ÇALIŞMA SOSYOLOJİSİ

Bireylerin toplum içindeki yerleri ve sahip oldukları rolleri belirleyen birçok unsur bulunmaktadır. Bu unsurlardan biri de cinsiyettir. Cinsiyet, gerek biyolojik gerekse de toplumsal anlamlar yüklenmiş olan bir kavramdır. Biyolojik bir ayrım olan cinsiyet aynı zamanda bütün toplumlarda bireylerin toplum içindeki yeri ve sahip oldukları roller açısından belirleyici bir unsurdur. Bireylerin toplum içindeki statülerinin ve rollerinin cinsiyetleri ile ilişkilendirilmesine cinsel ideoloji adı verilmektedir. Ancak, toplum yapısının belirlenmesinde çoğunlukla erkek egemen bir nitelik bulunduğundan, cinsel ideoloji kavramı ile daha çok kadınların toplum içindeki yerleri ve sahip oldukları rolleri ifade edilmektedir.

Bilinen tarih içerisinde cinsiyet kavramı, toplumsal ilişkilerde belirleyici unsurların başında gelmiştir. Her ne kadar dönemsel olarak farklılıklar gösterse de kadın ile erkek cinsiyeti arasında gerek konum gerekse de hak açısından önemli farklılıklar vardır. Cinsiyet kavramı temelde iki noktaya işaret etmektedir: Biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet. Biyolojik olarak cinsiyet, sahip olunan bedensel farklılıkları vurgulamak için kullanılan bir kavramdır. Toplumsal cinsiyet ise toplumsal yaşamda cinsiyetlerin sahip olduğu görev ve sorumlulukları ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.

Toplumsal cinsiyet kültürel bir olgudur. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet öğrenilen/öğretilen bir olgudur. Diğer bir ifade ile toplumsal cinsiyet bir sosyalleştirme aracıdır. Bireyler doğdukları andan itibaren ait oldukları cinsiyet ve bu cinsiyetin sahip olması gereken davranışsal özellikler kendilerine benimsetilmektedir. Örneğin, kız çocukları pembe renk, erkek çocukları mavi renk ile özdeşleştirilmektedir. Aynı şekilde, oynamasına izin verilen oyuncaklar da bireye kız ya da erkek çocuk olduğunu en baştan itibaren öğretmekte ve böylelikle bireyler yine çocukluklarından başlayarak kendi cinsiyeti ile diğer cinsiyetin birbirinden kesin sınırlarla ayrılmış olduğunu ve bu ayrımın farklı davranış biçimlerini gerektirdiğini öğrenmektedirler. Toplumsal cinsiyet, toplumsal açıdan kadın ve erkek rolleri ve yükümlülüklerini ortaya koymanın yanı sıra kadın ve erkek arasında bir hiyerarşi olduğunu da ifade eden bir kavramdır.

Cinsel ideoloji ve buna bağlı olarak toplumsal cinsiyet, cinsiyetler arasında keskin sınırların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu sınırlar kadınların toplumsal yaşamda haksızlıklara uğramasına neden olmaktadır. Bu haksızlıklardan biri de cinsiyete bağlı iş gücü eşitsizliğidir. Cinsiyete bağlı iş gücü eşitsizliği aynı zamanda kadınların toplumsal yaşamda uğradıkları eşitsizliklerin önemli bir kaynağıdır. Cinsiyete bağlı iş gücü eşitsizliği ile kadınların emekleri sınırlandırılmakta ve değersizleştirilmekte, bunun sonucunda erkeklere olan bağımlılıkları arttırılmaktadır. Böylelikle kadın ve erkek arasındaki hiyerarşide erkekler üstün konuma gelmektedir.

Kadınların toplumsal yaşamda karşılaştıkları sorunlarla ilgili farklı sosyolojik yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar, kadın ve erkek rollerinin niçin farklı olduğunun ve kadınların eşitsizliklere uğradıklarının açıklanması kadar bu farklılıkların ve eşitsizliklerin nasıl ortadan kaldırılabileceğine ilişkin geniş bir perspektiften konuya yaklaşmaktadırlar. Bu yaklaşımlar arasında fonksiyonalist kuramlar, çatışmacı kuram ve feminist kuram örnek olarak gösterilebilir.

Erken dönem feminist yaklaşımlar ana akım feminist yaklaşımları ifade etmektedir. Bu yaklaşımlar çok sayıda olmakla birlikte dört temel başlık altında incelenebilmektedir: Liberal Feminist Kuram, Radikal Feminist Kuram, Sosyalist Feminist Kuram ve Marksist Feminist Kuram.

Toplumsal inşacı feminist kuram köken itibariyla etnometodolojiye dayanmaktadır. Etnometodolojiye göre, bireyler gündelik yaşamları sırasında sürdürdükleri faaliyetler sırasında bir dizi kalıcı model oluşturmakta ya da diğer bir deyişle gündelik yaşam içerisinde kendilerine rol modeller inşa etmektedirler. Bu rol modeller rutin, sistemli ve tekrarlanan oluşumlardan kaynaklanmaktadır ve cinsiyet de bu süreç içerisinde kalıcı bir model hâline dönüştürülmekte ya da inşa edilmektedir.

Beyaz yakalı iş gücü, hizmet sektöründe özellikle de büro işlerinde çalışan iş gücünü ifade etmek için kullanılan deyimdir. İş gücünün zihinsel etkinliğinin daha çok olduğunu ifade etmektedir. Sanayi sektöründe, daha çok bedensel emeğini sunan iş gücüne de Mavi Yakalı İş Gücü adı verilmektedir.

Yedek iş gücü ordusu üç ana grupta oluşmaktadır: Gizli, Gezgin ve Durgun. Gizli yedek iş gücü ordusu ihtiyaç nedeniyle bir kere kullanılan ve ihtiyaç giderildikten sonra kullanılmasından vazgeçilen iş gücünü ifade etmektedir. Gezgin yedek iş gücü ordusu mevsimlik çalışanları geçici işlerde iş bulduklarında çalışanları, durgun yedek iş gücü ordusu ise sürekli işsizliği ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Kadınların yedek iş gücü olarak konumlandırılıp konumlandırılmadıkları tartışmalı bir konudur. Bununla birlikte kadınlardan yedek iş gücü ordusu olarak da yararlanıldığına dair birçok örnek vardır.

İlk olarak Karl Marx tarafından ileri sürülen Yedek İş Gücü Ordusu görüşüne göre, kapitalist sistem mevcut işçilere her an işlerini kaybedeceklerini hatırlatmak ve böylelikle dirençlerini kırmak amacıyla bilinçli olarak bir miktar işsizlik oluşturmaktadır ya da ihtiyaç duyulduğunda
çalıştıracağı bir miktar işgücünü hazırda bekletmektedir.

Radikal Feminist Kuram, kadınların uğradıkları haksızlıkların sadece kadın olmalarından kaynaklandığı görüşüne dayanmaktadır. Radikal feminist kuramı savunanlara göre kadınların uğramış oldukları haksızlıklar, evrensel olarak bütün haksızlıkların temelini oluşturmaktadır. Kadınların içinde bulundukları bu durum, yalnızca eşitsizliği üreten ataerkil düzen ve alışkanlıklarına karşı bilinçlenme ve karşı koyma ile ortadan kalkacaktır.

Marksist Feminist Yaklaşım, kadın sorununu; ücretli iş gücü olarak kadın, kapitalist gündelik yaşamda kadın ve ev işi ve ev işinin sermaye ile olan ilişkisi açısından kadın olmak üzere üç temel noktada ele almaktadır.

Bireylerin toplum içindeki statülerinin ve rollerinin cinsiyetleriyle ilişkilendirilmesine cinsel ideoloji ismi verilir.

Cinsiyet kavramı biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet olarak iki şekilde tanımlanmaktadır. Toplumsal cinsiyet kültürel bir olgudur ve toplumsal değerler ışığında kadın ve erkek biyolojik cinsiyetlerine yüklenen anlam ve beklentiler bütünüdür.

İş yaşamında günümüzde kadınların geçmişe göre daha fazla rol aldığı söylenebilir ifadesi diğer ifadelere göre doğru bir ifadedir.

Radikal feminist kuram, kadınların uğradıkları haksızlıkların sadece kadın olmalarından kaynaklandığı görüşüne dayanmaktadır.

Beceri düzeylerinin erkeklerden geri olması adınların çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlar arasında sayılamaz

Toplumsal cinsiyet değil biyolojik cinsiyet kavramı sahip olunan bedensel farklılıklara vurgu yapar.

Kadınların uğradıkları haksızlıkların, sadece kadın olmalarından kaynaklandığını ve bu durumun ataerkil yapıya dayandığını savunan kuram Radikal Feminist Kuram'dır.

Çalışma ortamında siyasi baskıya uğrama sadece kadınlar için değil tüm çalışanlar için bir sorun nedendir. Bu nedenle bu sorunu cinsiyet ayrımcılığı üzerinden açıklamamız doğru değildir.