ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ

Değerler ve tutumlar, insanın çevresini algılaması ve yorumlamasında önemli bir etkiye sahiptirler. İhtiyaçlar, bireyin genetik özelliklerini de kapsamı içine alırken değer ve tutumlar daha çok öğrenilmiş ölçülerdir, ancak ihtiyaçlarla sıkı bir bağ içindedirler.Değerler ve tutumlar, toplumsal değişimlerden etkilenirler ve yaşam koşullarının değişmesine paralel olarak zaman içinde farklı bir yapıya dönüşebilirler.

Çalışan bireyin görev unsurlarını ve görevi yerine getirme koşullarını nasıl algıladığı ve değerlendiğinin ön planda olduğu iş analiz yöntemi çalışan yönelimli yöntemdir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yüklenebilirlik, yüklenme ve zorlanmanın uzun vadede ruhsal sorunlara yol açmaması, görev başında iyilik halini olumsuz etkilememesi gereğinden yola çıkarak, çalışma sistemine bireye olası etkileri açısından yaklaşılır ve görevin stres yaratma düzeyi vb. özellikleri incelenir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

İkame Varsayımı: Çalışma yaşamı veya özel yaşamda yanıt bulamayan ihtiyaçlar diğer tarafa yönelir,

Mekan bireyi etkileyen genel  kosullardandir

Çalışma koşullarının insan üzerindeki etkilerini araştırmaya yarayan önemli kav-
ramsal temellerden biri, “yüklenme ve zorlanma” olgusudur. Çalışma koşulları bir
bütün olarak etkisini bireyden “performans beklentisi” (üstlenilen rol) şeklinde
gösterir (Bkz.Şekil 1.1). Bu etkiye yüklenme, etkinin bireyin özelliklerine (temel
nitelikler ve iş sürecine bağlı olgular) bağımlı olarak rolü yerine getirme (işgörme)
esnasında ve sonrasında bireyde oluşturduğu bedensel ve psişik tepkiler ile dav-
ranış değişikliğine de zorlanma denilmektedir. Zorlanma işin getirdiği yüklenim
sonucu ortaya çıkan bir bedensel (fizyolojik), ruhsal ve davranışsal tepki, algı-
lama, duygu, değerlendirme sürecidir. Aynı çalışma koşulları ve aynı yüklenim,
bireysel farklılıklar sonucu, birbirinden farklı zorlanma türleri ve derecelerine ne-
den olabilmektedir. Söz konusu farklılıklar içinde bireye özgü algı ve değerlendir-
meler de önemli yer tutmaktadır (Mittelstaedt, 2004: 15). Örneğin, “yorgunluk”
her işte görülebilen bir zorlanma sonucudur ve kişiden kişiye farklı şekillerde ve
zamanlarda ortaya çıkabilir. Bazı zorlanma sonuçlarının ortaya çıkışı uzun vadeli
olabilmektedir. Bunlar örneğin, sağlık sorunları, davranış bozuklukları ve işten
hoşnutsuzluk şeklinde ortaya çıkabilirler.

• Nicel Aşırı Yükleme: Belirli bir zaman dilimi içinde istenilen iş miktarının
fazlalığı ve zaman baskısı ile ortaya çıkar. Zamanı kısıtlı, miktar istemi fazla
tek yönlü işler (örneğin; üretim bandında montaj işi) bu kategoride görüle-
bilir. Nicel açıdan fazla yükleme, genellikle vücutta kalp atışlarının artması,
stres hormonlarının gereğinden fazla salgılanması gibi bedensel tepkilere,
tükenmişlik (burnout) hissine ve psikosomatik rahatsızlıklara neden ola-
bilmektedir.

Psikolojik iş analizinin kullanım amaçları arasında, çalışma sistemlerinin optimizas-
yonu, zayıf noktaların saptanması, sistemlerin kıyaslanması, birey-görev uyumunu
sağlamaya yönelik olarak iş organizasyonunun (yeniden) tasarlanması, iş sağlığı ve
güvenliğinin iyileştirilmesi, personel geliştirme faaliyetleri için bilgi toplanması, bi-
reyden beklenen performans koşullarının belirlenmesi gibi hedefler sayılabilir (Scha-
per, 2011: 330-331). Çalışan odaklı bir yaklaşımla amaç, “insancıllaştırma” kavra-
mıyla özetleyebileceğimiz, iş ortamında sağlığı, iş güvenliğini sağlamak-korumak ve
kişiliğin gelişmesini desteklemek olarak da sınırlanabilir.

“İnsana yakışır” ya da “insancıl” çalışma koşulları oluşturmanın üç farklı ama-
cı ya da stratejisinden söz edilebilir (Kirchler ve Hölzl, 2008: 302-303):
1. Düzeltici İş Tasarımı: Çalışma sisteminde iş analizi sonucunda saptanan
eksikliklerin sonradan giderilmesi (örneğin, çalışma koltuğunun daha er-
gonomik olanıyla değiştirilmesi);

İşin bugüne kadar yapılan tanımlarında ortaya konulan, kısmen birbiriyle kesişen başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir:

Çalışmanın bireyler açısından sağladığı faydalar şu şekilde özetlenebilir:

Çalışma yaşamına ilişkin değer ve tutumların neler olduğu konusunda bir genelleme yapmak son derece güçtür. İşe verilen anlam sadece kültürden kültüre değil, gruptan gruba ve hatta, aynı değerleri paylaşıyor görünseler bile, bireyden bireye de değişiklikler gösterebilmektedir. Bununla beraber, yaygın olarak çalışma hayatına ilişkin beklentilerde anlamını bulan değerlerden başlıcaları şöyle sıralanabilir:

• İşin çalışan insana kendini (bilgi, beceri ve yeteneklerini) geliştirme olanağı vermesi

Çalışma yaşamı ve özel yaşam ilişkisinde beş temel varsayımdan söz edilebilir ;

Çalışma yaşamı ve özel yaşam ilişkisinde beş temel varsayımdan söz edilebilir ;

Özerklik odaklı iş analizi  ve işlev odaklı iş analizinini özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir. 

İşlev Odaklı İş analizi ile Özerklik odaklı iş analizinin özellikleri aşağıdaki tablıda sunulmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir. 

İş tasarımında çalışma sistemine “insancıl” ya da “insana yakışır” denilebilmesi için sistemde bulunması gereken temel özellikler üzerinde 70’li yıllar Almanya’sında birçok çalışma yapılmıştır. Bunlardan en dikkate değerlerinin ortak noktaları şu dört ölçüt üzerinde yoğunlaşmaktadır.

“İnsana yakışır” ya da “insancıl” çalışma koşulları oluşturmanın üç farklı amacı ya da stratejisinden söz edilebilir

İş, çok genel olarak “gösterilen uğraş, çaba” şeklinde tanımlanabilir. Türk Dil
Kurumu, farklı boyutlara da yer vermekle birlikte, işi “bir amaç elde etmek, herhangi bir şey ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik, çalışma” olarak
tanımlamaktadır (TDK, 2012).