ÇALIŞMA YAŞAMININ DENETİMİ - Deneme Sınavı - 16

İşçi sendikaları iş mevzuatının oluşturulması aşamasında gerek ilgili kurullarla birebir görüşmelerde isteklerini iletmek gerekse kamuoyu vasıtasıyla baskı oluşturmak suretiyle işçi lehine hükümlerin yer almasını sağlamışlardır. Ayrıca iş
mevzuatı hükümlerine aykırı hareket eden işverenlere karşı sendika olarak idari ve yasal girişimlerde bulunmak suretiyle iş mevzuatının uygulanması konusunda
denetleyici bir görev de üstlenmişlerdir.

İç denetim, “sendikal kuruluşların niteliği gereği demokratik bir kuruluş olmasından kaynaklanan, öncelikle kendi üyeleri veya organları aracılığı ile denetlenmesi”dir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve
konfederasyonlarda denetleme yetkisi genel kurula aittir. Ancak genel kurul bu yetkisini denetleme kurulu aracılığıyla yerine getirir (Aktay-Arıcı-Senyen, 2011, s. 357). Denetleme kurulu bu görevini kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre yerine getirir. Denetleme kurulları tarafından yapılacak denetimde yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığı incelenir

İşverenlerle idare organları arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde İş Kanunu’ndan doğmuş olmalarına bakılmaksızın iş yargısına değil, idari yargıya başvurmak gerekir (Mollamahmutoğlu, 2004, s.106). İş uyuşmazlıklarının çözümü konusunda ise iş mahkemeleri görevlidir.

İş Kanunu’nun istisnalara ilişkin 4. maddesinde sayılan işlerde iş sözleşmelerine göre çalışmalarına rağmen Kanun’un kapsamı dışında bırakılanlar ile bunları
çalıştıranlar arasındaki uyuşmazlıkların çözümü iş mahkemelerinin değil, asliye
hukuk mahkemelerinin görev alanına girmektedir.

Sosyal Güvenlik, bir mesleki ya da sosyal risk yüzünden geliri, kazancı kesintiye uğramış kimseleri başkalarının yardımına müracaata lüzum bırakmaksızın, geçinme ve yaşam ihtiyaçlarını karşılayan sistemdir. Doğru cevap A'dır.

10.09.1921 tarih ve 151 sayılı “Ereğli Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun” ile kurulan Amele Birliği Ülkemizin ilk sosyal güvenlik kuruluşudur. Doğru cevap D'dir.

01.01.1950 tarihinde yürürlüğe giren 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, memurların sosyal güvenliklerini sağlamak amaçlı yürürlüğe sokulmuştur. Doğru cevap C'dir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre “Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu” getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Sayıştayın denetimine tabidir. Doğru cevap E'dir.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun çalışma yaşamının denetimi işlevini yerine getirmekle
yükümlü olan birimi Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’dır. Görevleri arasında kayıt dışı istihdamı önlemek, sosyal sigorta suistimalleri ile mücadele etmek, prim ödeme yükümlülerini gruplar ve sektörler itibarıyla analiz etmek ve sosyal güvenliğe ilişkin hükümlerin uygulanmasını; usulsüzlükleri önleyici, eğitici ve rehberlik yaklaşımını ön plana çıkaran bir anlayışla denetlemek gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

5502 sayılı SGKK hükümlerine göre, sosyal güvenlik uygulamalarının denetlenmesi
için sosyal güvenlik denetmenliği kurumu oluşturmuştur (mad.31). Söz konusu madde hükmüne göre sosyal güvenlik denetmenleri ve yardımcıları sosyal güvenlikle ilgili olarak getirilmiş düzenlemelerin usulüne, kanuna, yönetmeliğe vb. düzenlemelere uygun bir düzenin mevcut olup olmadığını kontrol edeceklerdir. Doğru cevap A'dır.

5510 sayılı Kanun’da askeri işyerlerine ait sigorta işlemlerinin denetim ve kontrolünün Askeri iş müfettişleri tarafından yapılacağı  belirtilmiştir. Doğru cevap C'dir.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda  sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri ile ilgili her türlü düzenlemenin ancak bu Kanun ile yapılabileceği belirtilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre, Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kurulu; Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurulu, en fazla üyeye sahip işveren, işçi ve kamu çalışanlarını temsil eden konfederasyonlar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile Kurum tarafından görevlendirilecek birer uzman hekimden oluşur. Doğru cevap E'dir.

“Bütün maddi ilerlemelerin insanları mesut etme amacına yönelmesi gereğini” yak- laşık 190 sene önce ifade eden Sismondi’nin bu sözlerinin ileri ülkelerin günlük yaşantısına girdiğini yaklaşık 40 sene önce sosyal güvenlikçi Sait Dilik’in kitabına önsöz yazan merhum Cahit Talas Hoca söylemişti (Dilik, 1972).

Yaklaşık 20-30 yıldır tartışılan ve nihayetinde T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur’un tüzel kişiliklerine son verilerek bu kurumların hizmetlerini tek çatı altında toplayan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu(SGKK) 16.05.2006 tarihinde kabul edilip 20.05.2006 da Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yaklaşık 20-30 yıldır tartışılan ve nihayetinde T.C. Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur’un tüzel kişiliklerine son verilerek bu kurumların hizmetlerini tek çatı altında toplayan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu(SGKK) 16.05.2006 tarihinde kabul edilip 20.05.2006 da Resmî Gazete’de yayınla- narak yürürlüğe girmiştir.

Bu dönemde ayrıca TBMM’de yasalaştıktan sonra Cumhurbaşkanınca veto edilen ancak daha sonra 31.05.2006 tarihinde TBMM’nde tekrar kabul edilen ve 16.06.2006 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK) kabul edildi.

Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır. Bu kurumlar ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanun’a göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler

5502 sayılı SGKK, Sosyal Güvenlik Kurumunun kuruluş, teşkilat, görev ve yetkile- rine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Bu Kanun ile Kuruma görev ve yetki veren diğer kanunların hükümlerini uygulamak üzere; kamu tüzel kişiliğini haiz, idari ve mali açıdan özerk, bu Kanun’da hüküm bulunmayan durumlarda özel hukuk hükümlerine tabi Sosyal Güvenlik Kurumu kurulmuştur. Kurum, Sayıştayın denetimine tabidir.

Sosyal Güvenlik Uzmanları ve Müfettişler

Sosyal güvenlik uzmanı ve müfettişlerinin mesleğe alınışları 5502 sayılı Kanun’la belirlenmiştir (mad.30). Sözkonusu madde hükmüne göre;

Sosyal güvenlik uzman yardımcısı veya müfettiş yardımcısı kadrolarına atanabilmek için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48 inci maddesinde sayılan genel şart-lara ilave olarak;
• En az dört yıllık eğitim veren yüksek öğretim kurumlarının hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadî ve idarî bilimler, tıp, diş hekimliği, eczacılık fakültelerin- den veya sosyal hizmetler, sağlık idaresi veya sağlık yönetimi, matematik, istatistik, aktüerya, bankacılık, sigortacılık, işletme mühendisliği, endüstri mühendisliği, yazı- lım mühendisliği, elektronik mühendisliği, elektrik ve elektronik mühendisliği, bilgisayar mühendisliği bölümlerinden ya da bunlara denkliği Yükseköğretim Kurulunca kabul edilmiş yurt dışındaki yüksek öğretim kurumlarından mezun olmak,

• Meslekî ve yabancı dil konularında yapılacak yarışma sınavında başarılı olmak,

• Sınavın yapıldığı yılın Ocak ayının ilk gününde otuz yaşını doldurmamış olmakşartları aranmaktadır.