ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ

1961 Anayasası’nın kabul edilmesinin ardından 1963 yılında 274 sayılı Sendikalar Kanunu ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle, Türk çalışma hayatında yeni bir döneme girilmiştir. Bu dönemde kanun koyucu Türkiye’de güçlü ve gerçek bir sendikacılığın önünü açabilmek amacıyla işçilere grevli toplu pazarlık hakkını tanımıştır. Doğru cevap C'dir.

2012 yılında 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu kabul edilmiştir. Böylelikle önceden örgütlenme hakkı ayrı bir kanunda toplu pazarlık ve grev hakkı ayrı bir kanunda düzenlenirken, bu kanunla birlikte bu üç temel sendikal hak tek bir kanunda düzenlenmiştir. Doğru cevap B'dir.

2010 yılına kadar Türkiye’de kamu görevlilerinin yalnızca örgütlenme hakları var iken, 2010 yılında Anayasada yapılan değişiklik ile birlikte kamu görevlileri toplu pazarlık hakkına da kavuşmuşlardır. Ancak kamu görevlilerinin grev hakları mevcut değildir. Toplu uyuşmazlıklar zorunlu tahkim (hakem) mekanizması olan Kamu Görevlileri Hakem Kurulu tarafından çözümlenmektedir. Kamu görevlilerinin sendikal hakları 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu tarafından ayrıntılı olarak düzenlenmektedir.

Anayasa’nın 53. maddesine göre, işçiler ve işverenler karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler. Memurlar ve diğer kamu görevlileri ise toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler. Doğru cevap D'dir.

Toplu iş sözleşmesi, işçileri temsil eden sendikalar, işverenler ya da işveren adına hareket eden sendikalar arasında, toplu pazarlık sonunda yapılan ve çalışma koşullarıyla ilgili olarak tarafların karşılıklı hak ve çıkarlarını düzenleyen yazılı bir sözleşmedir. Doğru cevap D'dir.

İşletme toplu iş sözleşmesi, bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmedir. Doğru cevap A'dir.

Toplu iş sözleşmesi aynı işkolunda farklı işverenlere ait farklı işyerlerini ve işletmeleri kapsamaktadır. Bu nedenle grup toplu iş sözleşmelerini çok işverenli toplu iş sözleşmeleri olarak nitelendirmek mümkündür. Grup toplu iş sözleşmesinin en önemli özelliklerinden bir diğeri de her iki tarafın da sendika olmasıdır. Bir başka deyişle, işçi tarafının bir işçi sendikası, işveren tarafının da mutlaka bir işveren sendikası tarafından temsil edilmesi gerekmektedir. Koşulların gerçekleşmesi halinde, işletme toplu iş sözleşmesinde olduğu gibi, tarafların grup toplu iş sözleşmesi yapma zorunlulukları olmadığı gibi, tarafların bu yönde birbirlerini de zorlamaları mümkün değildir (Demircioğlu/Centel, 2015, 281). Bu nedenle grup toplu iş sözleşmesi rıza temeline dayanan bir toplu iş sözleşmesidir (Tuncay/Kutsal, 2016, 214). Grup toplu iş sözleşmelerinin kapsadığı işyeri ve işletme sayısı ne kadar fazla olursa, imzalanan sözleşme o kadar işkolu düzeyinde toplu iş sözleşmesine yaklaşacaktır. Grup toplu iş sözleşmeleri özellikle emek yoğun ve rekabetin yaşandığı sektörlerde işverenler tarafından, işgücü maliyetlerini mümkün olduğunca dengeleyerek haksız rekabetin önüne geçmek amacıyla, tercih edilmektedir.

Çerçeve sözleşme, Ekonomik ve Sosyal Konsey’de temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşmedir. Doğru cevap C'dir.

“Toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe iş sözleşmeleri toplu iş sözleşmesine aykırı olamaz. İş sözleşmesinin toplu iş sözleşmesine aykırı hükümlerinin yerini toplu iş sözleşmesindeki hükümler alır. Toplu iş sözleşmesinde iş sözleşmesine aykırı hükümler bulunması halinde ise iş sözleşmesinin işçi yararına olan hükümleri geçerlidir.” Doğru cevap B'dir.

Yukarıda belirtimiz üzere temel ilke, toplu iş sözleşmesine taraf olan sendikanın üyelerinin sözleşme hükümlerinden yararlanmalarıdır. Ancak Türkiye’de toplu iş sözleşmesine taraf olmayan bazı işçilerin de toplu iş sözleşmesinden yararlanması mümkündür. Taraf sendikaya üye olmayan işçiler üç farklı şekilde toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmektedir:

• Dayanışma aidatı ödeyerek

• Taraf sendikanın yazılı muvafakati ile

• Teşmil yolu ile 

Doğru cevap A'dır.

Teşmil, yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesinin uygulama alanının, o işkolunda veya belirli işletme ya da işyerlerinde çalışan ve o sözleşmenin tarafı olmayan işçi ve işverenleri içine alacak şekilde, çalışma düzenin uyumlu hale getirmek amacıyla, yasaların yetkili kıldığı organ tarafından alınan bir karara bağılı olarak genişletilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de toplu pazarlık sistemi, diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında, çok eski bir geçmişe sahip değildir. Bunun altında birçok faktör yatmakla birlikte, Türkiye’de sanayileşme ve dolayısıyla işçileşme sürecinin geç başlaması ve ekonomik kaygılarla toplu sözleşme özgürlüğünün yasaklanması toplu pazarlık sisteminin diğer Avrupa ülkelerine göre daha geç kurumsallaşmasına neden olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir

1961 Anayasası kabul edilene kadar Türkiye’de Batılı anlamda bir toplu sözleşme sisteminin varlığından söz edebilmek mümkün değildir. Çünkü grev hakkının tanınmadığı bir sistem içerisinde, gerçek anlamda bir toplu pazarlık sisteminin varlığından söz edebilmek mümkün değildir. Doğru cevap E seçeneğidir

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda ise, toplu iş sözleşmesi “İş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşme” olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir

İşletme Toplu Sözleşmesi; işletme bilimindeki anlamından farklı olarak iş
hukukumuz bağlamında işletme, bir işverenin aynı işkolunda sahip olduğu birden fazla işyerini ifade etmektedir. Örneğin, bir işverenin tekstil işkolunda üç
farklı, metal işkolunda da iki farklı işyeri var ise bu işverenin iş hukuku çerçevesinde tekstil işkolunda ve metal işkolunda iki ayrı işletmesi bulunmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir

Çerçeve sözleşme, yalnızca Ekonomik ve Sosyal Konsey’de yer alan işçi
ve işveren konfederasyonlarına üye sendikalar tarafından imzalanabilmektedir.

6356 sayılı Kanuna göre, “Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması halinde bu işyeri veya işletme için toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkilidir. doğru cevap E seçeneğidir

6356 sayılı Kanun uyarınca, toplu iş sözleşmeleri en az bir en fazla üç yıllık bir süre için imzalanabilmektedir .Toplu iş sözleşmelerinin ortalama süresi ise genellikle iki yıldır. Doğru cevap A seçeneğidir

Toplu iş sözleşmesinden, sözleşmenin imzalandığı tarihte taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir

Teşmil, yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesinin uygulama alanının, o işkolunda
veya belirli işletme ya da işyerlerinde çalışan ve o sözleşmenin tarafı olmayan işçi ve işverenleri içine alacak şekilde, çalışma düzenin uyumlu hale getirmek amacıyla, yasaların yetkili kıldığı organ tarafından alınan bir karara bağılı olarak genişletilmesidir. Doğru cevap A seçeneğidir

Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildirir. Doğru cevap B seçeneğidir