ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ

Abraham H. Maslow, “güdülenme” konusunda yaptığı araştırmalarla tanınan bir bilim adamıdır. İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi, güdülenme teorileri arasında en çok bilinen teoridir (Robbins ve Judge, 2012:205). Maslow’a göre; insan davranışlarını yönlendiren en önemli etken ihtiyaçlardır (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2008:51).

Güvenlik İhtiyacı: Kişi, fizyolojik ve ekonomik ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra, güvenlik ihtiyacını önceliğe almayı ister. Kişinin, sağlık kontrollerinden geçmesi ve geleceğini güvence altına alan sosyal sigorta ve emeklilik haklarından yararlanması, güvenlik ihtiyacına yönelik örneklerdir (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2008:52). Yaşlılık, hastalık, işsizlik vb. durumlar kişinin güvenlik ihtiyacını canlı tutan unsurlardır (Deniz, 2005:144).

Herzberg, güdülenme konusunda ihtiyaçlar sistematiğinden çok içsel durum sınıflaması yapmıştır. Herzberg’in iki faktör teorisine göre; işyerinde çalışanların kendilerini kötü hissetmelerine, tatmin düzeylerinin düşmesine ve işten ayrılmalarına neden olan hijyen faktörler ile işyerinde çalışanları mutlu eden, onları işyerine bağlayan, özendirici, güdüleyici faktörlerin birbirinden ayrılması gerekir. Geleneksel bakış açısı, tatmin ve tatminsizliği bir boyutun iki karşıt ucu olarak görürken; Herzberg, bu kavramların farklı iki boyutu temsil ettiğini ve birbirlerinin zıddı olmadığını ileri sürmüştür.

Ait Olma (Bağlanma-İlişki Kurma) İhtiyacı: Bu ihtiyaç, insanın yaşamını yalnız başına sürdüremeyeceğine ve toplumsal niteliğe sahip olmasından hareketle, diğer kişi ve gruplarla ilişki içinde bulunacağına vurgu yapmaktadır. Kişi, zamanının büyük bir çoğunluğunu yakın çevresiyle ve diğer insanlarla nasıl daha yakın ve sıcak ilişkiler kurabileceğini düşünerek geçiriyorsa, bu kişinin bağlanma ihtiyacı yüksektir. Bu ihtiyacı güçlü olanlar, kişiler arası ilişki kurmaya ve bu ilişkileri geliştirmeye yönelir (Silah, 2005:96-97).

Vroom’un Beklenti Teorisi: Beklenti teorisi, bireyi güdüleyen bilişsel koşullara odaklanmakta ve ödüllerin davranışı nasıl yönlendireceğini açıklamaya çalışmaktadır. Teorinin özü, davranışının kendisine ödül ya da arzu ettiği bir çıktı olarak döneceğine inanması durumunda, kişinin güdüleneceği düşüncesine dayanmaktadır.

Eşitlik Teorisi açıklanırken dört kavrama yer verilmektedir: Kişi, diğer kişi, ödüller ve katkılar.

İş Tatmini: Çalışanın işini ya da işle ilgili yaşantısını memnuniyet verici bir durum olarak algılamasıdır.

İş tatmininin boyutları şu şekildedir:

Kişiyi davranışa sevk eden içsel güç ifadesi güdülenme kavramının tanımıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Güdülenme süreci, bir ihtiyacın hissedilmesi ve ortaya çıkması ile başlamaktadır.

İhtiyaç, güdülenmenin ilk basamağını oluşturmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bireyin, örgütün ortak amaçlarına yönlendirilmesi ve örgütle uyumlu hale getirilmesi süreci işe güdülenme olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İçerik teorileri, ihtiyaçların giderilmesine odaklanırken süreç teorileri ise kişilerin hangi amaçlar tarafından ve nasıl motive edildikleri ile ilgilidir. Süreç teorileri ile belirli bir davranışı gösteren kişinin “Bu davranışı tekrarlaması nasıl sağlanır?” sorusuna cevap aranır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kıdeme ve çalışma koşullarına dayalı ücretlendirme yapılan, işe uygun sorumluluklar verilen bir örgütteki bu uygulamalar çalışanların statü, kendine güven benlik saygısı gereksinimlerini tatmin etmekte ve ihtiyaç düzeyi olarak saygınlık ihtiyacına karşılık gelmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Herzberg’in İki Faktör Teorisi içerik teorileri arasında, diğer seçeneklerdeki teoriler ise süreç teorileri arasında yer almaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Eşitlik teorisine göre, bireyler kendilerinin ortaya koydukları girdi ve çıktı, yani kişilerin kendi ödül ve katkılarıyla; aynı düzeydeki diğer kişilerin ödül ve katkılarını karşılaştırdıkları görülmektedir. Bu karşılaştırma sonucunda şayet eşitsizlik söz konusu ise birey eşitsizlik algılayacak ve işe güdülenmesi zorlaşacaktır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

İşin niteliğinin değerlendirilmesi neticesinde ortaya çıkan ve iş hakkındaki olumlu duyguyu ifade eden kavram iş tatminidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Çalışanın tatminini belirleyen önemli unsurlardan birisi de “işin özelliği”dir.  Rutin çalışma şekli yani monoton iş özelliği, çalışanın işten çok fazla memnun olmamasına yol açmakta, bu durum da kişide tatminsizliğe yol açmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bireyin çalışma yaşamı içinde yaşanan olumlu ve olumsuz gelişmeler, çalışma dışı yaşamını da etkilemektedir. Çalışma yaşamından alınan tatminin, yaşam tatminini etkilemesi doğaldır; çünkü iş, bireyin yaşamının önemli bir öğesidir. Dolayısıyla yaşam ve çalışma tatminlerinin bağımsız olduğu söylenemez. Doğru yanıt B seçeneğidir.

B