi uyaranlara karşı organizmanın verdiği yanıt olarak tarif etti. Selye, tanımında stres için ‘organizmanın her türlü değişmeye karşı özel olmayan tepkisi’ ifadesini kullanmıştır. Daha sonraları stres için ‘olağanüstü talepler, sınırlamalar veya fırsatlarla yüz yüze gelindiğinde birey tarafından yaşanan bir gerilim durumu’, ‘uyaranlar, tepkiler ve iki etkinlik arasındaki etkileşim’ şeklinde tanımların yapıldığı da olmuştur. Doğru Cevap A'dır.