ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ

Anayasa'da, herkes, istediği ücretle çalışma hakkına sahiptir şeklinde bir ifade bulunmamaktadır.

İş Kanununa göre, çalışma şartlarının düzenlenmesi amacıyla tüzük ve yönetmeliklerin uygulanmasını izleme görevi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır.

Türk Ceza Kanunu’na göre, cebir ve tehdit kullanarak evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında çalışmaya zorlayan kişiye 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.

Türk Borçlar Kanunu, meslek hastalığı sonucu ya da tedaviler sonucu ölüm vuku bulmuşsa bu arada yapılan harcamaların işveren tarafından yapılması gerektiğini ifade eder.

İş Kanunları dışında çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden kanunlar; Borçlar Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Ceza Kanunudur.

İş Teftiş Tüzüğü 06.08.1979 tarihinde kabul edilmiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği, müfettiş yardımcılarının sınav usullerini ve yeterlilik sınavlarını düzenler.

Türk Borçlar Kanununda çalışma yaşamı denetimiyle ilgili işçinin kişiliğinin korunmasına ilişkin düzenlemeler de yer almaktadır.

T.C. Anayasası, çalışma yaşamının denetimi açısından çalışma hakkı ve ödevinin doğrudan düzenlendiği en temel hukuki düzenlemedir.

İş Teftiş Kurulu Başkanlığının görevleri, çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek, iş denetimi ile ilgili mevzuat çalışması yapmak, istatistikleri tutmak, değerlendirmek ve yorumlamak, mevzuatta öngörülen ve Bakanlık tarafından verilen diğer işleri yapmak olarak belirtilmiştir.

İçişleri Bakanlığı tarafından doğrudan doğruya işletilen askeri işyerlerinin denetim ve teftiş yetkisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerine aittir.

T.C. Anayasası’na ilaveten çalışma yaşamının denetimine ilişkin resmî iç hukuk
kaynaklarını, doğrudan çalışma yaşamının denetimine yönelik hükümler ihtiva
eden İş Kanunları, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu , Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Alanında Bazı Mali Hükümler Hakkında Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı
Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası:1) ile dolaylı bir
şekilde çalışma yaşamının denetimine yönelik hükümler ihtiva eden Türk Borçlar
Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Türk Ceza Kanunu kanunu şeklinde sıralamak
mümkündür. Ayrıca bu kaynaklara, Askerî İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin
Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Yönetmelik”te
eklenebilir.

Anayasa’nın bir başka dolaylı/doğrudan sayılabilecek çalışma yaşamının denetlenmesini
sağlayan hükmü olarak “Kişi dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı”
başlıklı 17. maddesidir. İlgili maddeye göre;
“Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne
dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.
Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir
cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
(...) meşru müdafaa hâli, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi,
bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın
bastırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hâllerde yetkili merciin verdiği emirlerin
uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda
meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır".

Anayasa’nın 17. maddesi genel ilke olarak kişiyi, yaşama hakkını, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını esas almaktadır. Bunlara karşı herhangi bir
müdahale, bu hakların kullanımının engellenmesi, bu haklara zarar verici eylem ve
işlemler Anayasa’nın koruması altına alınmış olan haklara saldırı kabul edilmelidir.

6331 sayılı Kanuna göre, işverenlerin işyerlerinde risklere karşı her türlü tedbiri
alma sorumlulukları vardır. İşçilerin de alınan bu tedbirlere kesin olarak uyma
sorumluluklarının olduğunu kanun koyucu kabul etmiştir. İşçilerin işverence
alınan tedbirlere uymamaları söz konusu olduğunda nihayetinde işverenlerin iş
sözleşmesini feshe kadar giden yetkilerinin olduğu kabul edilmektedir.

İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu
Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir

İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde

işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez.

Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü
içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir

3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun 41. maddesinde; Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarının dışında kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda
yapılan çırak ve kalfaların eğitimi ile işletmelerde yapılan mesleki eğitimin Milli Eğitim Bakanlığı ile

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca denetleneceği öngörülmüştür.

Denetim Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesi
denetim alanını belirlemektedir. 3308 sayılı Kanun hükümlerine göre Bakanlığa
bağlı eğitim kurumlarının dışında kamu ve özel kurum ve kuruluşlarında
yapılan aday çırak, çırak ve kalfaların eğitimi ile işletmelerde yapılan mesleki
eğitim, öğrencilerin bu eğitiminden sorumlu işletmelerin bağlı olduğu oda veya
birliklerin temsilcilerinin katılımı ile Milli Eğitim Bakanlığınca yapılır. İş ortamı,
sosyal güvenlik, iş güvenliği ve sağlık şartları bakımından denetleme ise Aile,
Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca yapılacaktır. Denetimle ilgili raporlar
valiliğe verilir. Raporlarda belirtilen hususlar valilikçe değerlendirilir ve gereği
yapılır. Buna göre, 3308 sayılı Kanun kapsamına giren ve kapsam dışında kalan
çırakların çalışma koşullarının kanunlara uygunluğu iş müfettişleri tarafından
denetlenmektedir.

Türk Ceza Kanunu'nun 117. maddesine göre cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişiye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir

6098 sayılı Türk Borçlar Kanununu "İşçinin Kişiliğinin Korunması” başlığını taşıyan 417. maddesine göre" işveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacizeuğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir".

Çalışma hayatını denetlemek Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının
görev ve yetki alanında olduğu belirtilmiştir