ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ

Türkiye 9 Temmuz 1932 günü TBMM Genel Kurulunca verilen bir kararla Milletler Cemiyetine ve o dönemde geçerli olan Milletler Cemiyeti Anayasası uyarınca otomatik bir şekilde ILO'nunda üyesi olmuştur

Düşünce alanında liberal düşünceye ilk tepki sosyal politikanın kurucularından sayılan Sismonde de Sismondi'den gelmiştir.  Sismondi, ekonomi biliminin içeriği yönünden liberal düşünceyi yetersiz bulmaktadır. Ekonominin gerçek amacı insan, başka bir deyimle insanın refahı olmalıdır. Serveti amaç yaparak insanı unutmak doğru olmayan bir başlangıçtır. Bu nedenden ötürüdür ki, Sismondi klâsiklerin tersine, üretime değil, gelir dağılımı olayına önem vermiştir.

İlk diplomatik girişim ise 1881 yılında İsviçre’den gelmiştir. Daha sonraki yıllarda da girişimlerini
sürdüren İsviçre, 1890 yılının Mayıs ayı için ilk uluslararası konferans girişimlerini son aşamaya getirdiği bir sırada Almanya’nın benzer bir konferans çağrısında bulunması ve baskıları sonrasında düzenlemeyi düşündüğü konferanstan vazgeçerek
Almanya’nın çağrısını kabul etmiştir. 1890 yılının Mart ayında Almanya’nın önderliğinde yapılan
bu konferansa 14 ülkenin hükümet temsilcileri katılmış ve madenlerde kadınların, sanayide
12 yaşından küçük çocukların yasaklanması gibi bir dizi karar alınmıştır.

Âhi teşkilatının esnaf ve sanatkârlar üzerindeki etkilerinin 15. yüzyılın ortalarından sonra
azaldığı belirtilmelidir. Esnaf, kendi sorunlarını serbestçe, katı kural ve koşullara bağlı olmaksızın görüşebilmek ve herkesin uyabileceği kararlar alabilmek için, önceleri toplandığı dergâh ve zaviyeleri yavaş yavaş terk etmiş, Müslüman ya da Müslüman
olmayan ayrımı yapılmaksızın bir araya gelerek Lonca adıyla örgütlenmeye başlamıştır

Dilaver Paşa Nizamnamesi daha sonra çıkarılan Maadin Nizamnamesi (1869) ile büyük ölçüde
geliştirilmiştir. Bu Nizamname ile zorunlu çalışma yasaklanmakta, iş kazalarına karşı önlemler alınması
öngörülmekte, iş kazaları durumunda ise işverenin işçiye tazminat ödenmesine ilişkin hükümler
bulunmaktaydı.

1935 yılında ise Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunla, daha
önce cuma günleri uygulanmakta olan tatil, pazar gününe kaydırılarak ve bazı istisnalar dışında cumartesi
13’ten sonra başlamak üzere 36 saate çıkarılmakta, haftada 6 günden fazla çalışılması yasaklanmaktadır.

Ülkemizdeki ilk iş kanunu, Haziran 1936’da kabul edilmiş ve Resmi Gazetede yayınlanmasından 1 yıl sonra, Haziran 1937’de yürürlüğe girmiş olan 3008 sayılı İş Kanunu’dur.

1963 yılında kabul edilen 274 sayılı Sendikalar Kanunu ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev Lokavt Kanunu özellikle de grev hakkının kabul edilmesiyle işçi hareketinde önemli bir dönüm noktasını olarak kabul edilebilir.

Milli Korunma Kanunu’na göre çıkarılan kararnamelerle çalışma yaşamında başlıca şu sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir. Özellikle Zonguldak Maden Kömürü Havzasıyla, Batı Anadolu Linyit Havzası’nda ve yine tarımda çalıştırılabilir her vatandaşa
uygun bir ücret karşılığında çalışma zorunluluğu konulmuştur.

1961 Anayasası’nda Türkiye Cumhuriyeti’nin nitelikleri arasında “sosyal hukuk devleti” ilkesine ilk kez yer verilmiş, “Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler” yine ilk kez Anayasa hükümleri ile düzenlenmiştir

Sanayi Devrimi’nin başlangıcında, liberal doktrinin egemen olduğu bir yapıda ve
emek piyasasının serbest rekabete dayalı ortamında, emek arzı fazla emek talebi ise eksik olduğundan ücretler olabildiğine düşmüş, iş aradığı halde bulamayan büyük bir işsizler ordusu oluşmuştur.

Liberal düşünce, Adam Smith (1723–1790) ile başlamış, David Ricardo (1772–
1823) ve Thomas Robert Malthus (1776–1834) tarafından tamamlanarak bir okul niteliği kazanmıştır.

“Uluslararası Çalışma Mevzuatı Birliği” adlı bir kuruluş 1900 yılında kurulmuştur.  ILO’nun temeli kabul edilen ve merkezi Brüksel’de bulunan bu birlik; sanayileşen ülkelerde uygulanan çalışma normlarını birbirine yaklaştırabilmek amacıyla çalışmalar yapar ve çocuk işgücünün gece dönemlerinde çalıştırılmaması veya kibrit üretiminde kullanılan ve oldukça zehirli bir madde olan beyaz fosfor kullanımının azaltılması gibi uygulamaya konulan bazı uluslararası çalışma normlarının oluşturulmasına aracılık eder. Ancak, uluslararası çalışma normları oluşturmak açısından ilk somut sonuçların alındığı bu çalışmalar 1. Dünya Savaşı nedeniyle kesintiye uğrayacaktır. 1. Dünya Savaşı sonlarında ise çeşitli ülkelerdeki sendikaların isteği üzerine, Barış Konferansı çerçevesinde Uluslararası Çalışma Mevzuatı Birliği’nin de içinde yer aldığı 15 kişilik bir çalışma komisyonu oluşturulur. Bu komisyonun çalışmaları sonrasında üçlü temsil esasına dayalı uluslararası bir örgütün (Uluslararası Çalışma Örgütü- ILO) kurulmasına karar verilir.

Düşünce alanında liberal düşünceye ilk tepki Sosyal Politikanın kurucularından sayılan Simonde de Sismondi’den (1773–1842) gelmiştir. Ona göre, devletin bir parça etkinliği uygulamadaki sayısız sorunu çözebilecektir.

Sanayi Devrimi ve yeni ekonomik atılımlar liberal bir düşünce ortamı içinde doğmuştur. Klâsik liberalizm kuramı Adam SMITH tarafından oluşturulmuş ve daha sonra aynı düşünceyi paylaşan David RICARDO ve Robert MALTHUS’un katkılarıyla geliştirilmiştir.

Liberal düşünceye göre bireyler, kendi çıkarları peşinde koşarken ve bunu en iyi gerçekleştirmenin yollarını ararken toplumun da yararına hizmet etmiş olurlar. Ayrıca, üretime katılan faktörlerin üretimden alacakları pay -bölüşüm sorunu ekonomik düzenin temel kurumları olan piyasa mekanizması ve fiyatlar sistemi ile kendiliğinden çözülecektir. Emek ve sermaye, üretime yaptıkları katkıların karşılığını tam olarak alacaklardır. İşsizlik, ücret, refah dağılımı ile ekonomik ve sosyal gelişme sorunları da piyasa mekanizması ve fiyatlar sistemi tarafından çözülecek, aynı yönde ve uyuşma içinde olan toplumda sınıf savaşımları da olmayacaktır.

Sosyal sorun toplumsal sınıfların gerek birbirleriyle, gerekse tüm toplumla ilişkilerinde ortaya çıkan ya da toplumdaki değişmelerden ileri gelen uyuşmazlık, gerginlik ve çatışmalardır.  Sosyal sorun “nedenleri temel toplumsal ve ekonomik yapıda yatan sorunlar” şeklinde tanımlamaktadır. Örneğin çocuk suçluluğu, alkolizm, işsizlik, yoksulluk vb.

İngiltere’de Watt ilk kez buhar gücünü dokuma endüstrisinde kullandı ve bu enerjinin kullanımı hızla yayılarak, önce buhar gücüyle çalışan iplik eğirme makineleri ve dokuma tezgâhlarının, sonra buharlı lokomotiflerin ve gemilerin devreye girmesini sağladı. İnsanlık tarihinin bu en çok ve en hızlı değişiminin yaşanıldığı dönemini tarihçiler Sanayi Devrimi olarak adlandırmaktadır.

Sanayi Devrimi, sınırlı işyeri ve sınırlı işgücüne dayalı bu lonca sistemini işlevsiz bırakmış, fabrika üretimiyle rekabet edemeyen usta ve kalfalar ise kendi tezgâhlarını bırakarak fabrikalarda nitelikli işçiler olarak çalışmak zorunda kalmışlardır. Onların yanında, hiçbir mesleki bilgi ve becerisi olmayan ve çoğunlukla kırsal kesimden yeni gelenler ise fabrikaların niteliksiz işgücü ihtiyacını karşılamıştır. Böylece gerek nitelikli ve gerekse de niteliksiz çok sayıda
kişinin çalıştığı endüstriyel üretim, üretim araçlarına sahip olmayan, geçimlerini emekleri karşılığı aldıkları ücretle karşılayan yeni bir toplumsal sınıfı, işçi sınıfını
yaratmıştır.

Ülkemizde ilk işçi örgütlenmesinin ise, sendikal bir nitelik taşımayan ve 1866 yılında sosyal yardım amacıyla kurulmuş olan Ameleperver Cemiyeti olduğu düşünülmektedir.