ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 17

Doğrudan sözel ya da bilişsel işaretler; kin ve nefret belirtleri, aşağılayan, kuşkucu ve suçlayıcı sözler biçiminde gözlenebilir.

Darwin ve Freud’un teorilerini bir araya getiren Konrad Lorenz, öfke ve saldırganlık üzerine bir dürtü kuramı geliştirerek öfkenin her an “açığa
çıkabilecek” biyolojik bir dürtü olduğunu savunmuştur. Dürtü, bir uyarılma ve gerginlik durumudur.

Davranışçı kuram öfkeyi engellenme ve saldırganlık ile birlikte ele alır. Davranışçılara göre, öfkeye ve saldırganlığa verilen tepkiler aynen diğer davranışlar gibi öğrenilmiştir. Özellikle insanlar engellenmeye karşı saldırgan davranmayı çevreden öğrenirler.

Sistematik Duyarsızlaştırma: Sistematik duyarsızlaştırma, özgül bir uyaranla (örneğin; uçak yolculuğu, yükseklik) ilişkili olarak kaçınma davranışını azaltmak için uygulanan bir teknik olup, bireyi tehdit eden uyarana karşı oluşturulan yanıtı değiştirmek için kullanılır. Öfkeye neden olan durumun görüntüsünü canlandırma ile kas gevşemesinin birleşiminden oluşur. Bu teknikte bireye önce gevşeme ve rahatlama öğretilir. Daha sonra bireyin öfkeyi yaşadığı, korktuğu kişi ve durumları zihninde yaşatması istenir ve imgeleme sırasında ortaya çıkan öfke gevşeme ile söndürülür. Korku ve öfke uyaranları hafiften şiddetliye doğru sıralanır, sürekli yinelemelerle öfke azalır ve söner.

Gevşemenin fizyolojik, bilişsel ve davranışsal belirtileri vardır. Fizyolojik belirtileri; nabzın yavaşlaması, kan basıncının düşmesi, solunumun ve
oksijen tüketiminin azalması, metabolik hızın yavaşlaması. Bilişsel belirtileri, bilinçlilik durumunun değişmesi, salt bir zihinsel görüntü üzerine yoğunlaşmanın artması, pozitif öneriler için alıcılığın artmasıdır. Davranışsal belirtileri ise çevresel uyaranlara ilgi ve dikkatin azalması, sözel etkileşimin olmaması, istemli pozisyon değişikliğinin olmayışı, edilgen hareketlerin olmasıdır.

Bireyin isteklerini gerçekleştirmede başkalarının sürekli olarak engel çıkattığını düşünmesi sonucunda öfke yaşaması engellenme olarak isimlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bireylerin öfkelerini göstermek yoluyla sorunlarını çözebileceklerine inanmaları karşı atak olarak isimlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bireyin amaca yönelmiş davranışı engellendiğinde yada haksızlık karşısında yaşanılan sinirlilik, hiddet gibi öznel duyumsamaların yaşandığını yansıtan duyguya durumluk öfke adı verilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Öfkenin oluşmasında veya ortaya çıkmasında tek bir nedenin olmamakla birlikte engellenme öfkenin kaynağını oluşturmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bireylerin sürekli olarak öfkelerini bastırmaları, sakin kalmaları, öfkelerini belli etmemeleri öfkenin bastırılmış davranışlarının tipik örnekleridir. Doğru cevap C'dir.

Öfkeye yol açan durumlara genel olarak verilen tepki biçimleri öfkenin ifade biçimi olarak da adlandırılan davranışsal boyutunu oluşturmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Psikoanalitik kuram öfkenin alt yapısını oluşturan önemli gelişim dönemlerinden birinin anal dönem olduğunu ve bu dönemdeki tuvalet alışkanlığına ilişkin yaşantılarının öfkenin alt yapısını oluşturduğunu öne sürmektedir. Tuvalet alışkanlığı ile birlikte bebek anüs bölgesindeki gerilimi boşaltmaktan duyduğu hazzı ertelemek zorunda kalmakta ve bu hazzı ertelemediğinde katı ve cezalandırıcı bir tutumla karşılaşması bebeğin öfke duymasına neden olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Varoluşçu yaklaşıma göre kişi yaşama karşı kendisini çaresiz, güçsüz ve aciz hissettiğinde öfke duygusu oluşmaktadır. Her insanın öfke duygusunu farklı yaşadığını ve kişiye özgü olduğu vurgulanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Öfke kontrolünde düşünce biçimini değiştirmek için kullanılan yollardan biri kendi kendine konuşmaktır. Bireyin kötü sözler söylemek, isyan etmek yada suçlamak yerine  kendi kendine olumlu düşünceleri çağrıştırmak öfke kontrolünü sağlamakta oldukça işlevsel bir yöntemdir. Doğru cevap A'dır.

Bireyin öfkelenmesine yol açan durumların çoğu yakın çevreden kaynaklanmaktadır. Öfke kontrolünde kullanılan yöntemlerden biri öfkelenmeye neden olan çevreden mümkün olduğu kadar uzaklaşmaktır. Yaşamı çekilmez kılan sürekli şikayet eden kişiyi umutsuzluğa ve karamsarlığa iten kişilerden uzaklaşmak öfke kontrolünde kullanılan yollardan biridir. Doğru cevap D'dir.

Bir tanım vermek gerekirse, çatışma çok genel olarak, “iki kişi ya da grup arasında ortaya çıkan bir ilişki biçimi” olarak tanımlanabilir.

Algılama, insanların duyuları yardımıyla çevrelerinden elde ettikleri bilgileri bir araya getirip düzenleyerek kendileri için anlamlandırmalarıdır.

Örnekleri daha da artırılabilecek olan bu tanımların tümünde süreç, etkileşim, anlam ve anlama ortak kavramlardır. Ayrıca tanımlar incelendiğinde, bilgilenmek, ikna etmek, yönetmek, eğlenmek, çevre üzerinde etkin olmak, başkalarında tutum geliştirme ve değiştirmeye yol açmak, istenen davranışları yaygınlaştırmak, muhatapları anlamak, bireyin kendini etkiye ve etkilemeye açık halde tutması şeklinde ortak amaçların olduğu da görülmektedir.

Hangi amaçla gönderilirse gönderilsin, gönderilecek mesaj hazırlanırken aşağıda yer alan noktalara dikkat edilmesi gerekir :
• Alıcının bilgi ve deneyim alanına giren semboller kullanılması
• Soyut ifade ve sembollerden çok somut semboller kullanılması
• Sembollerin alıcının daha önce alışmış olduğu anlamda kullanılması
• Alıcı tarafından anlaşılması zor olabilecek sözcüklerin açıklanması

Mesajın kaynaktan alıcıya iletilmesinde kullanılan yol olarak tanımlanan kanal, alıcı ve kaynak arasındaki bağdır.