ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 19

Genel anlamda lokavt, toplu iş uyuşmazlıklarında işverenlerin işçi tarafına isteklerini kabul ettirebilmek için işçileri topluca işten uzaklaştırmalarıdır.

Kanunun 62. maddesinde aşağıda belirtilen işler ve yerlerde grev yapılamayacağı öngörülmüştür:
1. Can ve mal kurtarma işlerinde,
2. Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda,
3. Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğal gazdan başlayan petrokimya işlerinde,
4. Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,
5. Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve şehir içi toplu taşıma hizmetlerinde,
6. Hastanelerde.

Dönen Grev: Grevin işyerindeki üretim birimleri veya değişik çalışma grupları arasında sırayla uygulanmasıdır.

Vahşi Grev: Herhangi bir işçi sendikasının iradesi olmaksızın, hatta bu iradeye aykırı olarak işin topluca bırakılmasına vahşi (düzensiz) grev denir. Başka bir deyişle, sendika tarafından organize edilmeyen ve yürütülmeyen grevler “vahşi grev”lerdir.

Seçimle gelen üyeler, iki yıl için seçilirler, yeniden seçilmeleri mümkündür.

Türk Hukuku’nda grev hakkı ilk defa 1961 Anayasası’nda yer almıştır. 1961 Anayasası’nın “Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler” başlığını taşıyan üçüncü bölümünün 47. maddesinde “işçiler işverenlerle olan münasebetlerinde, iktisadi ve sosyal durumlarını korumak ve düzeltmek amacıyla toplu sözleşme ve grev haklarına sahiptirler” denmek suretiyle grev hakkı Türkiye’de ilk defa anayasal bir güvenceye kavuşturulmuştur.

1961 Anayasası’nın kabul edilmesinin ardından 1963 yılında 274 sayılı Sendikalar Kanunu ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt
Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle, Türk çalışma hayatında yeni bir döneme girilmiştir.

Japonya’da toplu iş sözleşmelerinin süresi, aksine bir hüküm yok ise, genellikle üç yıldır, ancak ücretler her yıl Shunto ile tespit edilmektedir.

Türkiye tarafından da 1951 yılında onaylanmış olan 98 sayılı “Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkına İlişkin Sözleşme” günümüzde
halen bu alandaki en önemli uluslararası hukuk belgelerinden birisi olarak kabul edilmektedir.

6356 sayılı Kanun üç düzeyde toplu iş sözleşmelerinin yapılabileceğini düzenlemiştir: İşyeri toplu iş sözleşmesi, işletme toplu iş sözleşmesi ve grup toplu iş sözleşmesi.

Çerçeve sözleşme, Ekonomik ve Sosyal Konsey’de temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşmedir.

İşletme toplu iş sözleşmesi, bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmedir.

Toplu iş sözleşmesi yetkisi için aranan işkolu barajı 2822 sayılı Kanun döneminde (tarım ve ormancılık, avcılık ve balıkçılık işkolları hariç olmak üzere) %10 iken, 6356 sayılı Kanun ile %3’e,2014 yılında 6356 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile %1’e düşürülmüştür.

Toplu iş sözleşmesi yetkisi için aranan diğer bir koşul ise, yukarıda da değinildiği üzere, işçi sendikasının işyeri düzeyinde yarıdan fazla, işletme düzeyinde ise en az % 40 çoğunluğa sahip olmasıdır.

Diğer ülke uygulamalarından farklı olarak, Türkiye’de sınırsız bir pazarlık süresi söz konusu değildir. 6356 sayılı Kanun, taraflara azami altmış
günlük bir pazarlık süresi tanımıştır. Altmış günlük süre kapsamında taraflar istedikleri kadar görüşme gerçekleştirebilmektedir.

Yetki belgesinin alındığı tarihten itibaren onbeş gün içinde taraflardan biri karşı tarafı toplu görüşmeye çağırarak toplu görüşmeye başlayabilir.

Bu ünitede esas itibariyle, 2012 yılında kabul edilmiş olan 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu (STİSK) hükümleri kapsamında, toplu iş ilişkisinin tarafları konusunu değerlendireceğiz.

Üyelik başvurusu, sendika tarafından otuz gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik talebi kabul edilmiş sayılır.

Her üye, e-Devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir. Çekilme kararı, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanmaktadır.

Bunun ile birlikte, uluslararası işçi ve işveren kuruluşları Dışişleri Bakanlığı’nın görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı’nın izniyle Türkiye’de temsilcilik açabilir ve üst kuruluşlara üye olabilir.