ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ

A

C

D

E

E

D

C

E

Kişi bir ihtiyaç hissettiği anda “uyarılma” söz konusudur. Uyarılma kişiye itici
bir güç verir ve davranışa yönlendirir. Kişinin amacı, ihtiyaçlara karşı duyduğu
isteği doyumla sonuçlandırmaktır. İsteğin doyurulması kişiye rahatlık verirken,
doyumsuzluk kişinin huzursuzluk yaşamasına yol açabilir. İhtiyaç doyurulduğu
zaman kişide yeni bir ihtiyaç ortaya çıkar ve bu süreç tekrar başlar (Sabuncuoğlu
ve Tüz, 2008:40-41).

Maslow’un kişilerin ihtiyaçlarını bir hiyerarşiye
dayandırdığı teoriye göre; bir ihtiyaç düzeyinden diğerine geçmek, bir önceki ihtiyacın tatminine bağlıdır. Bir basamaktaki ihtiyaç giderilmeden, üst basamağa
geçilmemektedir.

Modern yaklaşımda, geleneksel yaklaşıma bilme/tanıma ve estetik ihtiyaçlar olmak üzere iki ihtiyaç daha eklenmiştir. Böylece ihtiyaçların toplam sayısı yediye ulaşmıştır. Modern İhtiyaçlar Hiyerarşisi yaklaşımında, Fizyolojik İhtiyaçlar, Güvenlik
İhtiyacı, Sosyal İhtiyaçlar ve Saygınlık İhtiyacı, “Düşük Düzeyli İhtiyaçlar” şeklinde
değerlendirilirken, Bilme/Tanıma, Estetik ve Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı, “Yüksek Düzeyli İhtiyaçlar” olarak ele alınmıştır (Ercoşkun ve Nalçacı, 2005:363).

Hijyen faktörler alt düzey ihtiyaçların tatmin edilmesi ve iş tatminsizliğinin ortadan kalkmasında rol oynamaktadırlar.

Herzberg’in işin başarılmasında kişisel başarı ve kendisini kabul ettirme güdüsüne öncelik verdiği görülmektedir.

Alderfer’in teorisinde kişinin güdülenmesi için üç temel ihtiyaç vardır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2008:58).Bunlardan Gelişme İhtiyacı: Kendine güven, öz saygı ve kendini gerçekleştirme ile ilgilidir. Maslow’un, saygınlık ihtiyacı ile kendini gerçekleştirme aşamasına karşılık
gelmektedir.

Erich Fromm, Alderfer ve Maslow’un teorilerine ilave olarak iki ihtiyaç eklemiştir.
Bunlar, “amaç edinme ihtiyacı” ve “bir dünya görüşü ihtiyacı”dır (Aytaç, 2005:35-36).

Rol algılamaları: Bu değişken, bireyin işini nasıl tanımlamakta olduğu ve
işinde başarılı olmak için nasıl bir çaba içerisinde olduğu ile ilişkilidir

Bireyin iş tatminsizliğinin, birey ve örgüt açısından olumsuz sonuçları söz konusudur. Bireysel sonuçları, bireyin performansının düşmesi ve yaşam tatmininin olumsuz etkilenmesi iken, örgütsel sonuçları ise; işgücü devir oranının yükselmesi ve işte
devamsızlığın artmasıdır.

Hatta iş değiştirmelerde kişiler, çoğunlukla ücret artışını değil, kariyer olanaklarını dikkate almaktadırlar.
Kariyer olanakları, başlı başına bir iş değiştirme gerekçesi de olabilmektedir.

ERG teorisi, ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi ile birtakım benzerlikler taşımasına karşın, ciddi farklılıkları da söz konusudur. Bu teoride Maslow’un Geleneksel İhtiyaçlar Teorisinde yer alan beş ihtiyaç, üçe düşmüştür. Bu nedenle de teorinin ismi, teoride geçen üç ihtiyacın baş harflerinden oluşmaktadır. Varolma, aidiyet, gelişme.

Aidiyet İhtiyacı: Birey için önemli olan, başka insanlarla
ilişkide bulunmasıdır. Bu gereksinimde karşılıklılık vardır.
Doyuma ulaşmak, başka insanlarla birlikte zaman geçirmektir. Başka insanlar da bireylerin düşüncelerini, duygularını paylaştığı kimselerdir (Onaran, 1981:39).
Aidiyet ihtiyacı, işte ve iş dışındaki yaşamda başkalarıyla ilişki içinde olma ve başkaları tarafından kabul görme, takdir edilme ihtiyaçlarını içermektedir. Maslow’un sosyal ihtiyaçlarına karşılık gelmektedir.

Teoriyi açıklarken kullanılan dört kavramı açıklamakta yarar vardır:

Kişi; eşitliği ya da eşitsizliği algılayandır.
Diğer kişi; ödül ve katkı anlamında karşılaştırılan çalışandır.
Ödüller; kişinin çalışması karşılığında elde etmeyi ümit ettiği ücret, yan ödemeler, statü, terfi, tanınma, iyi çalışma koşulları gibi sonuçlardır.
Katkılar; kişinin işine taşıdığı eğitim, zekâ, deneyim, yetenek, emek gibi özellikleri işaret etmektedir. Diğer bir ifade ile katkı; kişinin ücretlendirilmesi gerektiğine inandığı unsurdur.

Teoriye göre kişi; eğitim, zekâ, ustalık, yaş, toplumsal statü, işte gösterdiği çaba bgibi birtakım niteliklerine bağlı olarak, ücret almaktadır. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus, kişinin, örgüte yaptığı katkılar ölçütünde ödül elde etmesidir. Eğer bu denklemde eşitlik söz konusu değil ve kişi katkıları karşısında bir dengesizlik algılamakta ise gerginlik yaşamaktadır. Eşitsizlik duygusu çalışanın işe güdülenmesini engellemektedir. Doğru cevap A'dır.

Özerklik teorisi, davranışların üç temel ihtiyaç tarafından idare edildiğini ileri sürer: Birincisi, bireyin kendini ilgilendiren konular üzerinde seçimlerini yapması anlamına gelen “otonomi (özerklik)” ihtiyacı; ikincisi, yeteneklerini kullanma ve onları geliştirme anlamına gelen “yeterlilik” ihtiyacı, üçüncüsü ise; diğer insanlarla
birlikte olma ve sosyal yönden değerli hissetmeyi sağlayan “ilişki” ihtiyacıdır. Doğru cevap B'dir.