ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ

İradi işsizlik: Bireyin kendi iradesinden kaynaklanan nedenlerle işsiz kalması durumudur. Örneğin, önüne çıkan çalışma fırsatlarının çeşitli nedenlerle (ücret, işyerinin uzaklığı, mesleki beklentilere uymaması vb.) reddedilmesi bu tür işsizliğe neden olmaktadır

Konjonktürel işsizlik: Gayriiradi olarak ekonominin kötü olduğu durumlarda emeğe olan talebin azalması nedeniyle işten çıkarmaların artması sonucu ortaya çıkan işsizliktir

Yapısal işsizlik: Ülkenin ekonomik yapısındaki değişiklikler ve teknolojik gelişmeler nedeniyle işsiz kalma durumudur. İşgücündeki mevcut niteliklerin yeni iş yapıları ve sistemlerinin beklentileriyle uyuşmaması sonucu ortaya çıkar

Gayriiradi işsizlik: İradi işsizliğin tersi durumdur. Mevcut koşullara razı olduğu halde, iş bulamayanların ya da işten çıkartılmış olanların işsizliğine denir

Normal koşullarda, emeklilik sürecinin başlıca dönüm noktaları psikolojik açıdan incelenebilecek yedi bölüme ayrılabilir (Aeppli ve Eng, 2008: 24; Atchley, 1982; Çakır, 2011: 57-64’ten yararlanarak):

• Emekliliğin algılanıp gündeme gelmesi
• Emekliliğe hazırlık
• Emekliliğe ilk adım
• “Balayı” dönemi
• Hayal kırıklığı
• Yeni yaşama uyum
• İstikrar

Normal koşullarda, emeklilik sürecinin başlıca dönüm noktaları psikolojik açıdan incelenebilecek yedi bölüme ayrılabilir (Aeppli ve Eng, 2008: 24; Atchley, 1982; Çakır, 2011: 57-64’ten yararlanarak):

• Emekliliğin algılanıp gündeme gelmesi
• Emekliliğe hazırlık
• Emekliliğe ilk adım
• “Balayı” dönemi
• Hayal kırıklığı
• Yeni yaşama uyum
• İstikrar

Abraham H. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı, insan davranışlarında yaşamsal önem taşıyan ihtiyaçların öncelikle etkili olduğunu, hiyerarşik bir düzen içerisinde diğer üst düzey ihtiyaçların sırayla gündeme geldiği tezini savunmaktadır

Jahoda, mahrumiyet modelinde (latent deprivation model) iş sahibi olmanın kişiye hayatını kazanma imkanı sağlamasının yanında, zaman algısı, sosyal çevre, birlikte çalışma, sosyal kimlik ve çalışma düzeni gibi birtakım yan kazançları da olduğunu vurgulamaktadır.

Buna bir de yeni iş bulmada zorluklar getiren düşük eğitim ve kalifikasyon düzeyi (10) ile düşük bireysel aktivite (12) alışkanlıkları eklendiğinde, sorunlar daha da büyüyebilir

YetkinlikKuramı: Bu kurama göre, yaşlılıkta görülebilir fiziksel ve zihinsel performans düşüşlerine rağmen, kalan yetkinlikler kendi başına görevler üstlenip anlamlı bir yaşam sürdürmeye fazlasıyla yetebilecek miktardadır.

“Salıncaklı sandalye tipleri”, emeklilik ve yaşlılığı sorumluluklarından kaçış yeri olarak benimsemişlerdir. Doğru cevap B'dir.

“Ailenin geçimini tek başına sağlama” gibi bir rol aile içindeki statü moderatör değişkeniyle ilişkilendirilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

İradi işsizlik: Bireyin kendi iradesinden kaynaklanan nedenlerle işsiz kalması durumudur. Örneğin, önüne çıkan çalışma fırsatlarının çeşitli nedenlerle (ücret, işyerinin uzaklığı, mesleki beklentilere uymaması vb.) reddedilmesi bu tür işsizliğe neden olmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Geçici işsizlik: Bir işten ayrılıp bir diğerine geçerken arada yaşanan, çoğunlukla emek piyasası koşullarından kaynaklanan işsiz zamanlara denir. “Friksiyonel işsizlik” olarak da isimlendirilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlılığın Bilişsel Kuramı: Bu kuramın çıkış noktası, yaşlılık olgusunun sadece nesnel gözlemlerin sonuçlarına göre değerlendirilemeyeceği, yaşlı bireyin algı ve öznel değerlendirmelerinin de çok etkili olduğudur. Örneğin araştırmalar, hastalık durumlarında nesnel durum ile bireyin öznel algısı arasındaki ilişkinin zayıf olduğunu göstermektedir. Davranışlar, somut bir durumun nesnel koşulları tarafından değil, bu durumun birey tarafından yeniden tanımlanmış öznel koşulları doğrultusunda yönlendirilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yetkinlik Kuramı: Bu kurama göre, yaşlılıkta görülebilirfiziksel ve zihinsel performans düşüşlerine rağmen, kalan yetkinlikler kendi başına görevler üstlenip anlamlı bir yaşam sürdürmeye fazlasıyla yetebilecek miktardadır. Yetenek ve becerilerin karmaşık görevleri yerine getirebilme gücü olarak tanımlayabileceğimiz yetkinlik, çevreden gelen performans talepleri ile bireysel özelliklerin etkileşiminden oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Emeklilik olgusuna daha detaylandırılmış bakış ve “başarıyla yetkinlik, bireysel yaşam algısı ve bilişsel performansın vurgulandığı Yetkinlik Kuramı benimsenmektedir. Doğru cevap C'dir.

“İstihdam edilebilirlik” ve “yaşam boyu öğrenme”, günümüz iş piyasalarında işsizlik riskini azaltmaya
yönelik olarak giderek önem kazanan kavramlardandır. Doğru cevap A'dır.

“Kızgınlar”, emeklilik öncesi zamanlarda amaçlarına ulaşamamış olmanın hayal kırıklığını yaşamakta, bundan sürekli başkalarını sorumlu tutmaktadırlar. Doğru cevap C'dir.