ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ

Belediyeler

III, II

İşveren ve işçi arasında sözleşmeden doğan uyuşmazlıklarla ilgilenmek

Mülki İdare Amiri

III

Yetkili sendikaca atanan işyeri sendika temsilcilerinin kimlikleri on beş gün içinde işverene bildirilir.

İşverenlerle idare organları arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde İş Kanunu’ndan doğmuş olmalarına bakılmaksızın iş yargısına değil, idari yargıya başvurmak gerekir.

Kuruluş amaçları çalışma yaşamını denetlemek olmamakla birlikte, yukarıda
bahsi geçen merkezî yönetim kuruluşlarından bazı bakanlıkların ayrıca çalışma
yaşamının denetimi ile ilgili görevler üstlendikleri görülmektedir. Bu bakanlıklar;
Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
Milli Eğitim Bakanlığı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’dır.

Daha önce değinildiği üzere, bu Yönetmelik askerî işyerleri ile yurt güvenliği için
gerekli maddeler üretilen işyerlerinin çalışma yaşamına ilişkin denetim ve teftişi ile sonuçlarına dair usul ve esasların düzenlendiği, 01.08.2004 tarihinde 25540 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Askerî İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Yönetmelik”tir.

“Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği”nin 21. maddesine göre “gayrisıhhi müesseseler çevre ve toplum sağlığı açısından sağlık teşkilatının denetimi altındadır.” Söz konusu madde hükmünden de anlaşılabileceği üzere, doğrudan olmamakla birlikte çevre sağlığıyla ilişkilendirilerek olsa da sınırlı ve dolaylı bir şekilde iş güvenliği denetimi konusunda Sağlık Bakanlığına yetki tanınmıştır. Zira belediyeler gibi, bu kurumun da işyerlerinde çalışanların hak ve çıkarları dışında kalan amaçlarla yaptığı bu denetimler, dolaylı olarak işyeri mensupları açısından da sonuç doğurabilecektir.

1 nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamenin 352. maddesi gereğince, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile şu konularda görevli ve yetkili kılınmıştır:
a. Ülkenin enerji ve tabii kaynaklara olan kısa ve uzun vadeli ihtiyacını belirlemek, temini için gerekli politikaların tespitine yardımcı olmak, planlamalarını yapmak
b. Enerji ve tabii kaynakların ülke yararına, teknik icaplara ve ekonomik gelişmelere uygun olarak araştırılması, işletilmesi, geliştirilmesi, değerlendirilmesi, kontrolü ve korunması amacıyla genel politika esaslarının tespit ve tayinine yardımcı olmak, gerekli programları yapmak, plan ve projeleri hazırlamak veya hazırlatmak
c. Bu kaynakların değerlendirilmesine yönelik arama, tesis kurma, işletme ve
faydalanma haklarını vermek, gerektiğinde bu hakların devir, intikal, iptal
işlemlerini yapmak, ipotek, istimlak ve diğer takyit edici hakları tesis etmek, bunların sicillerini tutmak ve muhafaza etmek,
ç. Kamu ihtiyaç, güvenlik ve yararına uygun olarak enerji ve tabii kaynaklar
ile enerjinin üretim, iletim, dağıtım, tesislerinin etüt, kuruluş, işletme ve
devam ettirme hizmetlerinin genel politikasını tespit için öneride bulunmak, Cumhurbaşkanının görevlendirmesi ile koordinasyonu temin etmek
ve denetlemek,
d. Yeraltı ve yerüstü enerji ve tabii kaynaklar ile ürünlerinin üretim, iletim,
dağıtım ve tüketim fiyatlandırma politikasını tayin ve gerektiğinde fiyatlarını tespit etmek,
e. Bakanlığın bağlı ve ilgili kuruluşlarının işletme ve yatırım programlarını
inceleyerek tasvip etmek ve yıllık programlara göre faaliyetlerini takip etmek,
değerlendirmek,
f. Bakanlığa bağlı ve Bakanlıkla ilgili kuruluşların çalışmalarını ve işlemlerini
her bakımdan tetkik, tahkik ve teftişe tabi tutmak, gerekli her türlü emri
vermek ve denetlemek,
g. Yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesi ve enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik politikaların ve stratejilerin belirlenmesine yönelik çalışmalarda bulunmak,
ğ. Bu maddede belirtilen görevleri yerine getirmek amacı ile gerekli bilgileri
toplamak, değerlendirmek ve uzun vadeli politikaların tespiti ve geliştirilmesi ile ilgili hazırlık çalışmalarını yapmak,
h. Kanunlarla ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle verilen diğer görevleri
yapmak

Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği’nin 289. maddesine göre, denetim
komisyonu;
• Fiziki koşullar ve donanım bakımından işletmenin mesleki eğitime uygun
olup olmadığını,
• Mesleki eğitimden sorumlu olanların istenilen nitelikleri taşıyıp taşımadıklarını,
• Mesleki eğitimin, öğretim programlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını,
• Kanun ve diğer mevzuat hükümlerine uyulup uyulmadığını,
• Önceki denetimde belirlenen aksaklıkların giderilip giderilmediğini,
• İş yerinde çalışanların mesleki eğitim belgesinin olup olmadığını
denetler.

“Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek” belediyelerin yetkileri ve imtiyazları alanında gösterilmiştir.

İşçi sendikaları iş mevzuatının oluşturulması aşamasında gerek ilgili kurullarla birebir görüşmelerde isteklerini iletmek gerekse kamuoyu vasıtasıyla baskı oluşturmak suretiyle işçi lehine hükümlerin yer almasını sağlamışlardır. Ayrıca iş
mevzuatı hükümlerine aykırı hareket eden işverenlere karşı sendika olarak idari ve yasal girişimlerde bulunmak suretiyle iş mevzuatının uygulanması konusunda
denetleyici bir görev de üstlenmişlerdir.

İç denetim, “sendikal kuruluşların niteliği gereği demokratik bir kuruluş olmasından kaynaklanan, öncelikle kendi üyeleri veya organları aracılığı ile denetlenmesi”dir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve
konfederasyonlarda denetleme yetkisi genel kurula aittir. Ancak genel kurul bu yetkisini denetleme kurulu aracılığıyla yerine getirir (Aktay-Arıcı-Senyen, 2011, s. 357). Denetleme kurulu bu görevini kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre yerine getirir. Denetleme kurulları tarafından yapılacak denetimde yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığı incelenir

İşverenlerle idare organları arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde İş Kanunu’ndan doğmuş olmalarına bakılmaksızın iş yargısına değil, idari yargıya başvurmak gerekir (Mollamahmutoğlu, 2004, s.106). İş uyuşmazlıklarının çözümü konusunda ise iş mahkemeleri görevlidir.

İş Kanunu’nun istisnalara ilişkin 4. maddesinde sayılan işlerde iş sözleşmelerine göre çalışmalarına rağmen Kanun’un kapsamı dışında bırakılanlar ile bunları
çalıştıranlar arasındaki uyuşmazlıkların çözümü iş mahkemelerinin değil, asliye
hukuk mahkemelerinin görev alanına girmektedir.