Çalışma Sosyolojisinde Klasik Yaklaşımlar

Marx’ın teorisi yaşadığı dönemin felsefesinden, tarih incelemelerinden ve sosyal bilimlerden alınmış fikirlerin bir bileşimidir. Bunlar; Alman felsefesi, İngiliz ekonomisi ve Fransız tarih bilimidir.

Marx, Alman filozof Hegel’in düşüncelerinden çok etkilenmiştir.

Marx’ın bakış açısı tarihsel materyalist yoruma dayanır.

Marx’ın çalışmalarında kullandığı en temel kavram “insan emeği” dir.

Kapitalizmde emek, kendi içinde bir hedef, insani yeteneklerin bir ifadesi olmak yerine, para kazanma aracı olarak düşünülür ve materyal bir şeydir.

Marx’a göre kapitalizmin işleyişinin anlaşılması demek insanların özel mülkiyet rejiminde neden sömürüldüklerinin anlaşılması demektir.

Marx’ın ilk çalışmaları yabancılaşma kavramı ile ilgilidir.

Marx, artı değer kuramı ile hem her şeyin kendi değerinde değiş-tokuş edildiğini hem de buna karşın bir kâr elde edildiğini göstermiştir.

Marx, emeğin bu niteliksel farklılıklarını kabul ederek, emeğin bu değişik türlerinin bir birliğe indirgenmesinin yeterli olduğunu belirtir ve bunu da ortalama toplumsal emek olarak isimlendirir.

Marx’ın sınıf çatışması altı unsurdan oluşmaktadır. Birincisi, sınıflar özel mülkiyete dayalı güç ilişkileridir. İkincisi, sınıflar aynı yaşam tarzını sürdüren ve aynı çıkarlara sahip insan topluluklarıdır. Üçüncüsü, sınıflar çıkarları itibarıyla birbirine muhaliftir. Dördüncüsü, zaman içinde bütün sınıflar sadece iki sınıfa dönüşür: Sermaye sınıfı ile işçi sınıfı. Beşincisi, politik örgütler sınıf mücadelesinin araçlarıdır ve altıncısı, yapısal değişiklikler sınıf mücadelesi sonucunda gerçekleşir.

Durkheim’ın görüşleri genelde uyum sağlama fikri üzerine oturmaktadır.

Durkheim’a göre, mevcut düzeni sürdürebilmek ve sınıf çatışmalarından uzak kalarak gelişen şartlara uyum sağlayabilmek için ‘bir ahlak kodu’nun oluşturulması gereklidir.

Ortak bilinç, bireylerin ortaklaşa paylaştıkları inanç, değer ve duyguların soyut bir bütünüdür.

Nüfus artışı, kentlerin gelişmesi, iletişim ve ulaşım yollarının sayısının artması iş bölümünü arttıran unsurlardır.

Mekanik dayanışma, iş bölümünün en basit şekliyle uygulandığı ve farklılığın en az düzeyde yaşandığı bir dayanışmadır.

Anomik iş bölümü, büyük iflas ve bunalım dönemlerinde görülür.

İyi örgütlenmemiş iş bölümü işlerin farklı kişiler arasında iyi dağıtılmamasından ileri gelmektedir.

Weber, Marx ve Durkheim’a göre anlaşılması daha zor bir düşünürdür. Bunun nedeni dinden ekonomiye, tarihten hukuka kadar her alanda düşünüp yazmış olması ve zaman zaman kendi yazdıkları arasında tutarsızlıkların olmasıdır.

Weber, rasyonellik kavramını daha çok kapitalist ekonomi etkinliğini ve bürokratik iktidar biçimini tanımlamak için kullanmıştır.

Weber, üç boyutlu bir sosyal tabakalaşma modeli öne sürmüştür. Bu boyutlar; sosyal sınıflar, statü ve partilerdir.