ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ

Çalışanın fiziksel ve psikolojik sağlığına etki eden işyerinin psikolojik iş çevresi beş temel başlıkta özetlenebilir. Bunlar: fiziksel çevre, iş programı ve çalışma saatleri, iş yerinde yorgunluk, işin niteliği ve işyerinde ilişkilerdir.

Çalışanın fiziksel ve psikolojik sağlığına olumlu ya da olumsuz etki eden her tür işyeri koşulu işyerinin psikolojik çevresi olarak tanımlanır.

Açık ofis ortamının avantajı çalışanlar arasında iletişimi ve dolayısıyla sosyalleşmeyi artıran, birlik beraberlik duygusu yaratan, işe ve işyerine bağlılığı sağlayan, ast üst ilişkilerinde sınır ve kısıtlamaları ortadan kaldıran ya da azaltan
bir ortam yaratmasıdır. Böylece açık ofis uygulaması, çalışanların işlerinden tatmin sağlamaları, psikolojik sağlıkları ve işlerinde daha verimli olmaları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olur. İş verenlerin tercih nedenlerinden biri ise işyerinde çalışanlara özel ve ayrı ofis düzenlemesinin açık ofis düzenlemesine göre daha maliyetli olmasıdır. Bu tür avantajlarının yanında açık ofis ortamı çalışanların işe odaklanmasını zorlaştırır.

İşyerinde ışıklandırmayla ilgili olarak dört temel kavramdan söz edilebilir.
Bunlar ışığın şiddeti, ışığın dağıtımı, ışığın parlaması ve doğal ışıktır. İlk olarak
ışığın şiddeti üzerinde durmakta yarar vardır. Işığın şiddeti, ışığın ne kadar
parlak olduğudur. İşyerinde ışığın şiddeti, çalışanların yaşı ve yapılan işin niteliğine bağlı olarak ayarlanmalıdır. Örneğin; gençlerle aynı işi yapan yaşlı çalışanlar, tatmin edici bir performansa ulaşmak için gençlere göre daha şiddetli ışığa ihtiyaç duyabilir. Öte yandan örneğin, küçük parçalar üzerinde işçilik yapılması gereken işlerde büyük parçalar üzerinde yapılan işçiliğe göre daha şiddetli ışığa ihtiyaç duyulacaktır.

İşyerinde ışıklandırmayla ilgili olarak dört temel kavramdan söz edilebilir.
Bunlar ışığın şiddeti, ışığın dağıtımı, ışığın parlaması ve doğal ışıktır.

İş basitleştirmenin yarattığı sorunlar, iş genişletme ve iş zenginleştirme adlarıyla
bilinen düzenlemelerle giderilebilir. Bu iki yaklaşım, işi olduğundan daha karmaşık bir yapıya getirerek çalışanın işinden daha fazla doyum sağlamasına neden olur.
İş genişletme, bir çalışanın tek bir işte uzmanlaşması yerine birkaç işi öğrenerek
yapması anlamına gelir. İş genişletme, iş basitleştirmenin getirdiği sıkıcılığı giderir. İş genişletmeye örnek olarak bir grup işçinin bir grup işi yapmak üzere görevlendirmesi ve işleri kendi aralarında örgütlemelerinin beklenmesi verilebilir. Böylece, çalışanların grup olarak etkileşimi sağlanır, çalışma süresi çalışanların kontrolüne geçer ve sonuç olarak çalışanların tatminine katkı getirilir (Eren, 2006).
İş zenginleştirme, mevcut işlerin yeni deneyimler, genişletilmiş sorumluluklar,
teşvik edici özellikler kazandırılarak yeniden tasarlanmasıdır.

Çalışanın iş yerinde geçirdiği zaman ile  iş görevlerini yerine getirmek için geçirdiği saat birbirinden farklılık gösterebilir. İş görevlerini yerine getirmek için geçirdiği saate gerçek çalışma saati denir.

Bir fabrikanın üretimin devamlılığını sağlamak amacıyla, geleneksel çalışma saatlerinin dışına çıkarak çalışma saatlerini üç grup halinde düzenleyerek çalışanların gruplar halinde günün farklı  saatlerinde çalıştırması, çalışma saatlerinin düzenlenmesi şekillerinden vardiyalı çalışmaya girer.

Düşük motivasyona sahip olmak şiddete maruz kalmanın nedeni değil sonucudur. Onun dışındaki seçeneklerde verilenler bir kadının iş yerinde şiddete maruz kalmasını artıran etkenlerdir.

İşyerinde yorgunluk psikolojik yorgunluk ve fiziksel yorgunluk olarak 2'ye ayrılır.

İşyerinin fiziksel koşullarını, işyerinin yerleşkesi, çalışma alanlarının düzenlenmesi, ışıklandırma, gürültü, renk, müzik, ısı ve nem başlıkları altında ele almak mümkündür. İş yerinin açık ofis ortamına sahip olması, işyerinde çalışma alanları içinde rahat ve bakımlı dinlenme salonlarının oluşturulması çalışma alanlarının düzenlenmesi ile ilgilidir. İş yerinin şehir merkezinde bulunması ve ve iş yerinde kreş bulunması işyerinin yerleşkesi ile ilgilidir. Bu sınıflamalara göre iş yerinin ısı ve nem dengesinin sağlanması dışarıda kalır.

Açık ofis uygulamasının çok çeşitli avantajları bulunmaktadır. Çalışanlar arasında iletişimi, birlik beraberlik duygusunu artırması, ast üst ilişkilerinde sınır ve kısıtlamaları kaldırması bunlardan bazılarıdır. Ancak bu avantajları arasında işverenlerin asıl dikkatini çeken bu uygulamanın herkese özel bir ofis oluşturma uygulamasına göre daha az maliyetli olmasıdır.

İşyerinde ışıklandırmayla ilgili olarak dört temel kavramdan söz edilebilir. Bunlar ışığın şiddeti, ışığın dağıtımı, ışığın parlaması ve doğal ışıktır. İşyerinde ışığın şiddeti, çalışanların yaşı ve yapılan işin niteliğine bağlı olarak ayarlanmalıdır. Işığın dağıtımı konusunda çalışma mekânının tek tip ışıklandırılmasında fayda vardır. Işığın parlaması çalışanların iş performansını düşürür. Yapay değil doğal ışık çalışanlar arasında daha çok tercih edilir. Dolayısıyla doğru cevap yalnız III olmalıdır.

Müziğin çalışanlar üzerindeki etkilerine yönelik yapılan çalışmalar bilimsel çalışmalarla tutarlı ve kesin bir şekilde henüz ortaya koyulamamıştr. Ancak zaman içinde montaj işçiliği gibi tek düze ve tekrarlı işlerde diğer işlere göre müziğin daha etkili olduğu görülmüştür. Çünkü montaj işçiliği gibi monoton işler, çalışanları zihinsel olarak çok fazla meşgul etmemektedir. Müzik, çalışanın zihnindeki bu boşluğu doldurarak iş zamanının daha hızlı ve zevkli geçmesine neden olur. Buna karşılık, çalışanı zihinsel olarak meşgul eden daha karmaşık işlerde müziğin olumlu bir etkisi görülmemektedir. Dinlendirici, kendini iyi hissettirici müzikler, yemekhane, asansör, dinlenme odaları gibi alanlarda düşünülürken daha canlı müzikler üretim alanlarında çalışanların temposunu artırmak için kullanılabilir. Dolayısıyla A seçeneği doğrudur.

Ülkemizde çalışma süreleri Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 25425 sayılı “İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği”nde ifade edilmiştir. Buna göre ülkemizde “genel çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde, bu süre haftalık çalışma süresinden düşüldükten sonra, çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle günlük çalışma süreleri belirlenir. Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz”. Dolayısıyla I ve III'teki ifadeler doğrudur.

Nominal çalışma saatleri, çalışanın işte geçirdiği kabul edilen toplam süredir. Bu süre içinde molalar, arkadaş sohbetleri gibi işle ilgili olmayan faaliyetler de yer alır. Gerçek çalışma saati ise işyerinde, çalışanın iş görevlerini yerine getirerek geçirdiği zamandır. Nominal ve gerçek çalışma saatleri arasındaki ilişki incelendiğince nominal süre, yani işte geçirilen süre arttıkça gerçek çalışma süresinin azaldığı, yani iş performansının düştüğü görülmektedir. Nominal çalışma süresi kısaltıldığında genel olarak gerçek çalışma süresi uzamakla birlikte bu durum mutlak olarak bu şekilde gerçekleşmeyebilir. Dolayısıyla A seçeneği doğrudur.

Haftalık çalışma süresinin 35 saatin altında olması yarı zamanlı çalışma olarak
tanımlanır.

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’na göre vardiyalı çalışan işçilerin çalışma süreleri günde 7,5 saat ve haftada 45 saattir. Günlük çalışma sürelerinin ortalama bir zamanında ara dinlenmesi verilir ve bu ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz. Ara dinlenme süreleri 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika, süresi 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar olan süreli işlerde yarım saat, 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak gerçekleştirilir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Endüstri alanında bir devrim yaratan iş basitleştirme yaklaşımının çalışan üzerinde birtakım olumsuz etkileri olabilmektedir. Örneğin; basitleştirilmiş ve tekrarlı işleri yapan kişilerin zihinsel etkinliklerinde bazı düşüşler olabilmektedir. Dolayısıyla B seçeneğindeki ifade iş basitleştirmenin sağladığı bir fayda olarak değerlendirilemez.

Şiddetin en çok gözlendiği sektör üretim değil hizmet sektörüdür. Bilgi ve becerisi yüksek, yetenekli kişiler kıskançlık nedeniyle işyerinde şiddete daha açıktır. Erkekler kadınlara göre işyerinde şiddete daha çok başvururlar. Dolayısıyla II ve III doğrudur.