ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ

İşçi, bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir.

İş görme borcunu oluşturan iş, bedensel, zihinsel, teknik, bilimsel veya artistik olabilir.

İşgörme borcu, işçinin iş sözleşmesinden doğan temel borcudur.

İşçilerin özlük dosyasında bulunması gereken başlıca belgelerden biri az değil fazla çalışma vuvafakatnamesidir.

Tam süreli iş sözleşmesi, kanunen belirlenmiş haftalık ve günlük çalışma süresini kapsayan sözleşmedir.

Uygulamada genellikle inşaat ve limanlarda yük taşıma işlerinde veya mevsimlik işlerde, kısa sürede ve aynı koşullarda işçi ihtiyacını karşılamak amacıyla takım sözleşmesi yapılmaktadır.

İş Kanunu’na göre 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.

Belirli süresi bir yıldan az olan iş sözleşmeleri, belirsiz süreli iş sözleşmeleri, süreksiz iş sözleşmeleri herhangi bir şekil koşuluna bağlı olmadan yazılı veya sözlü olarak yapılabilmektedir.

İş Kanunu’na göre 14 yaşından küçük çocuklar için ise mutlak anlamda bir iş sözleşmesi yapma yasağı bulunmaktadır.

İşçi kavramı, sıklıkla memur (kamu görevlisi) kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak memur ve işçi arasında bazı önemli farklılıklar bulunmaktadır. Memurlar, devleti kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerince idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini yerine getirmekle görevlendirilmiş, atamaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ile diğer çalışma koşulları kanunla düzenlenen kişilerdir. İşçiler iş sözleşmesi ile işe alınırken, memurlar atama yolu ile işe başlamaktadır. Çalışma koşulları işçilerde pazarlık yolu ile tespit edilirken, memurlar çalışma koşulları önceden yasayla kesin olarak belirlenmiş, kamu hukuku statüsüne göre çalıştırılmak üzere göreve atanmaktadır. Bunun yanı sıra memurların iş güvencesi düzeyleri işçilere göre çok daha yüksektir.

Çırakların hukuki durumu ve eğitimi 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile düzenlenmektedir.

İşçinin iş sözleşmesinden doğan temel borçları şunlardır:

İş Kanunu’na göre, deneme süresi en çok iki aydır, ancak toplu iş sözleşmesine konulan hükümlerle bu süreyi dört aya kadar uzatmak mümkündür (md. 15).

Kanunen belirlenmiş haftalık ve günlük çalışma süresini kapsayan sözleşme tam süreli iş sözleşmesidir. tam süreli iş sözleşmesidir.

Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde muvazaa olarak kabul edilen başlıca durumlar şunlardır:

Geçici iş ilişkisi altı ay süreyle ve en çok iki kez tekrarlanabilmektedir, dolayısıyla geçici iş ilişkisi en fazla 18 aylığına kurulabilmektedir.

Mevsimlik tarım işlerinde ve ev hizmetleri dışında diğer iş ve durumlarda geçici işçi sağlama sözleşmesi en fazla dört ay süreyle kurulabilmekte ve en fazla iki defa yenilenebilmektedir.

İş Kanunu’na göre 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.

Yazılı olarak yapılmadıkça geçerli sayılmayan iş sözleşmesi türleri şunlardır:

• Belirli süresi bir yıl veya daha fazla olan iş sözleşmeleri,

• Çağrı üzerine çalışmayı öngören iş sözleşmeleri,

• Uzaktan çalışmaya dayanan iş sözleşmeleri,

• Takım sözleşmeleri,

• Çıraklık sözleşmeleri,

• Gazetecilerle yapılan iş sözleşmeleri,

• Gemi adamı ile yapılan iş sözleşmeleri,

• Özel öğretim kurumlarında çalışan müdür, diğer yöneticiler ve öğretmenlerle yapılan iş sözleşmeleri.

İşçi ve işveren arasında çalışma koşullarına ilişkin kurulan iş ilişkisine bireysel çalışma ilişkisi denilmektedir. Bireysel çalışma ilişkisi, iki taraflı olabileceği gibi kimi zaman üç taraflı da olabilmektedir.