ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ

Sosyal Güvenlik, bir mesleki ya da sosyal risk yüzünden geliri, kazancı kesintiye uğramış kimseleri başkalarının yardımına müracaata lüzum bırakmaksızın, geçinme ve yaşam ihtiyaçlarını karşılayan sistemdir. Doğru cevap A'dır.

10.09.1921 tarih ve 151 sayılı “Ereğli Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun” ile kurulan Amele Birliği Ülkemizin ilk sosyal güvenlik kuruluşudur. Doğru cevap D'dir.

01.01.1950 tarihinde yürürlüğe giren 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, memurların sosyal güvenliklerini sağlamak amaçlı yürürlüğe sokulmuştur. Doğru cevap C'dir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre “Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu” getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Sayıştayın denetimine tabidir. Doğru cevap E'dir.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun çalışma yaşamının denetimi işlevini yerine getirmekle
yükümlü olan birimi Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’dır. Görevleri arasında kayıt dışı istihdamı önlemek, sosyal sigorta suistimalleri ile mücadele etmek, prim ödeme yükümlülerini gruplar ve sektörler itibarıyla analiz etmek ve sosyal güvenliğe ilişkin hükümlerin uygulanmasını; usulsüzlükleri önleyici, eğitici ve rehberlik yaklaşımını ön plana çıkaran bir anlayışla denetlemek gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

5502 sayılı SGKK hükümlerine göre, sosyal güvenlik uygulamalarının denetlenmesi
için sosyal güvenlik denetmenliği kurumu oluşturmuştur (mad.31). Söz konusu madde hükmüne göre sosyal güvenlik denetmenleri ve yardımcıları sosyal güvenlikle ilgili olarak getirilmiş düzenlemelerin usulüne, kanuna, yönetmeliğe vb. düzenlemelere uygun bir düzenin mevcut olup olmadığını kontrol edeceklerdir. Doğru cevap A'dır.

5510 sayılı Kanun’da askeri işyerlerine ait sigorta işlemlerinin denetim ve kontrolünün Askeri iş müfettişleri tarafından yapılacağı  belirtilmiştir. Doğru cevap C'dir.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda  sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile ilgili her türlü düzenlemenin ancak bu Kanun ile yapılabileceği belirtilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre, Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kurulu; Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurulu, en fazla üyeye sahip işveren, işçi ve kamu çalışanlarını temsil eden konfederasyonlar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile Kurum tarafından görevlendirilecek birer uzman hekimden oluşur. Doğru cevap E'dir.

“Bütün maddi ilerlemelerin insanları mesut etme amacına yönelmesi gereğini” yak- laşık 190 sene önce ifade eden Sismondi’nin bu sözlerinin ileri ülkelerin günlük yaşantısına girdiğini yaklaşık 40 sene önce sosyal güvenlikçi Sait Dilik’in kitabına önsöz yazan merhum Cahit Talas Hoca söylemişti (Dilik, 1972).

Yaklaşık 20-30 yıldır tartışılan ve nihayetinde T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur’un tüzel kişiliklerine son verilerek bu kurumların hizmetlerini tek çatı altında toplayan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu(SGKK) 16.05.2006 tarihinde kabul edilip 20.05.2006 da Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yaklaşık 20-30 yıldır tartışılan ve nihayetinde T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur’un tüzel kişiliklerine son verilerek bu kurumların hizmetlerini tek çatı altında toplayan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu(SGKK) 16.05.2006 tarihinde kabul edilip 20.05.2006 da Resmî Gazete’de yayınla- narak yürürlüğe girmiştir.

Bu dönemde ayrıca TBMM’de yasalaştıktan sonra Cumhurbaşkanınca veto edilen ancak daha sonra 31.05.2006 tarihinde TBMM’nde tekrar kabul edilen ve 16.06.2006 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK) kabul edildi.

Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır. Bu kurumlar ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanun’a göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler

5502 sayılı SGKK, Sosyal Güvenlik Kurumunun kuruluş, teşkilat, görev ve yetkile- rine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Bu Kanun ile Kuruma görev ve yetki veren diğer kanunların hükümlerini uygulamak üzere; kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali açıdan özerk, bu Kanun’da hüküm bulunmayan durumlarda özel hukuk hükümlerine tabi Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuştur. Kurum, Sayıştayın denetimine tabidir.

Sosyal Güvenlik Uzmanları ve Müfettişler

Sosyal güvenlik uzmanı ve müfettişlerinin mesleğe alınışları 5502 sayılı Kanun’la belirlenmiştir (mad.30). Sözkonusu madde hükmüne göre;

Sosyal güvenlik uzman yardımcısı veya müfettiş yardımcısı kadrolarına atanabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48 inci maddesinde sayılan genel şart-lara ilave olarak;
• En az dört yıllık eğitim veren yüksek öğretim kurumlarının hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadî ve idarî bilimler, tıp, diş hekimliği, eczacılık fakültelerin- den veya sosyal hizmetler, sağlık idaresi veya sağlık yönetimi, matematik, istatistik, aktüerya, bankacılık, sigortacılık, işletme mühendisliği, endüstri mühendisliği, yazı- lım mühendisliği, elektronik mühendisliği, elektrik ve elektronik mühendisliği, bilgisayar mühendisliği bölümlerinden ya da bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yurt dışındaki yüksek öğretim kurumlarından mezun olmak,

• Meslekî ve yabancı dil konularında yapılacak yarışma sınavında başarılı olmak,

• Sınavın yapıldığı yılın Ocak ayının ilk gününde otuz yaşını doldurmamış olmakşartları aranmaktadır.

Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kurulu; Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurulu, en fazla üyeye sahip işveren, işçi ve kamu çalışanlarını temsil eden konfederasyonlar,

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile Kurum tarafından görevlendirilecek birer uzman hekimden oluşur.

Sosyal güvenliğin sağlanmasında uygulanan teknikler incelendiğinde, iki teknik göze çarpar. Bunlar; “bireysel teknikler” ve “kolektif teknikler” dir. Bireysel tekniklerde başkası işe karışmaz, kişi kendi sosyal güvenliğini sağlamaya çalışır. Bunun da ilk yolu tasarruftur.

5510 sayılı SSGSSK’nın 59. maddesi ile 5502 sayılı Kanun’da düzenleme konusu yapılan Sosyal Güvenlik Kurumunun denetleme ve kontrol yetkisine atıfta bu- lunularak, SSGSSK’nin uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetiminin, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca 5510 sayılı Kanun’da askerî işyerlerine ait sigorta işlemlerinin denetim ve kontrolünün, askerî iş müfettişleri tarafından yapılacağı da belirtilmiştir.

Yönetmelik’in 24. maddesine göre denetmen ve denetmen yardımcılarının verilen görev üzerine yapacakları inceleme ve denetim sonucu şu konularda tespit yapmaları söz konusudur:
• İşyerinin mevcut durumunu, gerektiğinde ruhsatsız yapılmış olanlar da dâhil olmak üzere özel bina inşaatlarının yapı, sınıf ve grubunun belirlenmesi için inşaatın niteliği ve yüzölçümü, yarım kalan inşaatların yapılmış olan kısımlarının seviyeleri, başlama ve bitiş tarihleri,
• İşyerinin faal olup olmadığı ile işyeri tescilinde verilen bilgilerin doğruluğu,
• İşyerlerinde yapılan işin niteliği ile yapılan işte değişiklik olup olmadığı,
• Kanun’un 89. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen prim borçlarına halef olma şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediği,
• Sigortalıların ve sigortalı olması gerekenlerin Kurum’a bildirilip bildirilmediği,
• Kanun’da sigortalılık başlangıç ve bitişiyle ilgili kurum ve kuruluşlardaki vergi mükellefiyeti, tescil ve sicil işlemlerine bağlanmış sigortalıların sigortalılık başlangıç ve bitiş tarihleri,
• Sigortalıların kimlik bilgileri, çalışma süreleri, ücretleri ve prime esas kazançları,
• İşten ayrıldığı bildirilen sigortalının, fiilen çalışmalarının devam edip etmediğinin tespit edilmesi ile aylık prim ve hizmet belgesi ve sigortalı hesap fişi bilgilerinin farklı olduğunun tespit edilmesi hâlinde, sigortalıların işten ayrılış tarihi,
• Sigortalıların/iştirakçilerin fiili hizmet veya itibarî hizmet uygulamasından yararlandırılıp yararlandırılmayacağı hususları.