ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Güvensiz, kıskanç, tartışmacı, alaycı ve yargılayıcı davranışlar, dolaylı davranışsal ve sözel işaretler arasında yer alır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Depresyon öfke duygusunun duygusal belirtilerinden biridir. Dorğu cevap D seçeneğidir.

Darwin ve Freud’un teorilerini bir araya getiren Konrad Lorenz, öfke ve saldırganlık üzerine bir dürtü kuramı geliştirerek öfkenin her an “açığa çıkabilecek” biyolojik bir dürtü olduğunu savunmuştur. Öfkenin anlaşılmasına ve çözülmesine yönelik bu kuramsal yaklaşımlar psikoanalitik kuramlardır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Problem çözmedeki temel adımlar sırasıyla şu şekildedir: Birinci adım: Problem hakkındaki bilgilerin çağrıştırılması veya problem hakkındaki bilgilerin gözden geçirilmesi. İkinci adım: Problemi tanımlamak. Problemi tanımlayabilmek için öncelikle probleme ilişkin bilgilerin düzenlenmesi ve o bilgilerden yararlanarak problemin ortaya koyulması gerekir. Bu aşamada problemi farklı biçimde tanımlatacak, problemle gerçekten ilgili olmayan bilgilerde ayıklanmalıdır. Üçüncü adım: Problemin çözümüne yönelik hangi adımların var olduğunun düşünülmesi, gözden geçirilmesidir. Bu adımda pek çok çözüm yolu olabileceği ancak en uygun ve en etkili yolun ne olabileceğinin düşünülmesi gerekir. Dördüncü adım: Uygun ve etkili olduğu düşünülen çözüm yolunun uygulamaya konulmasıdır. Beşinci adım: Uygulamanın gerçekten problemi çözüp çözmediğinin belirlenmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bilişsel-davranışçı terapiler, bireylerin günlük yaşamlarında üstesinden gelemedikleri güçlükler ve yaşam problemleri ile karşılaştıklarında onlara yardım etmek için öğrenme kuramlarını uygulayan, problem odaklı, “burada ve şimdi” ile ilgilenen, davranışçı psikolojik danışma kuramından temel alınarak geliştirilmiş bir tedavi biçimidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bilişsel-davranışçı terapi teknikleri tek başına ya da diğer tedavilerle birlikte kullanılabilmektedir. Bilişsel-davranışçı terapide sadece iki teknik yoktur; bir çok farklı teknik kullanılmaktadır. Bunlar, gevşeme eğitimi, biofeedback, sistematik duyarsızlaştırma, alıştırma, seçenekleri sorgulama, felaketsizleştirme, yeniden düzenleme/çerçeveleme, düşünceyi durdurma, yeni davranış öğrenme stratejilerini (modelleme, biçimlendirme, markayla ödüllendirme, rol oynama, sosyal beceri eğitimi) kullanmadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yeniden çerçeveleme bilişsel terapi tekniklerinden biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Öfke, çoğu zaman düşmanlık (hostility), saldırganlık (agression) ve hiddet (rage) ile birlikte ele alınmaktadır. Tarihsel olarak ise öfkeye getirilen tanımlar farklılık göstermiştir ve genelde saldırganlık ve çatışma ile değişimli olarak kullanılmıştır.

Karşı atak- Deneyim, bireylerin öfkelerini göstermek yoluyla sorunu çözebileceklerine inanmasıyla ortaya attıkları öfke nedenidir. Kişinin, başkalarının soruna yönelik abartılı bilgi vermesi veya bu yönde tahrik edici telkinlerde bulunması, kışkırtmadır. Uğratılan zararın kasıtlı olduğu kanaatinin oluşması, kaşıtlılıktır. Başkalarını suçlamanın uygun olduğunun kabul edilmesi, kabahatliliktir. Bireyin beklentilerine uygun biçimde yanıtlanmayan veya var olan algıya yeterince uygun olmayan durumların olması ise kişisel gerçeklik olgusuyla açıklanır.

Haksızlık, bireyin kendisini, adaletsiz bir şekilde muamele gördüğünü hissetmesinden kaynaklanan öfke nedenidir. Uğratılan zararın kasıtlı olduğu kanaatinin oluşması, kasıtlılıktır. Bireyin beklentilerine uygun biçimde yanıtlanmayan veya var olan algıya yeterince uygun olmayan durumların olması ise kişisel gerçeklik olgusuyla açıklanır. Başkalarını suçlamanın uygun olduğunun kabul edilmesi, kabahatliliktir. Birilerinin istediklerini yapma konusunda sürekli engel çıkarttığını düşünmesi, engellenmedir.

Solunumdaki belirtilerden öfke duygusu kolaylıkla anlaşılmaz. Öte yandan, Öfke anında kaşlar çatılır, alın kırışır, boyun damarları genişler, bu yüzdeki belirtilerdir. Ağızdaki belirtiler, İnsanın öfkeliyken söylemiş olduğu, daha sonra da pişmanlık duyduğu sözlerdir. Zihinsel Belirtiler: Konsantrasyon bozukluğu, düşük performans, unutkanlık, uykusuzluk, dikkatsizliktir. Duygusal Belirtiler, Bunaltı, depresyon ve kaygıdır.

Doğrudan sözel ya da bilişsel işaretler; kin ve nefret belirtleri, aşağılayan, kuşkucu ve suçlayıcı sözler şeklinde gözlenebilir. Kusur buluculuk, doğrudan davranışsal işaretlerdendir. Suçluluk duygusu, yargılayıcı davranışlar ve ağlama ise, dolaylı davranışsal ve sözel işaretlerdendir.

Sürekli öfkeyi bastırmak, sanki hiç kızmıyormuş gibi görünmek, sakin kalmak, belli etmemek bastırılmış davranışların tipik örneğidir.

Varoluşçu yaklaşım, öfkeyi; insanın yok oluşa, işlenmemiş potansiyele ve yaşamın anlamsızlığına karşı tepkide bulunması olarak açıklamaktadır. Davranışçı kuram öfkeyi engellenme ve saldırganlık ile birlikte ele alır. Biyolojik temelli kuramlar, öfkelenmenin temelinde merkezi sinir sisteminin işleyişini öne çıkartmaktadırlar. Psikoanalitik kuram, öfkeyi, içgüdü, dürtü ve haz arayışı ile açıklamaktadır. Öfkeye dair fizyolojik bir kuram bulunmamaktadır.

Kavga etmek, öfke kontrolünde kullanılmaz. Diğer tüm seçenekler, öfke kontrolünde kullanılabilir.

Biofeedback aracına bağlı küçük elektrotlar bireyin alnına yapıştırılır. Beyin dalgaları, kas gerilmesi, deri sıcaklığı, kalp hızı ve kalp basıncındaki fizyolojik değişiklikler monitörde izlenebilir. Bu değişiklikler görsel ya da işitsel anlamlarla ilişkilendirilir. Gevşeme becerisi geliştikten sonra, tekniğin stres verici durumlarda uygulaması için birey desteklenir.

Sistematik duyarsızlaştırma, bireyi tehdit eden uyarana karşı oluşturulan yanıtı değiştirmek için kullanılır. Öfkeye neden olan durumun görüntüsünü canlandırma ile kas gevşemesinin birleşiminden oluşur. İmgeleme sırasında ortaya çıkan öfke gevşeme ile söndürülür.

Bir çatışma duygusu olan öfkenin, toplumsal kurallar ve beklentiler sonucunda ortaya çıktığı söylenebilir. Günlük yaşamda diğer duygularda olduğu gibi öfkeyi de gizleme, yansıtmama eğilimi yaygınlıkla gözlenen bir durumdur. Çoğu birey için ifade edilmesi en güç duygulardan biri olan öfke, hem fiziksel hem de duygusal anlamda karmaşık duygusal bir süreçtir. Webster sözlüğünde öfke; haksızlık nedeniyle uyanan güçlü bir hırs veya duygu olarak tanımlanmaktadır. Öfke, çoğu zaman düşmanlık (hostility), saldırganlık (agression) ve hiddet (rage) ile birlikte ele alınmaktadır.

Öfke duygusu “durumluk” ve “sürekli” olmak üzere iki alt boyutta değerlendirilmektedir. Durumluk öfke; amaca yönelmiş davranışın engellenmesi veya haksızlık algısı karşısında, hangi şiddette gerginlik, sinirlilik, hiddet gibi öznel duyumsamaların yaşandığını yansıtan bir duygudur. Sürekli öfke; durumsal öfkenin genelde hangi sıklıkta yaşandığını yansıtan bir kavramdır.

Çatışma, bireyin iş yapma isteğini kamçılıyorsa ve hedefine ulaşmak için daha çok çaba içerisine girmesine aracılık ediyorsa olumlu; iş yapamaz, tükenmiş, kafası karışık, bunalmış bir duruma sürüklüyorsa o zaman olumsuz bir durumdur.