ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 12

İş Kanunu’na göre, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, kanunda sayılan geçerli sebeplerden birine dayanmak zorundadır.

İş Kanunu’na göre, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık
kıdemi olan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin (1) yetersizliğinden veya (2) davranışlarından ya da (3) işletmenin, işyerinin veya işin
gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.

İşveren işçiyi işe iade kararına rağmen işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur (İş K. md. 21/f. 1). Uygulamada bu tazminata “işe iade tazminatı” veya “iş güvencesi tazminatı” denilmektedir. “Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.” (İş K.
md. 21/f. 2). Tazminat miktarının tespitinde işçinin aldığı son “çıplak brüt ücret” esas alınır. Tazminat hakkı, işçinin bir aylık sürenin sonunda işveren tarafından işe başlatılmaması halinde doğar ve bu tarihten itibaren faiz de istenebilir.

6098 sayılı TBK. md.420’de ibranamenin geçerlilik koşulları düzenlenmiştir. Buna göre;
• İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması,
• İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş olması,
• İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi,
• Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması gerekir.

II. seçenekteki en az bir yıllık süre doğru değildir, süre en az bir aylık olmalıdır.

Türkiye’de toplu pazarlık sistemi, diğer Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında, çok eski bir geçmişe sahip değildir. Bunun altında birçok faktör yatmakla birlikte, Türkiye’de sanayileşme ve dolayısıyla işçileşme sürecinin geç başlaması ve ekonomik kaygılarla toplu sözleşme özgürlüğünün yasaklanması toplu pazarlık sisteminin diğer Avrupa ülkelerine göre daha geç kurumsallaşmasına neden olmuştur. Nitekim 1961
Anayasası kabul edilene kadar Türkiye’de Batılı anlamda bir toplu sözleşme sisteminin varlığından söz edebilmek mümkün değildir. Çünkü grev hakkının tanınmadığı bir sistem içerisinde, gerçek anlamda bir toplu pazarlık sisteminin varlığından söz edebilmek mümkün değildir. Doğru cevap E'dir.

“Toplu pazarlık” kavramı ilk defa İngiliz işçi hareketinin ünlü tarihçileri arasında sayılan Sidney ve Beatrice Webb tarafından kullanılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Toplu pazarlık, bir taraftan işçileri temsil eden işçi örgütleri, diğer taraftan işveren veya işverenleri temsil eden işveren örgütlerinin karşılıklı olarak, iş ilişkisi bağlamında hak ve borçlarını belirlemek amacıyla bir araya gelip, toplu iş sözleşmesi imzalamaları sürecini kapsamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Toplu iş sözleşmesi türleri ülkeden ülkeye kimi farklılıklar göstermektedir. Örneğin Almanya’da, kanun koyucu tarafından tarafların hangi düzeyde veya türde toplu iş sözleşmeleri imzalayabileceklerine ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.  Günümüzde Almanya’da uygulamada çok farklı düzeylerde ve türlerde toplu
iş sözleşmeleri imzalanmaktadır. Çerçeve Toplu İş Sözleşmesi (Mantel-Rahmentarifvertrag), İşkolu Toplu İş Sözleşmesi (Branchentarifvertrag), İşletme Toplu İş Sözleşmesi (Unternehmentarifvertrag), İşyeri Toplu İş Sözleşmesi (Haustraifvertrag), Ücret Toplu İş Sözleşmesi (Lohntarifvertrag) ve Acil Durum Toplu İş Sözleşmesi (Notlagentraifvertrag) bunlardan sadece birkaçıdır (http://www.tarifregister.nrw.de/tarifsystem/arten/). Doğru cevap A'dır.

En basit tanımlamayla işyeri toplu iş sözleşmesi, tek bir işyerindeki çalışma koşullarını belirlemek üzere imzalanan toplu iş sözleşmesidir. İşletme toplu iş sözleşmesi ise, bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmedir. Doğru cevap C'dir.

Bir işçi sendikasının toplu iş sözleşmesi imzalama konusunda yetkili olabilmesi için, her şeyden önce kurulu bulunduğu işkolunda çalışan üyelerinin en az yüzde birini üye olarak kaydetmiş olması gerekmektedir. Doğru cevap A'dır.

Teşmil, yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesinin uygulama alanının, o işkolunda veya belirli işletme ya da işyerlerinde çalışan ve o sözleşmenin tarafı olmayan işçi ve işverenleri içine alacak şekilde, çalışma düzenin uyumlu hale getirmek amacıyla, yasaların yetkili kıldığı organ tarafından alınan bir karara bağılı olarak genişletilmesidir. Doğru cevap B'dir.

Yetki belgesinin alındığı tarihten itibaren onbeş gün içinde taraflardan biri karşı tarafı toplu görüşmeye çağırarak toplu görüşmeye başlayabilir. Doğru cevap C'dir.

İşletmede birden çok sendikanın yüzde kırk oranında üyesinin olması durumunda başvuru tarihinde en çok üyeye sahip olan sendika toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

İşyeri toplu iş sözleşmesi, tek bir işyerindeki çalışma koşullarını belirlemek üzere imzalanan toplu iş sözleşmesidir. İşletme toplu iş sözleşmesi, bir gerçek veya tüzel kişiye ya da bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden çok işyerini kapsayan sözleşmedir. Grup toplu iş sözleşmesi, işçi sendikası ile
işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmelerini kapsayan toplu iş sözleşmesidir. Toplu iş sözleşmesi, işçileri temsil eden sendikalar, işverenler ya da işveren adına hareket eden sendikalar arasında, toplu pazarlık sonunda yapılan ve çalışma koşullarıyla ilgili olarak tarafların karşılıklı hak ve çıkarlarını düzenleyen yazılı bir sözleşmedir. Çerçeve sözleşme ise, Ekonomik ve Sosyal Konsey’de temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılan sözleşmedir. Doğru cevap D'dir.

Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi'nde imparatorluğun sanayini, ordunun ve sarayın ihtiyaçlarını karşılamak için Devlet sermayesi ile kurulan, bu anlamda iktisadi devlet teşekkülü niteliğindeki işletmeler ile yabancı sermayeli işletmeler oluşturmaktadır. İşletmeler oluşturmaktadır. Bu işletmelerde çalışanlara yönelik ilk hukuk kuralları da işçilerin çoğalması ile birlikte ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunların ilki, dönemin şartları bakımından oldukça ileri bir sosyal politika düzenlemesi olarak kabul edilen 1865 tarihli Ereğli Kömür Maden-i Hümayun İdaresi Nizamnâmesidir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

3

İşyeri toplu iş sözleşmesi, tek bir işyerindeki çalışma koşullarını belirlemek üzere
imzalanan toplu iş sözleşmesidir

1961

2012

Tüm işçi ve işveren sendikalarının çerçeve sözleşme imzalayabilmesi mümkündür.