ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 2

Yasakçı sistem, genellikle devletin ekonomik düzeni tamamen kontrol altında tuttuğu ve demokrasinin gelişmediği ülkelerde görülmektedir. Grev ve lokavtın yasaklandığı İtalya’da faşizm (1926-1944), Almanya’da Nazi yöneti- mi (1933-1945) ve Fransa’da Vichy hükümeti dönemi (1940-1944) yasakçı sisteme örnek olarak verilebilir. Bunun yanısıra 1963 yılından önceki dönemde ve 1980-1983 döneminde Türkiye’de de yasakçı sistem görülmüştür.

6356 sayılı STİK, toplu menfaat uyuşmazlıklarında taraflardan birinin toplu görüşmeye katılmaması veya devam etmemesi veya toplu görüşmenin başladığı tarihten itibaren belirli bir sürenin geçmesine rağmen anlaşmanın sağlanamaması durumlarında grev ve lokavta başvurmadan önce ya da grev ve lokavtın yasaklandığı hallerde zorunlu hakem yoluna gitmelerinden önce uyuşmazlığın giderilmesi için arabuluculuğa başvurabileceklerini öngörmüştür. Buna “olağan arabuluculuk” denilmektedir.

Türk Hukuku’nda grev hakkı ilk defa 1961 Anayasası’nda yer almıştır.

Kanuni grev kararı altı iş günü içinde uyuşmazlığın tarafı işçi sendikasınca alınabilir. Bu süre içinde grev kararı alınmazsa veya grev yasaklarında Yüksek Hakem Kurulu’na başvurulmazsa yetki belgesinin hükmü kalmaz.

Grev ve lokavt kararı, karşı tarafa tebliğinden itibaren altmış gün içinde ve karşı tarafa noter aracılığı ile altı iş günü önce bildirilecek tarihte uygulamaya konabilir.

Kanunun 62. maddesinde aşağıda belirtilen iş- ler ve yerlerde grev yapılamayacağı öngörülmüştür:

1. Can ve mal kurtarma işlerinde,

2. Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda,

3. Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğal gazdan başlayan petrokimya iş- lerinde,

4. Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,

5. Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve şehir içi toplu taşıma hizmetlerinde,

6. Hastanelerde.

Cumhurbaşkanı başlamış olan kanuni bir grev ve lokavtı 60 gün süreyle erteleyebilecektir.

“Karar verilmiş veya başlanmış olan bir grev veya lokavt genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı bir kararname ile 60 gün süre ile erteleyebilir. Erteleme süresi, kararnamenin yayımı tarihinde işlemeye başlar” (STİK, md.63/1).

Herhangi bir işçi sendikasının iradesi olmaksızın, hatta bu iradeye aykırı olarak işin topluca bırakılmasına vahşi (düzensiz) grev denir.

Negatif sendika özgürlüğü ise kişilerin sendikalara girmeme, sendikasız kalabilme, sendikadan çıkabilme özgürlüğünü ifade etmektedir.

İşçi sendikası, en az yedi işçinin bir araya gelmesi ile kurulabilmektedir.

İşçi sendikası kurucusu olabilmek için aşağıdaki koşulların yerine getirilmesi zorunludur:

• İşçi niteliğine sahip olmak,

• Medeni hakları kullanma ehliyet sahibi olmak,

• Belirli suçlardan hüküm giymemiş olmak,

• Sendikanın kurulacağı işkolunda filen çalışıyor olmak.

Sendikalar işçilerin veya işverenlerin çalışma yaşamında hak ve çıkarlarını savunmak, geliştirmek ve güçlendirmek için kurulan ve faaliyet gösteren örgütlerdir.

Sendikalar işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

Sendika Özgürlüğüne ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin 87 sayılı sözleşmenin 2. maddesi Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1993 yılında kabul edildi.

Eski yasa döneminde olduğu üzere yürürlükteki 6356 sayılı Kanun da Türkiye için işkolu sendikacılığı modelini benimsemiştir.

Değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlara konfederasyon denir.

İşçi sendikası üyesinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması üyeliği etkilememektedir 

İşçi kuruluşu ve şubelerinin organlarında görev almak üyeliği etkilememektedir 

Herhangi bir askeri görev nedeniyle silah altına alınan üyenin üyelik ilişkisi bu süre içinde askıda kalmaktadır. 

Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık veya malullük aylığı almak işçinin üyeliği sona erer. 

İşçinin işkolunun değişmesi, halinde sendika üyeliği sona erer.

Eğer konfederasyon, bir sendikanın üyeliğini sonlandırmak isterse bu yönde karar alma konusunda konfederasyonun genel kurulu yetkili olmaktadır.

Kurullarda görev alan işçi, eğer kurucu olabilmek için aranan, belirli suçlardan dolayı hüküm giymemiş olma koşulunu yitirirse, daha açık bir ifadeyle kanunda listelenmiş olan suçlardan birini işler ve hüküm giyerse, bu durumda görevi kendiliğinden sona ermektedir.

Toplu pazarlık sürecinin belirli aşamalarında görev yapan Yüksek Hakem Kurulu, asgari ücretin belirlendiği Asgari Ücret Tespit Komisyonu, sosyal güvenlik alanında politikaların belirlendiği Sosyal Güvenlik Kurumu Genel Kurulu ve özellikle istihdam boyutunda değerlendirmelerin yapıldığı Türkiye İş Kurumu Genel Kurulu yer almaktadır.