“İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanun’da aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.”
Çözüm Açıklaması
En son yapılan 4857 sayılı İş Kanunu iş sözleşmesini şu şekilde tanımlamaktadır; “İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanun’da aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.” Doğru cevap A seçeneğidir.
Soru 2
"Devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder. Bu ödev Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır." hükmü aşağıdakilerden hangisine ait bir maddeye aittir?
Çözüm Açıklaması
Bu bağlamda doğrudan çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden 4857 sayılı İş Kanunu’nun “Çalışma Hayatının Denetimi ve Teftişi” başlığını taşıyan 91. maddesi dikkat çekicidir. Söz konusu madde hükmüne göre devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder. Bu ödev Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır. Doğru cevap D seçeneğidir.
Soru 3
6331 sayılı Kanunun hangi maddesi “işin durdurulmasını” düzenler?
Çözüm Açıklaması
6331 sayılı Kanunun çalışma yaşamının denetimi açısından önemli hükümlerinden birisi de “işin durdurulmasını” düzenleyen 25. maddesidir. Söz konusu madde hükmüne göre, işyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
Soru 4
Basın İş Kanunu’nun kaçıncı maddesi, iş teftişi konusunda İş Kanunu’nun ilgili hükümlerine atıfta bulunmaktadır?
Çözüm Açıklaması
Basın İş Kanunu’nun 24. maddesi, iş teftişi konusunda İş Kanunu’nun ilgili hükümlerine atıfta bulunmaktadır.
Soru 5
Deniz İş Kanunu’nunda kaçıncı madde ile iş teftişi konusunda İş Kanunu’nun ilgili hükümlerine atıfta bulunulmaktadır?
Çözüm Açıklaması
Deniz İş Kanunu’nunda da 49. madde ile iş teftişi konusunda İş Kanunu’nun ilgili hükümlerine atıfta bulunulmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.
Soru 6
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun HANGİ başlığını taşıyan 417. maddesine göre işveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür?
Çözüm Açıklaması
6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun “İşçinin Kişiliğinin Korunması” başlığını taşıyan 417. maddesine göre işveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Soru 7
Aşağıdakilerden hangisi altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde yapılan işlemlerden biridir?
Çözüm Açıklaması
Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; • Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. • Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. • İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. • Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur
Soru 8
Aşağıdakilerden hangisi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile ilgili değildir?
Çözüm Açıklaması
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu AB müktesebatı çerçevesinde başlatılan iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında, normal yasama yönteminin tersine öncelikle ikincil mevzuat çıkarılmış ve bu bağlamda çıkarılan “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” Danıştay tarafından söz konusu düzenlemenin öncelikle üst hukuk normu olan tüzükle düzenlenmeksizin doğrudan yönetmelikle düzenlenmesinin yasa hükmüne aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin Danıştay tarafından iptaliyle birlikte başlatılan genel bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılması yönündeki çalışmalar, Haziran 2012 tarihinde sonuçlanmış (R.G., T.30.06.2012, S.28339) ve TBMM tarafından kademeli bir geçiş dönemi öngören, 20.06.2012 tarihli 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” (İSGK) kabul edilmiştir. Söz konusu Kanun’un 38. maddesine göre, Kanunun 6., 7. ve 8. maddeleri kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden iki yıl sonra; 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden bir yıl sonra; diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra; 9., 31., 33., 34., 35., 36. ve 38. maddeleri ile geçici 4., geçici 5., geçici 6., geçici 7. ve geçici 8. maddeleri yayım tarihinde yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır. 6331 sayılı Kanuna göre, işverenlerin işyerlerinde risklere karşı her türlü tedbiri alma sorumlulukları vardır. İşçilerin de alınan bu tedbirlere kesin olarak uyma sorumluluklarının olduğunu kanun koyucu kabul etmiştir. İşçilerin işverence alınan tedbirlere uymamaları söz konusu olduğunda nihayetinde işverenlerin iş sözleşmesini feshe kadar giden yetkilerinin olduğu kabul edilmektedir. İşyerlerinde işverenlerce alınacak tedbirlere uyulup uyulmadığının denetimi, işçilerin karşılaşabilecekleri mesleki riskler ve bunlar için alınması gerekli tedbirler, kanuni haklar ve sorumluluklar ile ilgili sağlık ve güvenlik eğitiminin de işverenlerce verilmesi gerekmektedir. 6331 sayılı Kanunun çalışma yaşamının denetimi açısından önemli hükümlerinden birisi de “işin durdurulmasını” düzenleyen 25. maddesidir. Söz konusu madde hükmüne göre, işyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurur. İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından yirmi dört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir. İşveren, yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde, yetkili iş mahkemesinde işin durdurulması kararına itiraz edebilir. İtiraz, işin durdurulması kararının uygulanmasını etkilemez. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Mahkeme kararı kesindir. İşverenin işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak bildirmesi hâlinde, en geç yedi gün içinde işyerinde inceleme yapılarak işverenin talebi sonuçlandırılır. İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlüdür
Soru 9
'İş Kanunları dışında çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden kanunlar; ....., .....ve ......’dur.'
Boş bırakılan yer için en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
İş Kanunları dışında çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden kanunlar; Türk Borçlar Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Ceza Kanunu’dur.
Soru 10
Aşağıdakilerden hangisi Mesleki Eğitim Kanunu ile ilgilidir?
Çözüm Açıklaması
Mesleki Eğitim Kanunu 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun 41. maddesinde; Milli Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarının dışında kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda yapılan çırak ve kalfaların eğitimi ile işletmelerde yapılan mesleki eğitimin Milli Eğitim Bakanlığı ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca denetleneceği öngörülmüştür (mad.41). Denetim Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesi denetim alanını belirlemektedir.3308 sayılı Kanun hükümlerine göre Bakanlığa bağlı eğitim kurumlarının dışında kamu ve özel kurum ve kuruluşlarında yapılan aday çırak, çırak ve kalfaların eğitimi ile işletmelerde yapılan mesleki eğitim, öğrencilerin bu eğitiminden sorumlu işletmelerin bağlı olduğu oda veya birliklerin temsilcilerinin katılımı ile Milli Eğitim Bakanlığınca yapılır.İş ortamı, sosyal güvenlik, iş güvenliği ve sağlık şartları bakımından denetleme ise Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca yapılacaktır. Denetimle ilgili raporlar valiliğe verilir. Raporlarda belirtilen hususlar valilikçe değerlendirilir ve gereği yapılır. Buna göre, 3308 sayılı Kanun kapsamına giren ve kapsam dışında kalan çırakların çalışma koşullarının kanunlara uygunluğu iş müfettişleri tarafından denetlenmektedir.
Soru 11
Aşağıdakilerden hangisi Türk Ceza Kanunu ile ilgilidir?
Çözüm Açıklaması
Türk Ceza Kanunu: Çeşitli diğer kanunların yanı sıra Türk Ceza Kanunu da çalışma yaşamının denetimi ile ilgili bazı düzenlemeler getirmektedir. Bu düzenlemeler çalışma hürriyetini ihlal amaçlı yapılacak teşebbüslere karşı getirilmiştir. Kabul edilen cezai yaptırımlar yoluyla çalışma yaşamının denetlenmesi ve kötü niyetli tasarruflara karşı işçilerin korunması amaçlanmaktadır. Buna göre cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, çalışma hürriyetini ihlal eden kişiye, mağdurun şikâyeti hâlinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir. Çalışanların çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tâbi kılan kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilir. Ayrıca yukarıdaki belirtilen durumlara düşürmek üzere bir kimseyi tedarik veya sevk veya bir yerden diğer bir yere nakleden kişiye de aynı ceza verilir. Yine cebir veya tehdit kullanarak, işçiyi veya işverenlerini ücretleri azaltıp çoğaltmaya veya evvelce kabul edilenlerden başka koşullar altında anlaşmalar kabulüne zorlayan ya da bir işin durmasına, sona ermesine veya durmanın devamına neden olan kişiye altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir (TCK mad.117).
Soru 12
Aşağıdakilerden hangisi T.C. Anayasası ile ilgilidir?
Çözüm Açıklaması
T.C. ANAYASASI 1982 tarihli Türk Anayasası getirmiş olduğu düzenlemeler ile sosyal dengeyi sağlamayı, zayıf durumda olanların korunmasını gerektirici düzenlemelerin yapılmasını da amaçlamaktadır. Koruyucu devletin, zayıfların güçlüler karşısında ezilmesini ve sömürülmesini engellemeye çalışan devletin sosyal devlet olduğu kabul edilir. Bu çerçeveden bakıldığında, Anayasa’nın sosyal devlete ilişkin hükmü ile çalışma yaşamının denetlenmesinin teorik ve pratik alt yapısını oluşturan bir ilkeyi benimsediği söylenebilir. Bu ilke Anayasa’da şu şekilde ifade edilmiştir; “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.”(mad.2). Anayasadaki sosyal devlet ifadesi, geçtiğimiz yüzyılın “jandarma devlet” anlayışından devleti uzaklaştırır. Devlet artık savunma, adalet ve asayişi temin görevleri yanında ekonomik hayata da müdahale eden bir şekle bürünmüştür. Bu anlayışın ekonominin doğal kanunlarının işleyişini bozacağı iddia edilen görüşlere karşı bir duruş sergileyen korumacı anlayış içersinde olduğu görülür (Tunç-Bilir ve Yavuz, 2011, s.75). Devletin korumacı bir anlayışa sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde güçlü olanın her şeyi yapabileceği, güçsüz olanın ise korunmasız, üstün sermaye karşısında savunmasız kalacağı bir düzenin varlığı kaçınılmazdır. Bu görüş açısından bakıldığında genel hatları ile sosyal devlet anlayışının korumacı karakteri çalışma yaşamının denetlenmesinin temel altyapısını oluşturmada çok önemli bir katkı sağlamaktadır. Ancak zaman içersinde sosyal devlet anlayışından vazgeçilip, liberal anlayışın daha hâkim kılınma çabalarının arttığı, küreselleşme ve küresel gelişmeler iddialarıyla sosyal devletin yerine liberal-kapitalist sistemin ikame edilmeye çalışıldığı da görülmektedir. Bu gelişmelerin soysal devleti, başka bir deyişle korumacı ve gözetici devleti tasfiye çabaları olduğu gözden kaçırılmadan çalışmalar devam ettirilmelidir. Anayasa değişiklik çalışmalarının yapıldığı bu dönemlerde özellikle sosyal devlet anlayışına yönelik, onu tasfiye amaçlı çalışmaların ve çabaların başarılı olmaması için içten gayret gösterilmelidir.
Soru 13
Aşağıdakilerden hangisi 4857 Sayılı İş Kanunu ile ilgilidir?
Çözüm Açıklaması
4857 Sayılı İş Kanunu Çeşitli kanunlarda çalışma yaşamının denetimi ile ilgili olarak düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Hepsinin ayrı ayrı önemi olmakla birlikte çalışma yaşamı ve dolayısıyla çalışma yaşamının denetimi bakımından en önemli kanun, İş Kanunu’dur
Soru 14
Aşağıdakilerden hangisi iş kanunları dışındaki diğer kanunlardan biridir?
Çözüm Açıklaması
İş Kanunları dışında çalışma yaşamının denetimine ilişkin hükümler ihtiva eden kanunlar; Borçlar Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve Türk Ceza Kanunu’dur.
Soru 15
I. Çalışma yaşamında sıfır hata anlayışının egemen olması
II. Çalışma yaşamında risklerin artması
III. İşçilerin, makinelere karşı korunup gözetilmesi gereksinimi
IV. Sanayileşmenin giderek gerilemesi
Yukarıda verilenlerden hangileri çalışma yaşamının denetiminin önemini arttıran etmenler arasında yer almaktadır?
Çözüm Açıklaması
Sanayileşmenin gelişmesi, risklerin artması, işçilerin gelişen teknolojiye, makinelere, işveren uygulamalarına karşı korunup gözetilmeleri ihtiyacı çalışma yaşamının denetiminin önemini de ortaya çıkarmıştır. Buna göre II ve III numaralı önermelerde verilen etmenler doğru diğerleri yanlıştır.
Soru 16
Devletin, hak ve sorumlulukları vatandaşlara hakkaniyetli bir biçimde dağıtma anlayışı, öncelikli olarak sosyal devletin hangi temel amacı kapsamında değerlendirilir?
Çözüm Açıklaması
Sosyal devlet, sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlama amacıyla sosyal ve ekonomik hayata aktif müdahale eden, bunu meşru ve gerekli gören bir anlayışa sahiptir. Sosyal devlet, millî dayanışma anlayışı çerçevesinde üç temel amaç gütmektedir. Bunlar; sosyal adaleti gerçekleştirmek, ferdin ve toplumun refahını sağlamak ve sosyal güvenliği temin etmektir. Soru kökünde verile durum, sosyal devletin vatandaşlar arasında adil bir hak ve sorumluluk yapmasına dayanan sosyal adalet amacı ile ilişkilidir. Doğru yanıt C'dir.
Soru 17
Sosyal devleti, jandarma devletinden ayıran temel etmen aşağıdakilerden hangisidir?
Çözüm Açıklaması
Anayasadaki sosyal devlet ifadesi, geçtiğimiz yüzyılın “jandarma devlet” anlayışından devleti uzaklaştırır. Devlet artık savunma, adalet ve asayişi temin görevleri yanında ekonomik hayata da müdahale eden bir şekle bürünmüştür. Doğru yanıt E'dir.
Soru 18
Sosyal devlet anlayışının aşağıda verilen özelliklerinden hangisi çalışma hayatının denetlenmesinin temel altyapısını oluşturmaktadır?
Çözüm Açıklaması
Anayasadaki sosyal devlet ifadesi, geçtiğimiz yüzyılın “jandarma devlet” anlayışından devleti uzaklaştırır. Devlet artık savunma, adalet ve asayişi temin görevleri yanında ekonomik hayata da müdahale eden bir şekle bürünmüştür. Bu anlayışın ekonominin doğal kanunlarının işleyişini bozacağı iddia edilen görüşlere karşı bir duruş sergileyen korumacı anlayış içerisinde olduğu görülür. Devletin korumacı bir anlayışa sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde güçlü olanın her şeyi yapabileceği, güçsüz olanın ise korunmasız, üstün sermaye karşısında savunmasız kalacağı bir düzenin varlığı kaçınılmazdır. Bu görüş açısından bakıldığında genel hatları ile sosyal devlet anlayışının korumacı karakteri çalışma yaşamının denetlenmesinin temel altyapısını oluşturmada çok önemli bir katkı sağlamaktadır. Doğru yanıt D'dir.
Soru 19
I. Çalışanların vücut bütünlüklerini korumak
II. Çalışanların psikolojik yapılarının zarar görmemesini sağlamak
III. Çalışanların performanslarını düşmesini engellemek
IV. İşyerinin kalite standartlarına uygun üretim yapmasını sağlamak
Yukarıda verilenlerden hangileri işyeri denetiminin amaçları arasında yer almaktadır?
Çözüm Açıklaması
İşyerlerinin denetiminden amaç, çalışanların vücut bütünlüklerinin ve psikolojik yapılarının zarar görmemelerinin sağlanmasıdır. Buna göre I ve II numaralı önermelerde yer alan ifadeler bu amaçlar kapsamında yer almaktadır. Doğru yanıt A'dır.
Soru 20
1982 Anayasası'nın çalışma yaşamının denetimi ile ilgili sayılabilecek 49. maddesi aşağıda verilenlerden hangisi ile ilgilidir?
Çözüm Açıklaması
Anayasa’nın çalışma yaşamının denetimine ilişkin sayılabilecek bir başka hükmü de 49. maddesidir. İlgili madde “Çalışma hakkı ve ödevi” başlığını taşımakla birlikte bu hak ve ödevin yerine getirilmesinde Devlete yüklenen görevleri belirlemektedir. Doğru yanıt B'dir.
