ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ

Sosyal devlet, çalışma yaşamına hem koyduğu yasalarla düzenleyici olarak hem de koyduğu yasalara uyulup uyulmadığını kontrol amaçlı denetleyici olarak müdahale ettiği gibi, çalışma yaşamında karşılaşılan uyuşmazlıkların çözümünde de aktif olarak rol üstlenmektedir.

Kuruluş amaçları çalışma yaşamını denetlemek olmamakla birlikte, yukarıda bahsi geçen merkezî yönetim kuruluşlarından bazı bakanlıkların ayrıca çalışma yaşamının denetimi ile ilgili görevler üstlendikleri görülmektedir. Bu bakanlıklar; Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’dır.

Askeri işyerleri, “Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üreten İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkındaki Yönetmelik”in 4. maddesinde “Milli Savunma Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı (Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı) ve İçişleri Bakanlığı (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletin askerî işlerlerini; yurt güvenliği için gerekli maddeler üzeren işyerleri ise 29.6.2004 tarihli ve 5201 sayılı “Harp, Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun” kapsamında maddeler üreten ve Milli Savunma Bakanlığı tarafından her yıl Ocak ayında yayımlanan listeye dahil olan işlerinden (a) bendi kapsamı dışında kalan ve isim, adres, unvanları ile işyeri bilgileri Milli Savunma Bakanlığı tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilen işlerini ifade eder.

Son yıllardaki kaza istatistikleri incelendiğinde, özellikle madencilik sektöründe iş kazalarının belirgin bir şekilde artarak devam ettiği görülmektedir. 2008 yılında 43 maden çalışanı iş kazası sonucu yaşamını yitirmişken, 2009 yılında bu sayı 92’ye yükselmiş, 2010 yılında ise 105’e ulaşmıştır. 2011 yılının ilk üç ayında 24 maden çalışanı yaşamını yitirmiştir. İş kazalarındaki dolaylı harcamalar, doğrudan harcamaların 4-10 katı arasında gerçekleşmektedir. Bu nedenle iş kazalarının sosyal güvenlik sistemine maliyeti büyük meblağlara ulaşmaktadır. Söz konusu maliyetler dikkate alındığında, iş kazası oranı- nın yüksek olduğu madencilik sektöründe iş kazalarının azaltılmasında çok büyük öneme sahip denetimlerin arttırılmasının gerekliliği daha iyi anlaşılmaktadır.

Ustalık belgesi bulunmayanların usta unvanı ile çalışması veya çalıştırılması durumunda durumunda işyerine verilecek cezanın türü ve oranı şu şekildedir. 1. Ceza İhtar Cezası 2. Ceza Asgari ücretin 1/2’si kadar para cezası 3. Ceza Asgari ücret kadar Para cezası 4. Ceza Meslekten geçici men cezası

Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun amacı, memleketin sıhhi şartlarını ıslah ve milletin sıhhatine zarar veren bütün hastalıklarla mücadele etmek ve gelecek neslin sıhhatli olarak yetişmesini temin etmektir.

Kuruluş amaçları çalışma yaşamını denetlemek olmamakla birlikte, yukarıda bahsi geçen yerel yönetim kuruluşlarından bazılarının ayrıca çalışma yaşamının denetimi ile ilgili görevler üstlendikleri görülmektedir. Söz konusu yerel yönetim kuruluşları; belediyeler ve il özel idareleridir.

Belediyeler iş sağlığı ve güvenliği açısından işyerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek yetkisine sahiptir.

Sendikal kuruluşların niteliği gereği demokratik bir kuruluş olmasından kaynaklanan, öncelikle kendi üyeleri veya organları aracılığı ile denetlenmesine İç Denetim denir.

İşverenlerle idare organları arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde İş Kanunu’ndan doğmuş olmalarına bakılmaksızın, iş yargısına değil, idari yargıya başvurmak gerekir.

Kamuoyu üç ana başlık altında sınıflandırılabilir (Altun ve Kuluçlu, 2005, s.26). Bunlar;

• Yerel kamuoyu
• Bölgesel kamuoyu
• Uluslararası kamuoyudur.

Sosyal devlet, çalışma yaşamına hem koyduğu yasalarla düzenleyici olarak hem de koyduğu yasalara uyulup uyulmadığını kontrol amaçlı denetleyici olarak müdahale ettiği gibi, çalışma yaşamında karşılaşılan uyuşmazlıkların çözümünde de aktif olarak rol üstlenmektedir.

Kuruluş amaçları çalışma yaşamını denetlemek olmamakla birlikte, yukarıda bahsi geçen merkezî yönetim kuruluşlarından bazı bakanlıkların ayrıca çalışma yaşamının denetimi ile ilgili görevler üstlendikleri görülmektedir. Bu bakanlıklar; Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’dır.

Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği’nin 289. maddesine göre, denetim komisyonu;

Fiziki koşullar ve donanım bakımından işletmenin mesleki eğitime uygunolup olmadığını,

Mesleki eğitimden sorumlu olanların istenilen nitelikleri taşıyıp taşımadıklarını,

Mesleki eğitimin, öğretim programlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını,

Kanun ve diğer mevzuat hükümlerine uyulup uyulmadığını,

Önceki denetimde belirlenen aksaklıkların giderilip giderilmediğini,

İş yerinde çalışanların mesleki eğitim belgesinin olup olmadığını

denetler.

Sendikal kuruluşların niteliği gereği demokratik bir kuruluş olmasından kaynaklanan, öncelikle kendi üyeleri veya organları aracılığı ile denetlenmesine İç Denetim denir.

Sendika ve konfederasyonların sendikaya tamamen yabancı olan, sendika organları ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, devletin yetkili organları aracılığı ile denetlenmesine dış denetim denir.

İşverenlerle idare organları arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde İş Kanunu’ndan doğmuş olmalarına bakılmaksızın, iş yargısına değil, idari yargıya başvurmak gerekir.

Sendikalar Kanunu’na göre işyeri sendika temsilcilerinin işyerindeki çalışma disiplinini bozmayacak biçimde ve işleri aksatmadan, yerine getirmeleri gereken görevler;

Belediyeler iş sağlığı ve güvenliği açısından işyerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek yetkisine sahiptir.

“Örgütlenmiş halk tarafından, yönetimin icraatının takip edilmesi, haksız eylem ve işlemlerine karşı gerekli tepkisini, eğilimini ve isteklerini ortaya koyması” olarak tanımlanan (Korkmaz, 2002, s.95) kamuoyu denetimi, halkın ortak çıkarlar etrafında yönetimin karar ve uygulama sonuçlarını geçmişe ve geleceğe dönük olarak etkileme gücünü ifade eder.