ÇALIŞMA PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Testin güvenirliğini sınamak amacıyla test-tekrar test yöntemi (test-retest method), eş-değer form yöntemi (equivalent-form method) ve iç-tutarlılık (internal consistency) ölçümünden yararlanılmaktadır. Test-tekrar test yönteminde, aynı kişilere, aynı test farklı zamanlarda uygulanmakta ve elde edilen sonuçların arasındaki ilişkiye bakılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yapı geçerliği ise testin ölçülmek istenen zeka, duygusal denge, güdü gibi psikolojik özellikleri doğru bir şekilde ölçebilme derecesini göstermektedir. Yapı geçerliğini incelemek amacıyla faktör analizi ve hipotez testi tekniklerinden yararlanılmaktadır. Yapı geçerliğinde istatistiksel olarak test ve değişkenlere ya da yapıya ilişkin korelasyon katsayıları hesaplanmaktadır. Korelasyonun yüksek olması durumunda, testin söz konusu özelliği ya da yapıyı ölçtüğü öne sürülebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Treyt, kişiliğe temel özelliklerini veren davranış kalıplarıdır. Doğru cevap B'dir.

Grafoloji, el yazısının analiz edilmesidir. Personel seçiminde, adayların temel kişilik treytlerinin belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Grafolojide, adayların el yazıları ve imzaları analiz edilerek, gereksinimleri, istekleri ve psikolojik yapıları keşfedilmeye çalışılmaktadır. Geçerliği oldukça kuşkulu olmasına rağmen, günümüzde bazı örgütler tarafından kullanılan bir yöntemdir. Doğru cevap A'dır.

Poligraf, yani yalan makinesi ise bazı örgütler tarafından dürüstlük testlerinde kullanılmaktadır. Poligraf kullanımındaki amaç, soruların yanıtlanması sırasında terlemenin artması, nabzın hızlanması gibi adaylarda olabilecek fiziksel değişimleri ölçmektedir. Adayların fiziksel ve duygu durumlarındaki değişimlerden yola çıkarak yalan söyleyip söylemedikleri belirlenmeye çalışılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Klasik bir seçim süreci; başvuruların incelenmesi, ön görüşme, başvuru formunun doldurulması, seçim yönteminin belirlenmesi ve uygulanması, iş görüşmesi, referans kontrolü, karar verme görüşmesi, sağlık kontrolü, işe alım aşamalarından oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

ERG teorisi, ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi ile birtakım benzerlikler taşımasına karşın, ciddi farklılıkları da söz konusudur. Bu teoride Maslow’un Geleneksel İhtiyaçlar Teorisinde yer alan beş ihtiyaç, üçe düşmüştür. Bu nedenle de teorinin ismi, teoride geçen üç ihtiyacın baş harflerinden oluşmaktadır. Varolma, aidiyet, gelişme.

Aidiyet İhtiyacı: Birey için önemli olan, başka insanlarla
ilişkide bulunmasıdır. Bu gereksinimde karşılıklılık vardır.
Doyuma ulaşmak, başka insanlarla birlikte zaman geçirmektir. Başka insanlar da bireylerin düşüncelerini, duygularını paylaştığı kimselerdir (Onaran, 1981:39).
Aidiyet ihtiyacı, işte ve iş dışındaki yaşamda başkalarıyla ilişki içinde olma ve başkaları tarafından kabul görme, takdir edilme ihtiyaçlarını içermektedir. Maslow’un sosyal ihtiyaçlarına karşılık gelmektedir.

Panel Görüşmesi: Birden fazla adayın birden fazla görüşmeci tarafından değerlendirildiği görüşme tekniğidir. Panel görüşmesinde, adayların verilen yanıtlar ya da farklı görüşler karşısında gösterdikleri tepkileri, tutumları ve davranışları izlenmektedir. Görüşme sürecinde görüşmecilerin sordukları sorular arasında tutarlılık olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yetkinlik: Mükemmel performansın elde edilmesinde ayırt edici bilgi, beceri ve tutumları kapsayan gözlemlenebilir davranışlardır. Doğru cevap A'dır.

Derecelendirme yöntemindeki yüksek puan verme eğilimini önlemek amacıyla geliştirilen bir yöntemdir. Bu yöntemde değerlendiriciye hangisinin daha yüksek puana sahip olduğunu kestiremeyeceği bir dizi ifade verilmekte ve personeli değerlendirirken bu ifadelerden birini seçmesi istenmektedir. İfadelerin daha önceden belirlenen puanlar içermesi gerekir. Toplam puana göre çalışanın değerlendirilmesi yapılır.

Zorunlu seçim yönteminde, ifadeler değerlendiriciler tarafından işaretlendikten sonra insan kaynakları uzmanlarına teslim edilir. Bu uzmanlar, ellerindeki ifadeleri daha önceden oluşturmuş oldukları boyutlara (örneğin öğrenme kapasitesi, kişiler arası ilişkiler, problem çözme gibi) yerleştirirler. Doğru cevap B'dir.

Kritik Boyutlar Yöntemi, Kişinin Tek Başına Değerlendirmesinin Yapıldığı Yöntemlerden biridir. Doğru cevap C'dir.

360 Derece Geri Bildirim (Çok Kaynaklı Performans Değerlendirme):
Günümüzün en popüler uygulamalarından biri olan bu yaklaşımda çalışan astları, arkadaşları, üst yöneticileri, amiri ve müşterileri gibi çok çeşitli kişiler tarafından değerlendirilir. Böylece çok boyutlu bir resim oluşturulmaya çalışılmaktadır. Değerlendirme verileri yaklaşık 100 yargıdan oluşan bir anket uygulaması ile elde edilir. Doğru cevap D'dir.

Zorunlu Dağılım Yöntemi
Değerlendiricilerin sübjektif değerlendirme yapmalarını önlemek için geliştirilmiş olan bir yöntemdir.Değerlendirici veya yöneticiye önceden belirlenmiş oranlara göre çalışanları her bir boyut üzerindeki bölümlere yerleştirme talimatı verilir. Boyutlar çok yetersizden çok iyiye doğru oluşturulur. Örneğin 100 çalışanı olan bir fabrikada yapılan performans değerlendirmede 10 kişi çok iyi, 10 kişi çok yetersiz, 20 kişi iyi, 20 kişi yetersiz ve 40 kişi ortalama boyutuna yerleştirilir. Doğru cevap A'dır.

Hale etkisi bir değerlendiricinin, personelin belli bir iş alanındaki başarı ya da başarısızlığını esas alarak, diğer alanlarda da aynı performansı göstereceğini varsayması ve buna bağlı olarak performansını olduğundan yüksek ya da düşük değerlendirmesidir. Bu tür problemler, genellikle birbirine yakın çalışanların birinin değerlendirici olması durumunda görülmektedir. Eğer değerlendirici ile çalışan yakın dostluk veya tam tersine düşmanlık ilişkisi içinde ise bu durum değerlendirmeye yansımaktadır. Doğru cevap D'dir.

Örgütsel adalet kavramına en büyük katkıyı sağlayan kuramlardan biri de “Eşitlik Kuramı”dır. Bu kuramın dayanak noktası, insanların kendilerine adil olarak davranılmasını istemeleridir. Bu anlamda eşitlik, kişinin diğer kişilerle ilişkili olarak kendisine adil bir şekilde davranıldığına inanması, eşitsizlik de kişinin diğer kişilerle ilişkili olarak kendisine adil olmayan bir şekilde davranıldığına inanmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap E'dir.

İşlemsel adalet, ödül dağıtımına ilişkin kararları almada kullanılan yöntemlerin hakkaniyetidir. Doğru cevap B'dir.

En Son Davranış Etkisi
Değerlendirme döneminin sonuna yaklaşırken personelin herhangi bir uygulaması ya da davranışı performans değerlendirici üzerinde değerlendirmenin tümünü etkileyen olumlu veya olumsuz bir etki bırakabilir. En son davranış etkisi olarak bilinen bu etki belki bir yıl boyunca personelin tüm başarısını değerlendirici gözünde sıfıra indirecektir. En son davranış etkisi, değerlendiricinin performans değerlendirme döneminin sonlarında olan olumlu veya olumsuz bir olayı dikkate alarak, çalışanın genel performansını bu olay doğrultusunda değerlendirmesidir. Doğru cevap E'dir.

Teoriyi açıklarken kullanılan dört kavramı açıklamakta yarar vardır:

Kişi; eşitliği ya da eşitsizliği algılayandır.
Diğer kişi; ödül ve katkı anlamında karşılaştırılan çalışandır.
Ödüller; kişinin çalışması karşılığında elde etmeyi ümit ettiği ücret, yan ödemeler, statü, terfi, tanınma, iyi çalışma koşulları gibi sonuçlardır.
Katkılar; kişinin işine taşıdığı eğitim, zekâ, deneyim, yetenek, emek gibi özellikleri işaret etmektedir. Diğer bir ifade ile katkı; kişinin ücretlendirilmesi gerektiğine inandığı unsurdur.

Teoriye göre kişi; eğitim, zekâ, ustalık, yaş, toplumsal statü, işte gösterdiği çaba bgibi birtakım niteliklerine bağlı olarak, ücret almaktadır. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus, kişinin, örgüte yaptığı katkılar ölçütünde ödül elde etmesidir. Eğer bu denklemde eşitlik söz konusu değil ve kişi katkıları karşısında bir dengesizlik algılamakta ise gerginlik yaşamaktadır. Eşitsizlik duygusu çalışanın işe güdülenmesini engellemektedir. Doğru cevap A'dır.

Özerklik teorisi, davranışların üç temel ihtiyaç tarafından idare edildiğini ileri sürer: Birincisi, bireyin kendini ilgilendiren konular üzerinde seçimlerini yapması anlamına gelen “otonomi (özerklik)” ihtiyacı; ikincisi, yeteneklerini kullanma ve onları geliştirme anlamına gelen “yeterlilik” ihtiyacı, üçüncüsü ise; diğer insanlarla
birlikte olma ve sosyal yönden değerli hissetmeyi sağlayan “ilişki” ihtiyacıdır. Doğru cevap B'dir.