ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ

Bu ünitede esas itibariyle, 2012 yılında kabul edilmiş olan 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (STİSK) hükümleri kapsamında, toplu iş ilişkisinin tarafları konusunu değerlendireceğiz.

Üyelik başvurusu, sendika tarafından otuz gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik talebi kabul edilmiş sayılır.

Her üye, e-Devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir. Çekilme kararı, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanmaktadır.

Bunun ile birlikte, uluslararası işçi ve işveren kuruluşları Dışişleri Bakanlığı’nın görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı’nın izniyle Türkiye’de temsilcilik açabilir ve üst kuruluşlara üye olabilir.

Genel kurulun olağan olarak en geç dört yılda bir toplanması gerektiği kanun ile belirlendiği gibi, olağanüstü genel kurulun, yönetim veya denetleme kurulunun gerekli görmesi durumunda ya da genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı talebi üzerine toplanması gerektiği hususu da kanunda düzenlenmiştir.

Sendikalar herhangi bir bağışta bulunmamak kaydıyla üyelerinin kooperatifler kurmasına yardım edebilir ve nakit mevcutlarının %10’ununu aşmamak kaydıyla bu kooperatiflere kredi verebilirler.

1961 Anayasası’nda sendikalara ve üst kuruluşlara siyaset yasağı getirilmemiş olmak ile birlikte, bu yasak 1982 Anayasası ile hayata geçirilmiştir. Günümüzde de bu yasak, “kuruluşlar siyasi partilerin ad, amblem,rumuz veya işaretlerini kullanamaz” biçiminde kanunda yansımasını bulmuştur (md.26/7). Bunun dışında işçi ve işveren
kuruluşlarının, siyasi partilerden bağış ve yardım almaları da mümkün değildir.

Özelikle 1919 yılında kurulmuş olan ve 1932 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyetinin Milletler Cemiyetine üye olması ile birlikte doğrudan
üyesi olduğu ILO’nun, sendika özgürlüğü ile ilgili olarak kabul etmiş olduğu sözleşme ve tavsiye kararları ayrı bir öneme sahiptir.

İşçi sendikası, en az yedi işçinin bir araya gelmesi ile kurulabilmektedir.

Birlik, daha çok belirli bir bölgede veya ilde farklı işkollarındaki sendikaların bir araya gelmesiyle kuruluşu gerçekleştirilen bir üst örgüt modelidir.

Geniş anlamda bir tanımla ile ise, sendikalar işçilerin veya işverenlerin çalışma yaşamında hak ve çıkarlarını savunmak, geliştirmek ve güçlendirmek için kurulan ve faaliyet gösteren örgütlerdirler.

Türkiye’de bir işçi sendikasının kurulması söz konusu ise, sadece işkolu esasına göre bir işkolunda ve Türkiye çapında faaliyette bulunmak amacıyla filen çalışan işçiler tarafından kurulması, işveren sendikasının kurulması söz konusu ise, o işkolundaki işverenler tarafından kurulması gerekmektedir. Ancak istisnai bir hüküm kamu işveren sendikaları için geçerlidir. Öyle ki bu sendikaların aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve faaliyet göstermeleri şartı aranmamaktadır. Sendikaların işkolu esasına göre kurulma zorunluluğunun bulunmasına karşın, sendikaların, yedinci ünitede görüleceği üzere, işkolu seviyesinde toplu iş sözleş- mesi bağıtlama yetkisine haiz olmamaları tam bir tezat oluşturduğunun da belirtilmesi gerekir.

Sendikalar işçilerin veya işverenlerin çalış- ma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

Sendika Özgürlüğüne ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin 17 Haziran 1948 tarihinde kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1993 yılında kabul edilen, 87 sayılı Sözleşmenin 2. maddesinde, “Çalışanlar ve işverenler herhangi bir ayırım yapılmaksızın önceden izin almadan istedikleri kuruluşları kurmak ve yanız bu kuruluşların tüzüklerine uymak koşulu ile bunlara üye olma hakkına sahiptirler” denilmektedir.

Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yapılmaktadır ve ilgili tespit kararı Bakanlık tarafından Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır.

Yönetim kurulu, sendika veya konfederasyonu yönetmek, gelir ve gider işlemlerini yürütmek, gelecek döneme ait bütçeyi hazırlamak ve genel kurula sunmak ve genel kurulun vereceği diğer görevlerini yerine getirmek ile sorumludur

Konfederasyon, farklı işkollarındaki sendikaların bir araya gelmesiyle ulusal seviyede kurulan üst örgütlerdir. Bazı ülke uygulamalarında, federasyon ve birliklerin de konfederasyonların kurucusu veya üyesi oldukları görülmektedir.Değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlara konfederasyon denir.

Ülkemizde sendika üyeliliğinin hangi hallerde son bulacağı da yine yasa koyucu tarafından hüküm altına alınmıştır. Buna göre aşağıdaki hallerde sendika üyeliği son bulmaktadır: • İşçinin işkolunun değişmesi, • Üyelikten çıkarılma, • Üyelikten çekilme, • İşçinin Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yaş- lılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılması, • Gerçek kişinin ölümü veya gaipliğine karar verilmesi • Tüzel kişilerin feshi veya infisahı

1961 Anayasası’nda sendikalara ve üst kuruluşlara siyaset yasağı getirilmemiş olmak ile birlikte,
bu yasak 1982 Anayasası ile hayata geçirilmiştir. Günümüzde de bu yasak, “kuruluşlar siyasi partilerin
ad, amblem, rumuz veya işaretlerini kullanamaz” biçiminde kanunda yansımasını bulmuştur (md.26/7). Bunun
dışında işçi ve işveren kuruluşlarının, siyasi partilerden bağış ve yardım almaları da mümkün değildir (md.28/2).

Küreselleşmenin hızlanması sonucunda çalışma hayatından kaynaklanan ortak bir birçok sorunun ortaya çıkması, uluslararası düzeyde dayanışma ve birlikte hareket etme ihtiyacını arttırmıştır. Bu bakımdan, sendika ve konfederasyonlar uluslararası boyutta da, üyesi oldukları uluslararası kuruluşların toplantılarına temsilci gönderebilmektedir.