ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Çoğunlukla olumsuz bir duygu durumu olarak ifade edilen öfke, farkına varılabilir ve kontrol edilebilirse, olumsuz duygu durumu olumluya dönüştürülebilirse sağlıklı öfke ortaya çıkar. Sağlıklı öfke, bireyin mücadele etmesinde ve kişinin temel ihtiyaçlarının karşılanmasında etken rol oynar.

Sürekli öfke;durumsal öfkenin genelde hangi sıklıkta yaşandığını yansıtan bir kavramdır. Bir başka anlatımla, sürekli öfke bireyin sürekli olarak öfke duygusunu bünyesinde barındırması veya öfke eğiliminde olması hali olarak da nitelenebilir.

Soyaldın (2007)’ ın öfke ile açıklamaları dikkate alınarak öfkenin oluşmasına neden olan duygulara bağlı olarak aşağıdaki durumları sıralamak mümkündür.
• Bireyin adaletsiz bir şekilde muamele gördüğünü hissetmesi.(Haksızlık)
• Bireyin olumsuz olayların kontrol edilebileceğine olan inancı. (Önlenebilirlik)
• Uğratılan zararın kasıtlı olduğu kanaatinin oluşması.(Kasıtlılık)
• Başkalarını suçlamanın uygun olduğunun kabul edilmesi.(Kabahatlilik)
• Birinin saldırısına uğradığı ya da tehlikeye atıldığı inancı ile ilişkilendirme
yapılması.(Kurgulama-Hareketlilik)

Yüzdeki Belirtiler: Öfke anında kaşlar çatılır, alın kırışır, boyun damarları genişler, göz bebekleri büyür, yüz kızarır, burun delikleri açılıp kapanır, gözler kızarır ve surat ekşir.

Doğrudan davranışsal işaretler; fiziksel ve sözel saldırı, aşırı eleştiricilik, kusur buluculuk, önyargılı olma, hırsızlık, sorun çıkarma, isyankâr davranışlarla kendini gösterebilir. Doğrudan sözel ya da bilişsel işaretler; kin ve nefret belirtleri, aşağılayan, kuşkucu ve suçlayıcı sözler biçiminde gözlenebilir

Bastırılmış Davranışlar: Sürekli öfkeyi bastırmak, sanki hiç kızmıyormuş gibi görünmek, sakin kalmak, belli etmemek bastırılmış davranışların tipik örneğidir.

Öfkenin bilişsel boyutu, bir dizi kalıp ya da şema ile örgütlenmiş beklenti, inanç ve yorumlama süreci gibi bilgi yapılarını içermektedir. Bilişsel boyut, olumsuz inançları ya da düşmanlığı yansıtır. Bireyin dünyaya, özellikle de diğer kişi ya da yerlere yönelik sahip olduğu olumsuz yüklemelere ilişkindir.

İlk olarak Darwin, öfkenin hayatta kalmak için gereken saldırgan içgüdüleri yansıttığını öne sürmüştür. Saldırgan içgüdülerin haz arayışındaki davranışlara engel oluşturduğunu daha sonra Freud dile getirmiştir.

James Lange’nin kuramına göre duygusal yaşantının oluşumunda dört adım vardır: (1) Bir durumun fark edilmesi. (2)Merkezi sinir sisteminden uyaranların kaslara, deriye ve iç organlara ulaşması. (3)Beden bölümlerindeki değişikliklerle duyarlılığın beyne geri dönmesi. (4)Geriye dönen uyarılmanın algılanan orijinal uyaranla kortikal yapı tarafından birleştirilerek algılanması ve “nesne duygusal olarak hissediliyor” mesajına dönüşmesi.

Varoluşçu yaklaşım, öfkeyi; insanın yok oluşa, işlenmemiş potansiyele ve yaşamın anlamsızlığına karşı tepkide bulunması olarak açıklamaktadır. Her insan öfke duygusunu farklı yaşar. Kişinin öfkesi, yaşama karşı kendisini çaresiz ve güçsüz hissetmesiyle ilgilidir

Önlenebilirlik

Kabahatlilik - Başkalarını suçlamanın uygun olduğunun kabul edilmesi

Dikkatsizlik

İçe kapanma

fizyolojik boyutta - bilişsel boyutta - davranışsal boyutta

Biyolojik Kuram

Öfkeyi yok saymak

Bilişsel-davranışçı terapinin amacı öncelikle bireye öfkenin fizyolojik, bilişsel ve davranışsal boyutları olduğunu öğretmektir.

sistematik duyarsızlaştırma

Sağlıksız öfke, bireyin mücadele etmesine ve temel ihtiyaçlarını karşılamasına katkı sağlar.