Teknoloji ve Çalışma Yaşamı

Teknoloji, “bir sanayi alan›nda gücü ve bilgiyi biriktirme, denetleme, işleme, iletme gibi amaçlarla oluşturulan makinelerin, araç gereçlerin, aygıtların, yöntemlerin tümünü kapsayan uygulama bilgisi” olarak tanımlanmaktadır.

Teknolojik değişme temel olarak, üretim faaliyetlerinde kullanılan, makine, teçhizat, emek ve yöneticilik unsurlarının bilgi temelli gelişimini ifade eder.

Yeni teknolojiler kapsamında iş gücünden tasarruf
sağlamaya yönelik yenilikler, işçilerin bilgi ve becerilerine dayanan ürün yenilikleri ve örgütsel değişim doğrultusunda yaşanan esnek düzenlemeler, işverenin iş gücü talebinde nicel ve nitel değişime neden olmuştur.

Brzesinski'nin "Teknokratik çağı" olarak nitelendirdiği, bilgi toplumunun teknolojik yayılımı, bilgi işçisi olarak ifade edilen yeni bir işçi türünü ortaya çıkarmıştır.

Bilgi işçisi, işine, el becerileri ve kol gücü yerine, eğitimi sırasında öğrendiği kavramları, fikirleri, kuramları katan kişilere denir.

Altın yakalı işçi: beyaz yakalı işçinin kafasını, mavi yakalı işçinin kolunu birleştiren, yüksek vasıflı ve çok yönlü işçi olarak tanımlamaktadır.

Yeni teknolojilerin istihdam üzerindeki etkisi konusundaki farklı yaklaşımlar: istihdamı artırıcı etkisi (iyimserler), istihdamı azaltıcı (kötümserler), ve dengeci yaklaşım (ılımlılar).

Yeni teknolojilerin ve üretim tekniklerinin gerektirdiği yeteneklere sahip olan ve sürekli çalışmak üzere istihdam edilen kişilerdir.

Piyasa koşullarına göre işe alınıp, piyasadaki daralmayla birlikte firmanın pazardaki rekabet gücüne göre geçici, standart dışı istihdam ilişkileri çerçevesinde iş gücüdür.

Dengeci yaklaşım göre, teknolojik gelişme, insanların onu kullanış amaç ve tarzına bağlı olarak farklı şekillerde algılanabilmektedir. Bu yaklaşıma göre, bir taraftan "yeni teknoloji ve yayılma hızının", diğer taraftan "yeni teknolojilerinin uygulanması sonucunda ortaya çıkan yapısal değişikliklere karşı ekonominin uyum sağlama yeteneğinin" dikkate alınması gerekmektedir.

Esnek zamanlı çalışma, işçilerin işe başlama ve bitirme saatlerinin değişebileceği (işletme yönetiminin belirlediği bir sınır çerçevesinde) çalışma sürelerine yönelik düzenlemedir.

Kayan iş süresi, çalışanların blok süre olarak belirlenen sürede zorunlu olarak çalışmak koşuluyla, günlük işe başlama ve işi bitirme zamanını veya belli bir zaman dilimi içinde ortalama günlük çalışma süresini aşmadan günlük çalışma süresi uzunluğunu da kendilerinin belirlediği
bir çalışma modeli olarak tanımlanabilir.

Tam zamanlı çalışanlarla kıyaslandığında, normal iş süresinden daha az olan çalışmadır.

Kısmi süreli çalışmanın 3 temel özelliği bulunur. Bunlar: 

-Birinci özelliği, çalışma süresinin, normal çalışma süresinden önemli ölçüde kısa olmasıdır.

-İkinci özelliği düzenli yapılmasıdır. Bu özellik kısmi süreli çalışmayı mevsimlik ve geçici çalışmadan ayırmaktadır.

-Üçüncü özelliği ise isteğe bağlı olmasıdır.

Tele çalışma, "iş yeri merkezinden uzak bir mekanda, iş yerindeki işçilerden ayrı yapılan ve ayrı mekanda çalışmaya yeni iletişim teknolojilerinin imkan verdiği bir çalışma şekli" olarak tanımlanmıştır.

İş paylaşımı, tam gün çalışmayı gerektiren bir işin yerine getirilmesini, sorumluluklarının ve iş karşılığında elde edilen ödül ve kazançların iki kişi tarafından paylaşılmasıdır.

Sıkıştırılmış iş haftası, haftalık toplam çalışma süresinin hafta içindeki günlere dağılımında değişiklik yapılarak daha az günde yoğunlaştırılmasıdır.

Çağrı üzerine çalışma önceden yapılan bir hizmet akdi uyarınca, işçinin işveren tarafından çağrıldığında iş yerine gelerek çalışmasıdır. 

İş paylaşımı, ilk olarak Amerika'da uygulanmış olup daha sonra Avrupa'da uygulanmaya başlanmıştır.

Yalın üretim, temelde seri üretimin yerine alternatif olarak gösterilen Japon imalat tekniklerini bir bütün olarak tanımlamakta ve imalat alanında bütünsel bir dönüşümü ifade etmektedir.

Tavistock yaklaşımı veya bilinen adıyla sosyo-teknik sistem teorisi üretimin teknik sistem ile işin sosyal sistemi arasındaki bağlar üzerinde durur.