ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ

Yazılı ya da sözlü akdedilmiş bir iş sözleşmesinin devamı esnasında, iş sözleşmesinden doğan borçların zamanında yerine getirilmemesi ya da eksik yerine getirilmesi, iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde tarafların karşılıklı olarak uyması gereken sorumluluklara uymaması, fesihle ilgili şartların yerine getirilmemesi, akdin feshinde ödenmesi gereken tazminatların ödenmemesi gibi haller bireysel iş uyuşmazlığı halleri olarak kabul edilir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

6356 sayılı Kanun hak uyuşmazlıklarının çözümünde grev yolunu tümüyle kapatmıştır. Bu tür uyuşmazlıkların çözümünde iş mahkemeleri yetkili kılınmıştır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Menfaat uyuşmazlığı yeni bir toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında tarafların uygulanmakta olan çalışma şartlarını değiştirmeye yönelik talepleri üzerine çıkan uyuşmazlıklardır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Karma sistemde taraflar, toplu iş uyuşmazlığını çözümlerken iş mücadelesi yollarına (grev ve lokavta) başvurmada esas itibariyle serbesttirler. Bununla birlikte, taraflar grev ve lokavtın olumsuz etkilerini gidermek amacıyla kanunlarda getirilen sınırlamalara uymak zorundadırlar. Ayrıca bu sistemde taraflar barışçı yolları denemeye çağrılmakta, ancak kanundaki bu yollara başvurulmasına karşın uyuşmazlığın giderilmemesi halinde grev ve lokavta gidebilmektedirler. Ancak öngörülen barışçı çözüm yollarına başvurmak zorunlu olmakla birlikte, buralarda alınan kararlar tavsiye niteliğindedir ve uymak mecburiyeti yoktur.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Olağan arabuluculuk toplu menfaat uyuşmazlıklarında toplu görüşme için kararlaştırılan ilk toplantıya taraflardan birinin gelmemesi, toplantıya geldiği halde görüşmeye başlamaması ya da toplu görüşme başladıktan sonra taraflardan birinin toplantıya devam etmemesi veya toplu görüşme için kararlaştırılan ilk toplantı tarihinden itibaren altmış günlük toplu görüşme süresi içerisinde tarafların anlaşamadıklarını bir tutanakla tespit etmeleri yahut toplu görüşme süresinin anlaşma olmaksızın sona ermesi hallerinde, tarafların grev ve lokavta ya da zorunlu tahkim yoluna gitmelerinden önce uyuşmazlığın çözümlenmesi için başvurmak zorunda oldukları barışçı bir yoldur.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Ülkemizde zorunlu hakem süreci STİK’nun 51. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, grev ve lokavtın yasak olduğu işyerlerinde ve işlerdeki uyuşmazlıklarda taraflardan birisi resmi arabulucunun hazırladığı uyuşmazlık tutanağının görevli makam tarafından kendilerine tebliğinden itibaren 6 işgünü içinde kanuni hakem müessesi olarak Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. Bu süre içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurmazsa yetki belgesi hükümsüz olur.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Arabulucunun görev süresi kanunen onbeş gündür; taraflar anlaşırlarsa bu süreyi altı gün daha uzatabilirler.

Doğru cevap B seçeneğidir.

- Greve toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması nedeniyle yani menfaat uyuşmazlığı halinde gidilmiş olmalıdır. 6356 sayılı Kanun hak uyuşmazlıklarının çözümünde grev yolunu tümüyle kapatmıştır. Bu tür uyuşmazlıkların çözümünde iş mahkemeleri yetkili kılınmıştır. 

- Greve, işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarıyla çalışma koşullarını korumak ve düzeltmek amacıyla gidilmiş olmalıdır. 

-  Bir lokavtın kanuni lokavt olabilmesi için Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında menfaat uyuşmazlığı çıkmalı ve işçi sendikası grev kararı almış olmalıdır. 

- Lokavtın iki unsuru vardır. Birincisi, işçilerin faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda topluca işten uzaklaştırılmaları, ikincisi ise lokavtın işveren veya işveren vekilinin ya da işveren kuruluşunun kararı ile gerçekleşmesidir. 

Görüldüğü üzere I ve IV numaralı maddelerde verilen bilgiler yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap II ve III numaralı maddeleri içeren C seçeneğidir.

Kanunun 62. maddesinde aşağıda belirtilen işler ve yerlerde grev yapılamayacağı öngörülmüştür:
1. Can ve mal kurtarma işlerinde,
2. Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda,
3. Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğal gazdan başlayan petrokimya işlerinde,
4. Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,
5. Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve şehir içi toplu taşıma hizmetlerinde,
6. Hastanelerde

2015 yılına kadar yukarıdaki grev ve lokavt yasağı kapsamında bankacılık hizmetleri ve şehir içi toplu taşıma hizmetleri de yer almaktaydı. Bu hizmetlerde grev ve lokavt yasağı bulunmaktaydı. Ancak, Anayasa Mahkemesi, bu hizmetlerin yaşamsal nitelik gösteren temel kamu hizmetleri olmadığı ve bu hizmetlere getirilen yasağın grev ve lokavt hakkına müdahale niteliği taşıdığı sonucuna varmıştır. Dolayısıyla 11.11.2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi kararıyla, bu hizmetlerdeki grev ve lokavt yasağı iptal edilmiştir.

Dolayısıyla II numaralı madde yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

- Kanun dışı grevi ve lokavtın tanımında resmi makamlarca verilen erteleme, yasaklama ve durdurma kararlarına uymadan yapılan grevler ve lokavtlar kanun dışı olarak nitelendirilmiştir. 

- Kanun dışı grev yapılması halinde, işveren böyle bir grevin yapılması kararına katılan, grevin yapılmasını teşvik eden, böyle bir greve katılan veya katılmaya veya devam etmeye teşvik eden işçilerin iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir. 

- Kanun dışı bir grev yapılması halinde bu grev nedeniyle işverenin uğradığı zararlar, greve karar veren işçi kuruluşu veya kanun dışı grev herhangi bir işçi kuruluşunca kararlaştırılmaksızın yapılmışsa, bu greve katılan işçiler tarafından karşılanır. 

- Kanun dışı lokavt yapılması halinde işçiler iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir. İşveren, bu işçilerin lokavt süresine ilişkin iş sözleşmesinden doğan bütün haklarını bir iş karşılığı olmaksızın ödemek ve uğradıkları zararları tazmin etmekle hükümlüdür. 

Görüldüğü üzere tüm maddelerde verilen bilgiler doğrudur. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Karma sistemde taraflar, toplu iş uyuşmazlığını çözümlerken iş mücadelesi yollarına (grev ve lokavta) başvurmada esas itibariyle serbesttirler. Bununla birlikte, taraflar grev ve lokavtın olumsuz etkilerini gidermek amacıyla kanunlarda getirilen sınırlamalara uymak zorundadırlar. Ayrıca bu sistemde taraflar barışçı yolları denemeye çağrılmakta, ancak kanundaki bu yollara başvurulmasına karşın uyuşmazlığın giderilmemesi halinde grev ve lokavta gidebilmektedirler. Ancak öngörülen barışçı çözüm yollarına başvurmak zorunlu olmakla birlikte, buralarda alınan kararlar tavsiye niteliğindedir ve uymak mecburiyeti yoktur

Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünde kullanılan üç barışçı yol vardır. Bunlar uzlaştırma, arabuluculuk ve hakemdir. Türk iş hukuku sisteminde barışçı çözüm yolları olarak arabuluculuk ve hakem süreci kabul edilmiştir.

Kanuni grev kararı alınan bir uyuşmazlıkta veya karar verilmiş veya uygulamaya konulmuş kanuni bir grev ve lokavtın Cumhurbaşkanı’nca ertelenmesi üzerine, erteleme süresi içinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanınca veya Bakanın seçeceği bir kişi aracılığıyla yürütülecek arabuluculuk sürecine ise “olağanüstü arabuluculuk” adı verilmektedir

Uzlaştırma, toplu iş uyuşmazlıklarında mücadeleci çözüm yollarına gidilmeden önce dışarıdan bir kişi veya kurulun taraflar arasında uzlaşma sağlayıcı çaba göstermesini öngören bir yoldur.

6356 sayılı Kanun, toplu görüşme süresinin ilk toplantı tarihinden itibaren altmış gün oldu- ğunu kabul etmiş ve değişik olasılıkları göz önünde bulundurarak toplu iş uyuşmazlığının tespitini öngörmüştür

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 63. maddesine göre, karar verilmiş veya uygulamaya konulmuş bir grev veya lokavt Kanunda öngörülen sebeplerle Cumhurbaşkanınca ertelenince, erteleme kararının yürürlüğe girmesi üzerine Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı bizzat veya bir arabulucu ile birlikte uyuş- mazlığın giderilmesi için her türlü çabayı gösterir. Bakan resmi arabuluculuk için söz konusu olabilecek her türlü yetkiyi kullanabilecektir

Grevin unsurları şu şekilde sıralanabilir • Greve toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması nedeniyle yani menfaat uyuşmazlığı halinde gidilmiş olmalıdır. • Greve, işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarıyla çalışma koşullarını korumak ve dü- zeltmek amacıyla gidilmiş olmalıdır. • Grev 6356 sayılı Kanunda öngörülen usul ve şekil şartlarına uygun olarak yapılmalıdır.

Grev oylamasına itiraz edilebilir. Bu durumda itirazlar oylama gününden başlayarak üç işgünü içinde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemeye yapılır. İtiraz mahkemece üç işgünü içersinde kesin olarak karara bağlanır, temyiz edilemez

Kanuna göre, iş sözleşmeleri askıda kalan işçilere grev ve lokavt dönemi için herhangi bir ücret ve sosyal yardım ödenmeyeceği gibi, bu süre kı- dem tazminatı hesabında da dikkate alınmaz. Toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine bunların aksine hüküm konulamaz

Taraflar arasındaki toplu menfaat uyuşmazlı- ğının barışçı yollarla çözümü sağlanamamışsa ve uyuşmazlığa konu olan iş ve işyeri grev ve lokavt yasakları kapsamı dışındaysa, uyuşmazlığa taraf olan işçi sendikası, uyuşmazlığın çözümü için grev kararı almakta serbesttir