ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II - Deneme Sınavı - 18

Şizotipal Kişilik Özelliği (Acayipler): Bu kişiler düşünceleriyle, yorumlarıyla, konuşmalarıyla, davranışlarıyla ve görünümleri ile tuhaf, garip ve ekzantrik kişilerdir. İnsanlarla ilişki kurmakta zorlanırlar. Telepati, altıncı his ve gelecekten haber vermeye inanma gibi tuhaf inanışlar ya da büyüsel düşünceleri vardır. Yaşamlarını bu inanış ve düşüncelerine göre düzenlerler. Büyü, fal ve astroloji gibi konulara herkesin gösterdiğinden daha farklı ve aşırı bir ilgi gösterirler. “Uzaylıları algılama”, “yapılan büyüyü sezme” ve “ruhu hissetme” gibi gerçekdışı garip algılamaları olur.

B Kümesi Kişilikler (Dramatik, Coşkulu Kişilikler): Antisosyal, borderline (sınır), histrionik ve narsistik kişilikleri içerir. Bu yapıları olan kişiler sıklıkla heyecanlı, duygusal ve kararsız olarak görünürler.

Çekingen Kişilik Özelliklerine Bağlı Stres Yaşayanlara Nasıl Davranmalıdır?
Yapılacaklar:

Eleştirecekseniz önce genel bir övgü ile başlayın, sonra davranışları üstüne oldukça kesin konuşun.

Yapılmayacaklar:

Obsesif Kompulsif Kişilik Özellikleri (Saplantılılar, Mükemmelliyetçiler, Takıntılılar): Bu kişilik yapısının temel özelliği titizlik, katılık, düzenlilik, ısrarcılık, tutumluluk, inatçılık, kararsızlık, mükemmeliyetçilik ve esnek olamamadır. Ayrıntıcı, kuralcı, inatçı, iş düşkünü, duygusal olmayı zayıflık olarak gören, mantığı ön planda tutan, düzen ve temizlik düşkünü, şaka yapmaktan ve kendisine şaka yapılmasından hoşlanmayan, kolay karar veremeyen ve para harcama konusunda tutumlu kişilerdir.

1. Günlük stresler; trafik sorunları, ev yaşamındaki sıkıntılar, cüzdanın kaybolması, iş yerinde çatışmalar, aniden davetsiz misafir gelmesi, lastik patlaması, sabah işe geç kalma gibi durumlara bağlıdır.
2. Gelişimsel stresler (kişinin yaşıyla bağlantılı); ergenlik, orta yaş krizleri, menopoz dönemi krizleri.
3. Yaşam krizleri; ölümler, kazalar, boşanmalar, ayrılıklar ve hastalıklar gibi insan yaşamını etkileyebilecek olaylarda ortaya çıkar.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Durumsallık Faktörü
Bazı durumlar çalışanların kişilik ve davranışlarını etkilemektedir. Örneğin yetki ve başarı ihtiyacında olan ve bu şekilde yönlendirilen bir kişi yoğun bir iş ortamına getirilirse hayal kırıklığına uğrar, kişi işe karşı ilgisiz kalır ve agresif olur. Tembel ve sorunlu biri olarak görülebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

A Tipi Davranış Biçimi
Bu kişiler, yoğun dürtüleri olan, saldırgan, ihtiraslı, rekabetçi ve zamana karşı yarışan insanlardır Kendisi ve başkalarıyla sürekli bir yarış içindedir. Yemeleri, hareketleri, konuşmaları, araba kullanmaları bile bir yere yetişecekmiş gibi çabuktur. Tüm çabalarına rağmen, düşmanlık, öfke duygu ve davranışları kolayca ortaya çıkabilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sakin, hoşgörülü, dingin, sabırlı, ağırdan alan, rahat ve kimseyle yarışmayan ve zaman baskısını hissetmeyen insanlardır. Başkalarıyla kolay iletişim kurarak onları dinlemeye, anlamaya çalışırlar. Duygularını düşüncelerini açık seçik ortaya koyarlar. Planlı, programlı çalışırlar. Başladıkları işi sonlandırmadan başka işe girişmezler. Her alanda başarılı ve becerikli olmadıklarını kabul ederler. Konuşurken sakindirler, sözcükleri ve cümleleri özenle seçerler. Yavaş ve ölçülü hareket ederler. Yarışmaktan, üstün yanlarını belirtmekten hoşlanmazlar. Yaptıkları işte önce kendileri mutlu olmak ister. Başarılarının da hem kendilerine, hem yakınlarına huzur ve mutluluk vermesini isterler. Zamanı iyi kullanırlar. Sorumluluklarının sınırlarını iyi çizerler. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kişilik özelliği (bozuklukları), her kişiliğin kendine özel belirtiler göstermesi yanında bazı belirtilerinde ortak olması nedeniyle 3 kümeye ayrılmaktadır.
A Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Paranoid, şizoid, şizotipal kişilik özelliği
B Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Antisosyal, borderline (sınır), histriyonik, narsistik, çekingen kişilik özelliği
C Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Çekingen, bağımlı, obsesif kompulsif kişilik özelliği

Doğru cevap A seçeneğidir.

Kişilik özelliği (bozuklukları), her kişiliğin kendine özel belirtiler göstermesi yanında bazı belirtilerinde ortak olması nedeniyle 3 kümeye ayrılmaktadır.
A Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Paranoid, şizoid, şizotipal kişilik özelliği
B Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Antisosyal, borderline (sınır), histriyonik, narsistik, çekingen kişilik özelliği
C Kümesi Kişilik Özelliği (Yapıları): Çekingen, bağımlı, obsesif kompulsif kişilik özelliği

Doğru cevap D seçeneğidir.

Paranoid Kişilik Özelliği (Şüpheciler)
Alıngan, kuruntulu, kıskanç, önyargılı, tartışmacı/ kavgacı, insanlarla ilişkilerinde mesafeli, ciddi ve soğuk, şaka kaldırmayan kişilerdir. Başkalarının davranışlarını kötü niyetli olarak yorumladığından sürekli insanlara güvensizlik ve kuşkuculuk gösterme eğilimindedirler. Diğer insanlara karşı temkinli ve aşırı dikkatlidirler. Kendilerine yakın ve sıcak davranıldığında bile bir art niyet ararlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Antisosyal Kişilik Özelliğine Bağlı Stres Yaşayanlara Nasıl Davranmalıdır?
Yapılacaklar:
• Size yanlış gelse bile, başkalarının onun hakkında anlattıklarını ciddiye alın ve dikkatli olun.
• Maddi ve manevi her türlü ilişkide temkinli davranın ve önlemlerinizi önceden alın.
• En yakınınız bile olsa size her zaman bir zarar verebileceğini unutmayın.
• Kesin kurallar koyarak, bunları tavizsiz uygulamaya çalışın.
• Söylediklerine değil, yaptıklarına ve eylemlerine bakın.
Yapılmayacaklar:
• Onları değiştirmeye çalışmayın, üzerlerine düşen görevleri yerine getirmeleri için çaba harcayın.
• Bu kişilerin tutum ve davranışlarını maskeleyen sosyal görünümlerine aldanmayın.
• Yaşananlardan ya da onun yaptıklarından dolayı kendinizi suçlamayın.
• Yaşadıklarından ders çıkaracaklarını düşünmeyin.
• Onlarla gereksiz bir güç savaşına girmeyin.
Siz antisosyal kişilik yapısına sahipseniz neler yapmalısınız?
• Sık sık sevdiğiniz insanları, onların nasıl olduğunu, neler yaşadığını, neler hissettiğini düşünün.
• Bu davranışlarınızın sevdiğiniz insanlara zarar vereceğini sürekli kendinize hatırlatın.
• Olumsuz davranışlarınızı sürdürmenize neden olacağından sürekli bahane aramayın.
• Öfkenizin artacağını hissettiğiniz anlarda o ortamdan uzaklaşarak öfkenizi yatıştırın.
• Arkadaş çevrenizi gözden geçirin, gerekirse değiştirmeyi deneyin.
• Ailenizle daha çok zaman geçirmek için kendinizi zorlayın.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Çekingen Kişilik Özelliklerine Bağlı Stres Yaşayanlara Nasıl Davranmalıdır?
Yapılacaklar:
• Eleştirecekseniz önce genel bir övgü ile başlayın, sonra davranışları üstüne oldukça kesin konuşun.
• Çok zorlanacağı bir şey yapması gerektiğinde yaşanacak olayı oyunlaştırarak provasını yapın.
• “Çok nazik” olmasının büyük oranda hayır diyememekten kaynaklandığını unutmayın.
• Aşırıya kaçmadan sosyal ilişkiler kurması için toplantılara ve davetlere onu da çağırın.
• Her hangi bir konuda görüşünü söylediğinde, onun söylediklerini önemsediğinizi gösterin.
• Yapmaktan çekindiği şeylerde, konuyla aşamalı olarak yüzleşmesini destekleyin.
• Kendilerini rahat hissedecekleri bir ortam oluşturun.
• Görüşünün sizin için taşıdığı önemi açıklayın.
• Olumlu yönlerini ve başarılarını sık sık hatırlatın.
• Yardım almasını teşvik edin.
Yapılmayacaklar:
• Tedirgin, ürkek ve korkak hali sizde bir gerginlik yaratsa bile onunla görüşmekten kaçmayın.
• Onu, onun için baş edilmesi çok güç bir durumla baş başa bırakmayın, yakın destek sağlayın.
• Ondan diğer insanlarla ilişki kurmayı ve girişken olmayı gerektiren bir şey beklemeyin.
• “Hayır” diyemedikleri için her türlü angarya onlara kalabilmektedir, buna izin vermeyin.
• Onunla alay etmeyin, dalga geçmeyin. Başkalarının da onunla alay etmesini önleyin.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Bağımlı Kişilik Özelliklerine Bağlı Stres Yaşayanlara Nasıl Davranmalıdır?
Yapılacaklar:
• Onu etkinliklerini artırma, daha fazla sayıda insanla tanışması ve ilişki kurması
için teşvik edin.
• Onsuz da bazı şeyler yapabileceğinizi, bunun, onu terk etmek anlamına gelmediğini açıklayın.
• Sizi ilgilendiren konularda onunda görüşünü alın, söylediklerini önemsediğinizi
gösterin.
• Eğer sizden bir tavsiye isterse, cevap vermeden önce onun kişisel düşüncesini öğrenin.
• Kendi başına bir girişimde bulunduğunda, sorumluluk aldığında bunu takdir edin.
• İşyerinde her türlü sorumluluğu size bırakıyorsa ona sorumluluklarını hatırlatın.
• Başarısız olduğunda bunu büyütmesini önleyin.

Yapılmayacaklar:
• Sizin için yaptıklarından dolayı yaşadığınız suçluluk duygusunun sizi yönlendirmesine izin vermeyin.
• Sizden rica etse bile, onun yerine karar almayın, darda kaldığı her durumda yardımına koşmayın.
• Sürekli onun adına karar vermekten bıkmış bile olsanız onu yalnız bırakmakla tehdit etmeyin.
• Görüş söylemekte zorlandığında ya da ilgisiz şeyler söylediğinde onunla dalga geçmeyin
• Eğer yöneticiyseniz onlara sorumluluk kullanmayı gerektiren işler vermeyin.
• Kendi başına yaşamasını öğrenmesi için, onu tümüyle terk etmeyin.
• Size hediyeler sunarak bağımlılığı satın almasına izin vermeyin.
• Onun sürekli olarak “gölgenizde” yaşamasını kabul etmeyin.
• Başarısız olsalar bile, girişimlerini eleştirmeyin.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Özcan (2008) çalışmasında, iş hayatında strese neden olan faktörleri strese neden olma derecesine göre içten dışa doğru sıralandığında, bireysel stres kaynaklarının doğrudan çalışma hayatını etkilediğini vurgulamaktadır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Stresin her zaman kişiye zarar veren, kişinin kaçınması gereken bir durumu yansıtmadığını unutmamalıyız. Başarıya zemin hazırlayan etkenlerden kaynaklanan stres olumlu olarak nitelendirilirken, çalışanın güçlerini tüketen, sıkıntıya, mutsuzluğa neden olan olaylardan kaynaklanan stres olumsuz olarak tanımlanmaktadır. Örgütsel ve bireysel anlamda stresin belli bir düzeyinin korunması gerektiği ve stresin aynı zamanda bireyi ve örgütü harekete geçirme
açısından pozitif yönlerinin de olduğu bilinen bir gerçektir. Bu doğrultuda doğru cevap E seçeneğidir.

İnsanların emosyonel durumlarının beden sağlıklarını etkileyebilecekleri uzun süreden beri bilinen bir gerçektir. Günlük konuşmalar içinde sık duyduğumuz kalp hastalıkları, ülser, migren veya dinlenme ile geçmeyen yorgunluk stres kaynaklı olabilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, stres ile kanser arasında da bir ilişkinin olabileceği yönündedir. Yoğun ve uzun süreli stresin etkilerinin sonucunda ortaya çıkan bu hastalıkları ifade etmek için psikosomatik hastalıklar ifadesi kullanılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Uğur (2005) hostilite durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamaktadır:

Şüphecilik,
Küskünlük,
Sık öfke,
Diğerlerine güvenmeme hali

Bu açıklama doğrultusunda doğru cevap B seçeneğidir.

Mesleki tükenmişlik olarak da ifade edilen tükenmişlik, bireysel stres faktörlerine ilaveten örgüt içinde strese neden olan gerek işe ilişkin, gerekse örgütsel yönetim ve işleyişe ilişkin stres faktörlerinin uzun süren etkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çalışanların iş amaçlarından uzaklaşması, diğer çalışanlarla ilişkilerinin azalması, nihayet kendini işinden geri çekmesi ile sonuçlanan bir durumdur. Arı ve Bal’a (2008) göre tükenmişliğe neden olan stres kaynaklarını diğerlerinden ayıran temel unsur, bireyin çalışma ortamındaki etkileşimlerinin bir sonucu olmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.