ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ - Deneme Sınavı - 9

Âhi teşkilatının esnaf ve sanatkârlar üzerindeki etkilerinin 15. yüzyılın ortalarından sonra
azaldığı belirtilmelidir. Esnaf, kendi sorunlarını serbestçe, katı kural ve koşullara bağlı olmaksızın görüşebilmek ve herkesin uyabileceği kararlar alabilmek için, önceleri toplandığı dergâh ve zaviyeleri yavaş yavaş terk etmiş, Müslüman ya da Müslüman
olmayan ayrımı yapılmaksızın bir araya gelerek Lonca adıyla örgütlenmeye başlamıştır

Dilaver Paşa Nizamnamesi daha sonra çıkarılan Maadin Nizamnamesi (1869) ile büyük ölçüde
geliştirilmiştir. Bu Nizamname ile zorunlu çalışma yasaklanmakta, iş kazalarına karşı önlemler alınması
öngörülmekte, iş kazaları durumunda ise işverenin işçiye tazminat ödenmesine ilişkin hükümler
bulunmaktaydı.

1935 yılında ise Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunla, daha
önce cuma günleri uygulanmakta olan tatil, pazar gününe kaydırılarak ve bazı istisnalar dışında cumartesi
13’ten sonra başlamak üzere 36 saate çıkarılmakta, haftada 6 günden fazla çalışılması yasaklanmaktadır.

Ülkemizdeki ilk iş kanunu, Haziran 1936’da kabul edilmiş ve Resmi Gazetede yayınlanmasından 1 yıl sonra, Haziran 1937’de yürürlüğe girmiş olan 3008 sayılı İş Kanunu’dur.

1963 yılında kabul edilen 274 sayılı Sendikalar Kanunu ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev Lokavt Kanunu özellikle de grev hakkının kabul edilmesiyle işçi hareketinde önemli bir dönüm noktasını olarak kabul edilebilir.

İş Kanunu’na göre normal haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir.

Milli Korunma Kanunu’na göre çıkarılan kararnamelerle çalışma yaşamında başlıca şu sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir. Özellikle Zonguldak Maden Kömürü Havzasıyla, Batı Anadolu Linyit Havzası’nda ve yine tarımda çalıştırılabilir her vatandaşa
uygun bir ücret karşılığında çalışma zorunluluğu konulmuştur.

Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

1961 Anayasası’nda Türkiye Cumhuriyeti’nin nitelikleri arasında “sosyal hukuk devleti” ilkesine ilk kez yer verilmiş, “Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler” yine ilk kez Anayasa hükümleri ile düzenlenmiştir

35-39 metre derinlik, 3,6-4 kg/cm kare basınçta çalışan, su altında basınçlı hava işinde çalışmayı gerektiren işlerde iniş, çıkış ve geçiş dahil günlük çalışma süresi en çok 4 saattir. Kurşun izab  fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işleri en çok dört saattir. Belirtelim ki bu
işlerde çalıştırılan işçiler günlük en çok iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılamazlar.

Fazla çalışma halinde her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli (%50) yükseltilmesi suretiyle ödenilir.

Telafi çalışması, işçinin bazı nedenlerle çalışmaması halinde, kaybedilen çalışma süresinin belirli bir zaman dilimi içinde normal çalışma süresi üstünde çalışarak ve fazla çalışma ücreti ödenmesine gerek kalmaksızın yapılan çalışmadır.

Günlük kısa çalışma ödeneği sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde altmışıdır (%60).

Üretim için sadece sermaye yeterli değildir. Firmanın bunun için işçi çalıştırması gerekir. Firma işgücünü ücret, maaş veya yevmiye karşılığı çalıştırarak mal ve hizmetlerin üretimini gerçekleştirir. Firmanın işgücünü kiraladığı ve karşılığında ücretini ödediği yer “emek piyasası” dır. Firmanın üretim için kaç işçi çalıştıracağı, hangi ücreti ödeyeceği, çalışmanın hangi koşullarda yapılacağı emek piyasasında belirlenen hususlardır. Doğru cevap D'dir.

Tüketiciler de firmalardan satın aldıkları mal ve hizmetlerin bedelini firmaya öderler. Tüketicilerden gelen bu parasal kaynak firmanın varlığını sürdürebilmesinin en temel aracıdır. Firma ile tüketiciler arasındaki mal ve hizmet satımı/mal ve hizmet bedelinin ödenmesi işlemleri ise daha önce belirttiğimiz üç temel piyasa arasında olan “ürün piyasaları”nda gerçekleşir. Doğru cevap A'dır.

Çalışma ilişkilerinin “olmazsa olmaz” aktörü işçilerdir. Üretim esnasında işçi-işveren uyuşmazlığının genelde iki temel sebebi vardır. Bunların birincisi ücretlerdir. Ücret işçi için yaşamını devam ettirmesinin başlıca aracı iken işveren için bir maliyet unsurudur. Bu durum ücretler konusunda menfaat çatışmalarının sıkça meydana gelmesine neden olur. Doğru cevap C'dir.

Aktif nüfus kavramının tanımı ile yukarıda verilen bilgileri özetlemek istersek; aktif nüfus denildiğinde 15 ve daha yukarı yaşta bulunan, herhangi bir kurumun bakım, denetim ve gözetimi altında bulunmayan ve sivil kimselerin oluşturduğu grubu anlamamız gerekir. Doğru cevap E'dir.

İstihdam kavramı geniş anlamda üretim faktörlerinin üretim sürecinde kullanılmasını ifade eder. Dar anlamda ise istihdam emek faktörünün üretim sürecinde bir girdi olarak kullanılmasıdır. İstihdam denildiğinde genellikle anlaşılan bu dar tanımdır (Gündoğan, 2003, 7). Kavramın simgesi olarak kullanılan “E” harfi ise kelimenin İngilizce karşılığı olan “employed”’ ın ilk harfidir. Doğru cevap B'dir.

İşgücü için kullanılan kısaltma (L) kelimenin İngilizce karşılığının (labor force) ilk harfidir.istihdam kavramın simgesi olarak kullanılan “E” harfi ise kelimenin İngilizce karşılığı olan “employed”’ ın ilk harfidir.İşsizler için kullanılan kısaltma (U) kelimenin İngilizce karşılığının (unemployed) ilk harfidir. İşgücünün dışında olanlar kelimenin İngilizce karşılığının (Non-Labor) ilk harfi olan “N” ile gösterilmektedir. Doğru cevap A'dır.

İmalat sanayinde bedensel çabalar sonucunda mal ve hizmet üretildiği durumda çalışanlara mavi yakalılar denilir ve onlara yapılan ödemeler “ücret” olarak adlandırılır. Mavi yakalıların ücreti genelde saat başı üzerinden ödenir. Doğru cevap D'dir.