ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II - Deneme Sınavı - 12

İşle ilgili nedenler çok fazla veya az iş, kötü fiziksel çalışma koşulları ve zaman baskısıdır.

Teknolojideki değişiklikler çevresel stres kaynaklarından biridir.

Leymann (1996) çalışmasında psikolojik şiddet unsurlarını beş ana başlıkta toplamaktadır. Bu başlıklar ve içerdiği bazı alt başlıklar aşağıdaki gibi özetlenebilir. Kişinin uygun iletişimde bulunması üzerinde etkili faktörler, Kişinin sosyal temaslarda bulunması üzerinde etkili faktörler, Kişinin kişisel itibarı üzerinde etkili faktörler, Kişinin mesleki konumu üzerinde etkili faktörler, Kişinin fiziksel sağlığı üzerinde etkili faktörler

Evlilikte strese neden olan faktörler arasında saygı eksikliği, kötü söz söyleme, sorumlulukların paylaşıl­maması, aileler ile ilişkiler, sadakatsizlik sayılabilir.

Çarpıntı, ter­leme, ellerde titreme gibi bedensel belirtilerin de eşlik ettiği bu tablo nihayet kişinin aka­demik performansını etkileyerek sınav başarısının düşmesine neden olacaktır.

Kişinin kişisel itibarı üzerinde etkili faktörler

İş yerlerindeki tecavüz, yaralama, dayak, tekmeleme, ısırma, yumruklama, tırnaklama, sıkıştırma şiddet davranışına örnek iken, eziyet etmek, tedirgin ve rahatsız edici mesaj yolla­mak, sinir gösterileri, iş araç - gereç ve gereklilikleriyle ilgili engellemeler, düşmanca davranış­lar, lakap takmak, psikolojik şiddete yönelik uygulamalar arasında verilebilecek örneklerdir.

Aile içinde özel gereksinimli bireyin varlığı durumunda, başlangıçta bir süre inkâr etme yolu seçilirken, daha sonra aile içinde karşılıklı suçlamalar baş gösterir. Sosyal ortamlarda bulunamama, çeşitli açıklamalar yapmak zorunda kalma, çevreden kaynakla­nan farklı tepkiler (acıma-uzak durma-suçlama-kızma) aile üzerindeki baskıyı artırmakta ve duygusal açıdan stres yaşamalarına neden olmaktadır.

Bunaltı bozukluğu, birçok yaşam olayı ya da durum hakkında aşırı stres, endişe(evham) duyma ile karakterize bir ruhsal rahatsızlıktır. Her insan zaman zaman kaygı ve endişe yaşar. Ancak bunaltı bozukluğu olan kişiler kaygı ve endişelerini kontrol etmekte zorlanırlar. Sürekli endişe içindedirler. Her an kötü bir şey olacak korkusu yaşarlar ve bir türlü rahatlayamadıklarını belirtirler. Doğru cevap B'dir.

Panik bozukluğu, kendiliğinden ve ani olarak başlayan panik ataklarla seyreden bir ruhsal rahatsızlıktır. Panik atak, stres altındaki bireylerde daha çok görülür. Yakın birisinin hastalığı ya da kaybı, boşanma, ekonomik sorunlar gibi durumlar panik atağın başlamasında etkili olabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Kişi ilk panik atağı geçirdiği ortama bir daha girmemeye çalışır. Böylesi ortamların yeni atakların oluşmasına neden olabileceğini düşünür. “Sokağa çıktığımda ya panik gelirse, ya bayılır kalırsam”, “kontrolümü kaybedersem”, “otobüste rahatsızlanırsam ne yaparım” gibi düşünceler sonucunda yalnız başına sokağa çıkamamaya ve yardım gelemeyeceğini düşündüğü otobüs, süpermarket gibi ortamlara girememeye başlar. Bazı hastalarda panik atak geceleri gelir ve kişiyi uykudan uyandırır. Kişi adeta uykuya dalmaktan korkar hale gelir. Zamanla uyku düzeni bozulur. Kafeinli içeceklerin (kola, nescafe, kahve gibi) aşırı tüketilmesi panik atakların başlamasını tetikleyebilir. Ancak panik atak çoğunlukla beklenmeksizin gelir. Panik bozukluğun yaşam boyu görülme oranı %1,5-2’dir. Yani her 50 kişiden biri yaşamının bir döneminde panik bozukluğu geçirir. Panik bozukluğu, kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha fazla görülür. Hastalığın ortalama başlangıç yaşı 20’li yıllardır. Doğru cevap E'dir.

Travma sonrası stres bozukluğu olan kişiler; hayata karşı ilgi ve istekte azalma, insanlardan uzaklaşma ile yabancılaşma duyguları yaşarlar. Duygularında donukluk söz konusudur. Uykuya dalmakta ve uykuyu sürdürmekte güçlük çekerler. Gerginlik, sinirlilik ve öfke patlamaları gözlenir. Hafıza ve dikkat bozukluklarının yanı sıra ağlama nöbetleri, suçluluk ya da intihar düşünceleri olabilir. Zaman zaman çarpıntı, terleme, sık nefes alma gibi belirtilerde görülebilir.Doğru cevap D'dir.

Özellikle sıkıntılarını dile getiremeyen içine atan kişilerde sorunlar bedenselleştirilerek dışa vurulur. Yani sorunlar söze dökülmeyince vücut konuşmaya başlar. Bedenselleştirme bozukluğu, genç yaşta başlayan ve yıllarca devam eden değişik bedensel belirtilerle seyreden bir ruhsal rahatsızlıktır. Bedensel belirtiler arasında vücudun çeşitli bölgelerinde ağrılar(baş ağrısı, sırt ağrısı gibi), bulantı, kusma, geğirme, el ayakta uyuşma, ses kısılması, adet düzensizliği görülebilir. Bu belirtiler tıbbi bir hastalık olmaksızın ruhsal nedenlerle olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Gelşimsel stres etkenleri bireylerinin ruhsal ve sosyal gelişiminde yaşanan streslerdir. Örn. ailenin gelişim evresine göre; yeni bir aile kurması, anne ve/veya baba olması, çocuklarını büyütüp yuvadan uçurması, emekliliğe uyum göstermesi gibi. Gelişimsel stres etkenleri aynı zamanda aile bireylerinin kendini tanımaları, değişmeleri ve olgunlaşmaları için olanaklar da sunar. İnsanların ve diğer canlı sistemlerin olduğu gibi ailenin de bir yaşam döngüsü vardır. Aileler ve kültürler arasında büyük farklılıklar olmakla birlikte yaşam döngüsü, ailenin zaman içinde gelişimini betimler. Ailenin yaşam döngüsü evreleri; bekar genç erişkin, evli çiftler, çocuklu çiftler, okul öncesi çocukları olan aileler, ergenlik öncesi çocukları olan aileler, ergen çocukları olan aileler, çocukları genç yetişkin olan aileler, ebeveynlik sonrası çiftler, yaşlı çiftler olarak tanımlanmaktadır. İşlev bozukluğu olan aileler bu evreleri geçerken sorunlar yaşamakta ve yeni evreye uyum sağlamakta zorlanmaktadırlar. Gelişimsel görevleri başaramayan aileler genellikle uzun sürede aile sorunları ile karşı karşıya kalma riski taşırlar.

Durumsal Stres Etkenleri: Genellikle beklenmeksizin olan hastalık, bir yakınının ölümü, kaza, iş kaybı, ekonomik sorunlar, doğal afetler gibi ailenin bütünlüğüne yönelik tehditlerin yarattığı krizlerdir. Başlangıçları genellikle ani olur. Yani bireylerin bu duruma hazırlanma fırsatı olmaz. Doğru cevap D'dir.

Bağlılık: Güçlü ailelerde aile bireyleri enerji ve zamanlarını aile ile ilgili aktivitelere ayırırlar. Bağlılık, hem güzel hem de sıkıntılı zamanlarda aileye sadık kalabilmektir. Krizlerle başedebilmek: Aileleri etkileyen birçok yaşam olayı vardır. Krize neden olan olaylardan bazıları beklenmedik olaylardır. Sağlıklı aileler krizlerle başederken; daha deneyimli kişilerden öneri alma, uzlaşma, mizahı kullanma ve duygularını dışa vurma gibi yöntemleri kullanırlar. • Bireylerin desteklenmesi: Aile sistemi en zayıf üyesinin güçlü olduğu kadar güçlüdür. Bu nedenle her bir aile üyesinin yetenek ve becerilerini geliştirmesine destek olunmalıdır. Destek konusunda en hassas olunması gereken dönemler; okul dönemi, fiziksel değişimlerin yaşandığı ergenlik dönemi ve genç yetişkin olarak bireyin yuvadan uçmaya hazırlandığı dönemlerdir. • Ailede rollerin belirli olması: Sağlıklı ailelerde roller açık, belirgin, uygun şekilde düzenlenmiş ve birbirini tamamlayan özelliktedir. Aile üyesinin yaşına, cinsiyetine, kültürel değerlere ve beklentilere göre roller düzenlenmiştir. Sağlıklı ailelerde gerektiğinde rollerin yer değiştirebildiği ve esnek olabildiği de gözlenir. Eğer bir aile üyesi geçici olarak rolünü yerine getiremez ise diğer üyeler onu rolünü üstlenirler. Doğru cevap C'dir.

Durağanlaşma evresi: Başlangıçtaki istek ve umut kalmamıştır. Enerji azalmış, daha önce yaptığı birçok aktiviteyi yapamamaya başlamıştır. Daha önce işi ile ilgili umursanmayan ya da inkar edilen sorunlar rahatsızlık vermeye başlar. İşinin neden beklediği gibi çıkmadığının şaşkınlığını yaşamaktadır. Uykuları bozulmuştur. Bu evrede henüz tükenme duygusu başlamamıştır. Doğru cevap B'dir.

İş hayatında yaşanan tükenmişlik sendromunun birçok nedeni vardır. Bireyin kişilik özelliklerinin yanı sıra iş ortamından kaynaklanan etkenler söz konusudur. Mükemmeliyetçi eğilimi olan, hiçbir şeyin yeterince iyi yapılmadığının düşünen, her şeyi kontrol etme ihtiyacı duyan ve yüksek başarı beklentisi olan bireyler tükenme sendromu için risk taşırlar. Ayrıca kendisine ve dünyaya daha karamsar bakan kişiler de bu anlamda riskli kişilerdir. Yaşamını iş merkezli planlayan, uykuya, dinlenmeye vakit ayırmayan, yakın insan ilişkilerinden uzak duran, başkalarından yardım istemeyip çok fazla sorumluluk alan kişiler tükenmişlik sendromuna yatkın bireylerdir. Çalışma düzeninin karışık, sınırların ve sorumlulukların net olmadığı, çalışanların fikirlerinin alınmadığı ve monoton işleyişin sürdüğü işyerlerinde tükenmişlik sendromu daha kolay gelişmektedir. Doğru cevap C'dir.

İşyerinde psikolojik taciz (mobbing); işyerinde amirler veya diğer çalışanlar tarafından tekrarlanan saldırılar şeklinde uygulanan bir çeşit psikolojik terördür. Kavram; çalışanlara üstleri, astları veya eşit düzeydeki çalışanlar tarafından sistematik biçimde uygulanan her tür kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışları ifade eden anlamlar içermektedir

Huzursuzluk, kolay yorulma, uyku bozukluğu ve bulantı kaygı bozukluğu durumunda ortaya çıkan semptomlardandır.

Çarpıntı ve bulantı kaygı bozukluğu ve panik bozukluk durumlarında ortaya çıkan ortak semptomlardandır.