ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Öfke yaşantısı olan bireylerin öfkelerini göstermek yoluyla sorunu çözebileceklerine inanması karşı atak-deneyim, birinin saldırısına uğradığı ya da tehlikeye atıldığı inancı ile ilişkilendirme yapılması kurgulama, birilerinin istediklerini yapma konusunda sürekli engel çıkarttığını düşünmesi engelleme, başkaları tarafından hafife alınması görmezden gelme, bireyin beklentilerine uygun biçimde yanıtlanmayan veya var olan algıya yeterince uygun olmayan durumların olması öfkeye yol açan nedenlerden kişisel gerçekliktir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Öfkenin yüzdeki belirtilerine baktığımızda öfke anında kaşlar çatılır, alın kırışır, boyun damarları genişler, göz bebekleri büyür, yüz kızarır, burun delikleri açılıp kapanır, gözler kızarır ve surat ekşir. Ağızdaki belirtileri ise sesin kalınlaşması ve çirkinleşmesi, hakaret ve küfür içeren kaba sözler söylemek, tükürmek, dişleri sıkmak, dişleri gıcırdatmak, dudakların titremesi, hıçkırmak, sık sık nefes alıp verme ve benzeri gibi durumlardır. Zihinsel belirtiler ise konsantrasyon bozukluğu, düşük performans, unutkanlık, uykusuzluk, dikkatsizliktir. Davranışsal belirtiler ise alkol kullanma, sigara tiryakiliği, huzursuzluk, acelecilik, ilaç kullanmı, aşırı yemek yemedir. Bunaltı, depresyon ve kaygı ise duygusal belirtilerdir. Bu nedenle doğru cevap C'dir.

Öfkenin zihinsel belirtilerine baktığımızda konsantrasyon bozukluğu, düşük performans, unutkanlık, uykusuzluk, dikkatsizliği görmekteyiz. Acelecilik ise davranışsal belirtilerdendir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Öfkenin anlaşılmasını sağlayan doğrudan veya dolaylı olabilecek davranışsal veya sözel işaretler söz konusudur. Doğrudan davranışsal işaretler; fiziksel ve sözel saldırı, aşırı eleştiricilik, kusur buluculuk, önyargılı olma, hırsızlık, sorun çıkarma, isyankâr davranışlarla kendini gösterebilir. Aşağılayan sözler ise doğrudan sözel ya da bilişsel işaretlerdendir. Dolaylı davranışsal ve sözel işaretler ise; güvensiz, kıskanç, tartışmacı, alaycı ve yargılayıcı davranışlar biçiminde üstü kapalı olabilir. İçe kapanma, psikosomatik belirtiler (kalp hastalığı, yüksek kan basıncı gibi), depresyon, suçluluk duygusu, ağlama biçiminde ortaya çıkabilir. Hırsızlık öfkenin doğrudan davranışsal işaretlerinden olduğundan doğru cevap B'dir.

Varoluşçu kuramlar öfkeyi; “insanın yok oluşa, işlenmemiş potansiyele ve yaşamın anlamsızlığına karşı tepkide bulunması olarak” açıklamıştır. Psikoanalitik kuramlarda ise Darwin ve Freud çeşitli görüşler ortaya atmış Lorenz bu görüşleri bir araya getirerel öfke ve saldırganlık üzerine bir dürtü kuramı geliştirerek öfkenin her an “açığa çıkabilecek” biyolojik bir dürtü olduğunu savunmuştur. Biyolojik temelli kuramlar, öfkelenmenin temelinde merkezi sinir sisteminin işleyişini öne çıkartmaktadırlar. Beynin yanlış işlemesi, hormonlar ve kalıtım ihtimalleri dâhilinde, öfke davranışları, kendine her zaman hedef bulabilir ve çevreden açık bir kışkırtma olmadan da meydana gelebilir. Davranışçı kuram öfkeyi engellenme ve saldırganlık ile birlikte ele alır. Davranışçılara göre, öfkeye ve saldırganlığa verilen tepkiler aynen diğer davranışlar gibi öğrenilmiştir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Bireyin eldeki verileri tekrardan gözden geçirerek hem bunun sebebini öğrenme hem de öfkelenmenin önüne geçebilmesi beklentileri gözden geçirmektir. Bireyin kendisini öfkelendiren bir durumla karşı karşıya olduğunda, bunu günlük yaşam içerisinde karşılaştığı diğer problemler gibi algılayıp onu tanımlamaya çalışması ve çözmek için adımlar atması problem çözmedir. Her olayın mizahi bir yanı vardır. Bu mizahi yön yakalanabildiğinde öfkenin ortaya çıkması önlenebilir. Bu da mizahı kullanma yöntemidir. Duruma olumlu tepki verme becerisi geliştirilemediğinde yapılması gereken en uygun durumlardan biriside öfkelenmeye neden olan çevreden hızla uzaklaşmaktır. Öfkelenmeye aracılık eden, yaşamı çekilmez durumlara sokan, sürekli şikâyet eden arkadaşlar veya yakınlardan uzaklaşmak da öfke kontrolünde önemli bir yaklaşımdır. Öfkeye neden olan olaylar söz konusu olduğunda bunun dünyanın sonu olmadığı, sağlıklı, normal her bireyin bu tür olaylarla karşılaşılabileceği komutunun zihne verildiği teknik ise düşünce biçimini değiştirmektir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Mantralar, bilinçli bir şekilde sürekli tekrarlanan sesler, sözcükler ya da sözcük öbekleridir. Hayalinde canlandırma ise doğada bireyin hoşuna giden ya da ona hoşnutluk veren durumların hayali görüntülerinin canlandırılıp huzur bulmadır. Gevşeme tekniklerinde bahsedilen durumların biraz daha abartılarak yapıldığı yoldur nefese odaklanmak. Yürümeye odaklanmak ise bireyin, nasıl yürüdüğünün gözlenmesi, düşünülmesi sağlanarak sakinleşmesi ve huzuru yakalamasına yardımcı olmaktır. Bireyin zihninin bir nesneye yönlendirilerek sakin düşüncelere dalınmasının sağlanması ise gözü bir noktaya dikmektir. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Öfkelerine hâkim olamayan kişilere yardım etmek amacıyla tasarlanmış programlar ise 1960 ve 1970’lerde geliştirilmeye başlanmıştır.

Öfke duygusu “durumluk ” ve “sürekli ” olmak üzere iki alt boyutta değerlendirilmektedir. Durumluk öfke;amaca yönelmiş davranışın engellenmesi veya haksızlık algısı karşısında, hangi şiddette gerginlik, sinirlilik, hiddet gibi öznel duyumsamaların yaşandığını yansıtan bir duygudur. Zaman, mekân ve olay
içinde değişim gösterebilmekte ve çevredeki uyarıcılara bağlı olarak değişebilmektedir.

Öfke yaşantısı olan bireylerin öfkelerini göstermek yoluyla sorunu çözebileceklerine inanması.(Karşı atak- Deneyim)

Öfkenin ifade edilme şekli ve kontrolü kültürel özelliklere, bireyin beklentilerine, öğrenilmiş davranışlara, ailenin davranış biçimlerine, çevresel koşullara, bireyin statüsüne, eğitim durumuna, yaşa ve cinsiyete göre değişmektedir. Öfke duygusunun vücutta en belirgin olarak görülebileceği yerler ise şu şekilde özetlenebilir.

Davranışsal Belirtiler:Alkol kullanma, sigara tiryakiliği, huzursuzluk, acelecilik, ilaç kullanımı, aşırı yemek yeme.

Doğrudan sözel ya da bilişsel işaretler; kin ve nefret belirtleri, aşağılayan, kuşkucu ve suçlayıcı sözler biçiminde gözlenebilir.

Darwin ve Freud’un teorilerini bir araya getiren Konrad Lorenz, öfke ve saldırganlık üzerine bir dürtü kuramı geliştirerek öfkenin her an “açığa
çıkabilecek” biyolojik bir dürtü olduğunu savunmuştur. Dürtü, bir uyarılma ve gerginlik durumudur.

Davranışçı kuram öfkeyi engellenme ve saldırganlık ile birlikte ele alır. Davranışçılara göre, öfkeye ve saldırganlığa verilen tepkiler aynen diğer davranışlar gibi öğrenilmiştir. Özellikle insanlar engellenmeye karşı saldırgan davranmayı çevreden öğrenirler.

Sistematik Duyarsızlaştırma: Sistematik duyarsızlaştırma, özgül bir uyaranla (örneğin; uçak yolculuğu, yükseklik) ilişkili olarak kaçınma davranışını azaltmak için uygulanan bir teknik olup, bireyi tehdit eden uyarana karşı oluşturulan yanıtı değiştirmek için kullanılır. Öfkeye neden olan durumun görüntüsünü canlandırma ile kas gevşemesinin birleşiminden oluşur. Bu teknikte bireye önce gevşeme ve rahatlama öğretilir. Daha sonra bireyin öfkeyi yaşadığı, korktuğu kişi ve durumları zihninde yaşatması istenir ve imgeleme sırasında ortaya çıkan öfke gevşeme ile söndürülür. Korku ve öfke uyaranları hafiften şiddetliye doğru sıralanır, sürekli yinelemelerle öfke azalır ve söner.

Gevşemenin fizyolojik, bilişsel ve davranışsal belirtileri vardır. Fizyolojik belirtileri; nabzın yavaşlaması, kan basıncının düşmesi, solunumun ve
oksijen tüketiminin azalması, metabolik hızın yavaşlaması. Bilişsel belirtileri, bilinçlilik durumunun değişmesi, salt bir zihinsel görüntü üzerine yoğunlaşmanın artması, pozitif öneriler için alıcılığın artmasıdır. Davranışsal belirtileri ise çevresel uyaranlara ilgi ve dikkatin azalması, sözel etkileşimin olmaması, istemli pozisyon değişikliğinin olmayışı, edilgen hareketlerin olmasıdır.

Bireyin isteklerini gerçekleştirmede başkalarının sürekli olarak engel çıkattığını düşünmesi sonucunda öfke yaşaması engellenme olarak isimlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bireylerin öfkelerini göstermek yoluyla sorunlarını çözebileceklerine inanmaları karşı atak olarak isimlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bireyin amaca yönelmiş davranışı engellendiğinde yada haksızlık karşısında yaşanılan sinirlilik, hiddet gibi öznel duyumsamaların yaşandığını yansıtan duyguya durumluk öfke adı verilmektedir. Doğru cevap C'dir.