Çalışma Yaşamının İşyerlerinin Kendileri Tarafından Denetimi

Uluslararası çalışma sözleşmeleri, sözleşmeyi imzalayan devleti bağlayıcı niteliktedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) imzalayıp onayladığı sözleşmeye uymayan devlete karşı bazı yaptırımlar uygulamaktadır. Bu sebeple, bir ILO Sözleşmesi’ni imzalayan devlet, bu sözleşmenin gereğini yerine getirmek zorundadır. ILO’nun tavsiye kararları ise üye devletler bakımından bağlayıcılığı olmayan ve tavsiye niteliğindeki kararlardır. ILO Statüsü’ nün 19/6. maddesi de “üyelere tavsiyeyi yetkili makam veyahut makamlara sunmaktan başka bir yükümlülük düşmez” hükmü ile bu hususu
açıkça belirtmiştir. Ancak tavsiye kararlarının önemsiz kararlar olduğu da düşünülmemelidir.

İş Hukuku açısından işçi, çalışan olarak iş sözleşmesinin hem konusu (objesi), hem de tarafıdır (süjesi).

İş sözleşmesinin işçinin şahsına bağlı olması, sözleşme yapılırken işçinin kişiliğinin önem taşıması anlamına gelir. Bu anlamda emek sadece para ile ölçülebilen bir değer olmayıp, kişiliğin bir parçası olarak istek, yetenek, deneyim ve bilgi ile bütünleşerek iş sözleşmesine yansır. İşçinin kişiliğinin iş sözleşmesi açısından önemi başka birçok sözleşmede görülmeyen birtakım manevi borçlar içermesi ile de ortaya çıkmaktadır.

İşyerlerinin, sağlık birimleri ve işyeri hekimleri ile iş güvenliği uzmanları ve iş sağlığı ve güvenliği kurulları eliyle iş sağlığı ve güvenliği konusunda kendi kendilerini denetime tabi tutmaları gerekmektedir. Bu bakımdan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ilgili yönetmelikler çerçevesinde çalışma yaşamının işyerlerinin kendileri tarafından denetimine olanak sağlamaktadır.

Evet vardır; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ilgili yönetmelikler çerçevesinde çalışma yaşamı işyerlerinin kendileri tarafından denetlenebilir.

İş sağlığı ve güvenliği bakımından önemli olduğu kadar çalışma yaşamının denetimi açısından da önemli olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 4. maddesinde işverenlerin çalışanların sağlığı ve güvenliği ile ilgili genel yükümlülükleri gösterilmiştir.

Çalışanların yükümlülükleri 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 19. maddesinde gösterilmiştir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tedbirlerin alınıp uygulanmasında işyeri hekimleri ile iş güvenliği uzmanlarının yetkilendirilmesini kabul etmiştir. İşyeri hekimleri ile iş güvenliği uzmanlarının nasıl, hangi şartlarda çalışacakları Kanunun 8. maddesi ile detaylı bir biçimde düzenlenmiştir.

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildireceklerdir. Eğer işverenler bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenleri yerine getirmezlerse hekim ve işyeri uzmanı bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirmek zorundadır (mad.3/2).

Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğü bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır (mad.8/4).

İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır.

6331 sayılı Kanundan ayrı bir düzenleme olarak değerlendirilen bu yönetmelikler şunlardır:
•İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği (R.G.,T.29.12.2012,S.28512)
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (R.G.,T.18.01.2013,
S.28532)
• Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (R.G., T.15.05.2013, S.28648)
• İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
•İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinin amacı, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere kurulacak işyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin kuruluşu ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yetkilendirilmeleri, yetki belgelerinin iptali, görev, yetki ve sorumlulukları ile
çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir.

İSGB en az bir işyeri hekimi ile işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi ile oluşturulur. İşveren isterse İSGB’de sağlık personeli de görevlendirebilir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğine göre işyerlerinde Ortak Sağlık Güvenlik Birimleri (OSGB) kurulmasına yönelik düzenlemelere de yer verilmiştir. Yönetmeliğin 12. maddesine göre, OSGB kurulabilmesi ve hizmet sunabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan en az bir;
• İşyeri hekimi,
• İş güvenliği uzmanı,
• Diğer sağlık personeli, istihdamı zorunludur.

İşyeri hekimi ile işveren arasındaki iş ilişkisinin iş sözleşmesine dayandığı kabul edilir. İş ilişkisinin hukuki dayanağı bağlamında işyeri hekiminin de o işyerinin işçisi olduğunun kabulü gerekir.

Yönetmelik hükümlerinden de anlaşılabileceği üzere, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulmasında ölçüt olarak elli işçi sayısı esas alınmaktadır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesine göre iş sağlığı ve güvenliği kurulları aşağıda belirtilen kişilerden oluşur:
• İşveren veya işveren vekili,
• İş güvenliği uzmanı,
• İşyeri hekimi,
• İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi,
• Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,
• Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta,
• Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci.

İş güvenliği uzmanı, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında çalışma hayatını denetleyen müfettişler ile mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanı ifade eder (mad. 4/f).

• (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunları ile teknik elemanlara,
• İş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan mühendis, mimar veya teknik eleman olan iş müfettişleri hariç Bakanlık ve ilgili kuruluşlarında müfettiş yardımcılığı süresi dâhil en az on yıl görev yapan müfettişlerden (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılanlara (C) Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Belgesi verilebilir.